Қызыл Кхмерлер
ортағасырлық кезеңді аңсап, аграрлық қоғам орнатуға бар күшін салды. Бастауыш білімді буддалық монастырдан алған, Үндіқытайдың коммунистік партиясына мүшелікке сайланған, 50-жылдары Парижде электрониканы оқып үйренген Пол Пот марксизм рухын бойына әбден сіңіріп оралды (Морис Торездің интерпретациясымен). Жалпы кері кеткен қоғам билеушілері ғана оқу-білімге тыйым салатындығы белгілі. «Ортағасырлық» деген шартты ұғым болғанымен, бұл кезеңдегі Еуропа мәдениеті, әдебиеті тоқырап, феодалдардың сойылын соққан шіркеуліктердің антикалық асыл сөз маржандарын (Гомер поэмалары, Эсхил, Софокл туындылары, Цицерон трактаттары, Гораций одалары т.б.) оқуға тыйым салғаны жасырын емес. Пол Пот та мектептерді жауып (оларды түрмеге айналдырды), кітаптар, кітапханаларды, ғылыми-зерттеу орталықтарын өртеді. Марксистік социализм құндылықтарын дәріптеген полпоттықтар үшін адам өмірі құнсыз болды. Алдыңғы қатардағы озық ойдың өкілдерін: зиялы қауымды, мұғалімдерді, балабақша тәрбиешілерін, жоғары оқу орындары профессорларын, студенттерді, яғни сауатты адамдарды қудалап, қинап, азаптап өлтірді. Елде тіпті көзілдірік таққан адамның күні қараң болды. Онымен қоса өздеріне қауіпті деп санаған барлық мемлекеттік қызметкерлерді, әскери адамдарды, бір сөзбен айтқанда, ескі тәртіптің көзін жоюға күш салды. Олардың қолтығына су бүркіп, көмек беріп, қолдау көрсетіп отырған қытай билеушілері болды. Пол Пот өзінің билікке деген құмарлығын, өзінің қанішерлік саясатын американдық әскерлерді елден шығару деген ортақ мақсатпен орайластырып, бүркемелеп жіберді. Оның уысына тіпті король Нородом Сиануктың өзі (күні кеше ғана өмірден озған) түсіп қалды. Осы мақсатты желеу етіп, Пол Пот өз жоспарын енгізіп, реформасын бастап та жіберді. Оның реформасы ерекше қарқынмен дамыды. Мұны өзі тіпті «бірнеше күннің ғана шаруасы» деп қана жоспарлаған еді. Ол ақша әкелетін, пайданың көзі – базар, банк, шіркеу, діни мекемелердің барлығын жапты. Мао Цзэдунның идеяларымен рухтанған Пол Пот «аграрлық қоғам» орнату жолында бір ғана Пномпеннің өзінен 2 млн-нан астам халықты (оның ішінде ауруы, кәрісі, екіқабат әйелдер, жаңа туған балалар, кемтарлар, өлейін деп жатқан ауыр науқастар да бар) бір күннің ішінде ауылдарға, коммуналарға, таулы аймақтарға қуып тықты. Бұл нәубет барлық адамның басына түсті, адам өмірінің бір тиындық құны қалмады. Адамдар бір күнде қаладан қуылды, өздерімен бірге тамақ, киім алуға рұқсат бермеді, қарсы болғандарды бірден атып тастады, олар жауған жаңбыр, ыстық күнге қарамай жаяу жүруге тиіс болды. Жолда не тамақ, не киім берілмеді. Меконг өзенінің жағалуына жеткенде 500 000 пномпендық көз жұмды. «Солдаттар балаларды бірінің артына бірін байлап, су толтырылған құдықтарға итеріп тастап, тірілей көмді. Адамдарды қазылған траншеяларға тақап қойып, қарақұстарынан күрек немесе кетпенмен ұрып, құлатты. Ал көп адамның көзін бірден жою керек болғанда ондаған адамдарды бір топ қылып жинап, сыртынан сыммен орап, бульдозердің генераторынан тоқ жіберу арқылы есінен танып құлаған адамдарды бульдозермен шұңқырға итеріп тастап, шала жансар күйінде үстіне топырақ тастап, көме салды. Ал тірі қалғандары адам төзгісіз жағдайда, аш құрсақ күйінде күніне 12-16 сағаттан жұмыс істеуге мәжбүр болды. Адам қолы тимей сыңсып тұрған джунглиді тазартып, жерді жыртып, күріш егуге тиіс болды. Жаңа өмірдің қолмен сызып берген шеңберіне сыймай, қатаң талаптарына көнбегендер жазаланды, қатты жазаланды. Пол Пот әсіресе, интеллигенцияға қатты шүйлікті. Оны бір ғана пномпендік 643 дәрігерден 69-ның ғана тірі қалғандығынан көруге болады. Пол Пот өрті Камбоджада өмір сүріп жатқан этникалық топтарды да шарпыды. Вьетнам, тай, қытай тілінде сөйлегендер өлім жазасына кесілді. Этникалық топтардың ішінде ең қатты зардап шеккендері – чан халқы болды. Чандар Вьетнамнан ХVІІІ ғасырда Камбоджаға келіп қоныстанған, камбоджалық өзендер мен көлдерін жағалай қоныстанып, балық аулау кәсібімен айналысатын. Ислам дінін қабылдаған чан халқы өз тілін, ұлттық тағамдарын, киімдерін, діни дәстүрлерін таза қалпында сақтап отыратын болатын. «Қызыл кхмерлер» олардың үйлерін өртеп, адамдарын батпаққа айдап тығып, тамақтарына шошқаның етін қосып жегізіп, әбден азаптайды. Өлтіргені аз болғандай, үлкен ордың ішіне тастап, үстін топырақпен емес, әкпен көмеді. «Қызыл кхмерлер» жазалаудың неше түрлі тәсілін қолданды: целлофан қалтамен қылғындыру, керіп қағып тастау, ең жаманы – сумен қинау болды. Лагерьлерде аштықтан аңға айналған тұтқындар қасындағы өлген адамдарды жегені үшін мойнына дейін жерге көміп, аштық пен шөлдің азабын тартып, жай өліммен өлуге тиіс болды; оның үстіне шыбын-шіркей мен құрт-құмырсқаға жем болатыны тағы бар. Өлгеннен кейін басын кесіп алып, деревняның сыртына іліп қояды да, мойнына: «Мен – төңкерістің сатқынымен» деген жазу ілінеді. Әбден құтырған «қызыл кхмерлер» 1977 жылдың қаңтарында камбоджа-вьетнам шекарасын бұзып, вьетнам тұрғындарын бауыздап тастайды. Ал өмір-бақи беріспей, француздармен де, американдықтармен де соғысып, жеңілмеген әрі соғысудың барлық тәсілін жетік меңгерген вьетнамдықтар «қызыл кхмерлердің» бұл әрекетін кешіре алмайды. 1979 жылдың қаңтарында вьетнам әскерінің күшімен Пол Пот үкіметі құлайды. Пол Поттың 3 жылғы реформасынан кейін камбоджалықтар Вьетнам үкіметін қуана қарсы алады. Екіншідүниежүзілік соғыста Освенцим ұлтшылдар фабрикасының газ камераларында 3 млн жазықсыз адамның өлгені секілді Камбоджадағы Пол Пот дәуірінде 3 млн-ға жуық адам өлді. Пол Пот режимі кезеңінде Оңтүстік-Шығыс Азиядағы осы бір кішкентай елге «Тірі Аруақтар мекені» деген қорқынышты ат жамалды.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қyzyl Khmerler ortagasyrlyk kezendi ansap agrarlyk kogam ornatuga bar kүshin saldy Bastauysh bilimdi buddalyk monastyrdan algan Үndikytajdyn kommunistik partiyasyna mүshelikke sajlangan 50 zhyldary Parizhde elektronikany okyp үjrengen Pol Pot marksizm ruhyn bojyna әbden sinirip oraldy Moris Torezdin interpretaciyasymen Zhalpy keri ketken kogam bileushileri gana oku bilimge tyjym salatyndygy belgili Ortagasyrlyk degen shartty ugym bolganymen bul kezendegi Europa mәdenieti әdebieti tokyrap feodaldardyn sojylyn sokkan shirkeulikterdin antikalyk asyl soz marzhandaryn Gomer poemalary Eshil Sofokl tuyndylary Ciceron traktattary Goracij odalary t b okuga tyjym salgany zhasyryn emes Pol Pot ta mektepterdi zhauyp olardy tүrmege ajnaldyrdy kitaptar kitaphanalardy gylymi zertteu ortalyktaryn ortedi Marksistik socializm kundylyktaryn dәriptegen polpottyktar үshin adam omiri kunsyz boldy Aldyngy katardagy ozyk ojdyn okilderin ziyaly kauymdy mugalimderdi balabaksha tәrbieshilerin zhogary oku oryndary professorlaryn studentterdi yagni sauatty adamdardy kudalap kinap azaptap oltirdi Elde tipti kozildirik takkan adamnyn kүni karan boldy Onymen kosa ozderine kauipti dep sanagan barlyk memlekettik kyzmetkerlerdi әskeri adamdardy bir sozben ajtkanda eski tәrtiptin kozin zhoyuga kүsh saldy Olardyn koltygyna su bүrkip komek berip koldau korsetip otyrgan kytaj bileushileri boldy Pol Pot ozinin bilikke degen kumarlygyn ozinin kanisherlik sayasatyn amerikandyk әskerlerdi elden shygaru degen ortak maksatpen orajlastyryp bүrkemelep zhiberdi Onyn uysyna tipti korol Norodom Sianuktyn ozi kүni keshe gana omirden ozgan tүsip kaldy Osy maksatty zheleu etip Pol Pot oz zhosparyn engizip reformasyn bastap ta zhiberdi Onyn reformasy erekshe karkynmen damydy Muny ozi tipti birneshe kүnnin gana sharuasy dep kana zhosparlagan edi Ol aksha әkeletin pajdanyn kozi bazar bank shirkeu dini mekemelerdin barlygyn zhapty Mao Czedunnyn ideyalarymen ruhtangan Pol Pot agrarlyk kogam ornatu zholynda bir gana Pnompennin ozinen 2 mln nan astam halykty onyn ishinde auruy kәrisi ekikabat әjelder zhana tugan balalar kemtarlar olejin dep zhatkan auyr naukastar da bar bir kүnnin ishinde auyldarga kommunalarga tauly ajmaktarga kuyp tykty Bul nәubet barlyk adamnyn basyna tүsti adam omirinin bir tiyndyk kuny kalmady Adamdar bir kүnde kaladan kuyldy ozderimen birge tamak kiim aluga ruksat bermedi karsy bolgandardy birden atyp tastady olar zhaugan zhanbyr ystyk kүnge karamaj zhayau zhүruge tiis boldy Zholda ne tamak ne kiim berilmedi Mekong ozeninin zhagaluyna zhetkende 500 000 pnompendyk koz zhumdy Soldattar balalardy birinin artyna birin bajlap su toltyrylgan kudyktarga iterip tastap tirilej komdi Adamdardy kazylgan transheyalarga takap kojyp karakustarynan kүrek nemese ketpenmen uryp kulatty Al kop adamnyn kozin birden zhoyu kerek bolganda ondagan adamdardy bir top kylyp zhinap syrtynan symmen orap buldozerdin generatorynan tok zhiberu arkyly esinen tanyp kulagan adamdardy buldozermen shunkyrga iterip tastap shala zhansar kүjinde үstine topyrak tastap kome saldy Al tiri kalgandary adam tozgisiz zhagdajda ash kursak kүjinde kүnine 12 16 sagattan zhumys isteuge mәzhbүr boldy Adam koly timej synsyp turgan dzhunglidi tazartyp zherdi zhyrtyp kүrish eguge tiis boldy Zhana omirdin kolmen syzyp bergen shenberine syjmaj katan talaptaryna konbegender zhazalandy katty zhazalandy Pol Pot әsirese intelligenciyaga katty shүjlikti Ony bir gana pnompendik 643 dәrigerden 69 nyn gana tiri kalgandygynan koruge bolady Pol Pot orti Kambodzhada omir sүrip zhatkan etnikalyk toptardy da sharpydy Vetnam taj kytaj tilinde sojlegender olim zhazasyna kesildi Etnikalyk toptardyn ishinde en katty zardap shekkenderi chan halky boldy Chandar Vetnamnan HVIII gasyrda Kambodzhaga kelip konystangan kambodzhalyk ozender men kolderin zhagalaj konystanyp balyk aulau kәsibimen ajnalysatyn Islam dinin kabyldagan chan halky oz tilin ulttyk tagamdaryn kiimderin dini dәstүrlerin taza kalpynda saktap otyratyn bolatyn Қyzyl khmerler olardyn үjlerin ortep adamdaryn batpakka ajdap tygyp tamaktaryna shoshkanyn etin kosyp zhegizip әbden azaptajdy Өltirgeni az bolgandaj үlken ordyn ishine tastap үstin topyrakpen emes әkpen komedi Қyzyl khmerler zhazalaudyn neshe tүrli tәsilin koldandy cellofan kaltamen kylgyndyru kerip kagyp tastau en zhamany sumen kinau boldy Lagerlerde ashtyktan anga ajnalgan tutkyndar kasyndagy olgen adamdardy zhegeni үshin mojnyna dejin zherge komip ashtyk pen sholdin azabyn tartyp zhaj olimmen oluge tiis boldy onyn үstine shybyn shirkej men kurt kumyrskaga zhem bolatyny tagy bar Өlgennen kejin basyn kesip alyp derevnyanyn syrtyna ilip koyady da mojnyna Men tonkeristin satkynymen degen zhazu ilinedi Әbden kutyrgan kyzyl khmerler 1977 zhyldyn kantarynda kambodzha vetnam shekarasyn buzyp vetnam turgyndaryn bauyzdap tastajdy Al omir baki berispej francuzdarmen de amerikandyktarmen de sogysyp zhenilmegen әri sogysudyn barlyk tәsilin zhetik mengergen vetnamdyktar kyzyl khmerlerdin bul әreketin keshire almajdy 1979 zhyldyn kantarynda vetnam әskerinin kүshimen Pol Pot үkimeti kulajdy Pol Pottyn 3 zhylgy reformasynan kejin kambodzhalyktar Vetnam үkimetin kuana karsy alady Ekinshidүniezhүzilik sogysta Osvencim ultshyldar fabrikasynyn gaz kameralarynda 3 mln zhazyksyz adamnyn olgeni sekildi Kambodzhadagy Pol Pot dәuirinde 3 mln ga zhuyk adam oldi Pol Pot rezhimi kezeninde Ontүstik Shygys Aziyadagy osy bir kishkentaj elge Tiri Aruaktar mekeni degen korkynyshty at zhamaldy