Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қоңыр балдырлар (Рһаеорһусеае) — бұл көбінесе теңіз суында өсетін қоңыр түсті балдырлар. Қоңыр балдырлардың 900 шамалы түрі (200 туысы) бар. Бұлар 6 отрядқа бөлінеді олар: эктокарптықтар, сфацеляриялықтар, кутлериялықтар, диктиоталықтар, ламинариялықтар, фукустықтар. Қоңыр балдырлардың кейбір түрі тамаққа пайдаланылады, ламинарияны медициналық диетада қолданады, теңіздің жиегіне толқынмен шығып қалған қоңыр балдырлар тыңайтқыш ретінде пайдаланылады. Мұның күлінен калий тұзы мен иод алынады. Сонымен қатар қоңыр балдырлардан: ацетон, сірке қышқылы, спирт және басқалар өндіріледі. Қоңыр балдырлар (Pha- eophyta), балдырлардың бір бөлімі.
Қоңыр балдырлар табиғатта кең тараған. 2 класқа, 14 қатарға бірігетін 240 туысы, 1,5 мыңға тарта түрі белгілі. Қазақстанда Каспий және Арал теңіздерінде бір-бірден 2 түрі анықталған. Бұлардың тұщы суда өсетін 3 туысынан басқаларының барлығы теңіз өсімдіктері. Барлық теңіздерде әр түрлі тереңдікте (200 метрге дейін) өсе береді. Көпшілігі тереңдігі 6–15 метр жерлерде кездеседі. Қоңыр балдырлар көп клеткалы, өте майда микроскопиялық түрлерден тұрады, талломдарының ұзындығы 50 метрге жететін өте ірі түрлері (макроцистис, пелагофикус) де бар.
Клетка құрамында фукоксантин және әр түрлі ксантофилл пигменттерінің көп болуына байланысты түсі әдетте сарғыш-қоңыр. Қоңыр балдырлардың құрылысы күрделі түрлерінің (саргассум) талломдары бұтаққа ұқсас жапырақ тәрізді қырлы табақшалардан тұрады. Қоңыр балдырдың, әдетте, барлық түрлері су түбіне немесе басқа балдырларға ризоидтары арқылы бекіп тұрады. Олар вегетативтік, жыныссыз және жынысты жолдармен көбейеді. Қоңыр балдырлар – судағы негізгі органикалық зат түзуші болып саналады. Одан альгинаттар (жасанды жібек алу үшін қажет тұз) алынады; маннит, йод, микроэлементтер өндіріледі. Медицинада қанның ұюына қарсы, организмнен радиоактивті заттарды шығаруға арналған препараттар жасауға, әр түрлі тағамдар дайындауға (ламинария, алария, ундария) пайдаланылады.
Пайдаланған әдебиетттер
- Қазақ энциклопедиясы
- Т. Мұсақұлов, ОРЫСША-ҚАЗАҚША ТҮСІНДІРМЕЛІ БИОЛОГИЯЛЫҚ СӨЗДІК І-том ҚАЗАҚМЕМЛЕКЕТБАСПАСЫ, Алматы — 1959, Редакциясын басқарған: Биология ғылымының докторы профессор Т. Дарқанбаев
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қonyr baldyrlar Rһaeorһuseae bul kobinese teniz suynda osetin konyr tүsti baldyrlar Қonyr baldyrlardyn 900 shamaly tүri 200 tuysy bar Bular 6 otryadka bolinedi olar ektokarptyktar sfacelyariyalyktar kutleriyalyktar diktiotalyktar laminariyalyktar fukustyktar Қonyr baldyrlardyn kejbir tүri tamakka pajdalanylady laminariyany medicinalyk dietada koldanady tenizdin zhiegine tolkynmen shygyp kalgan konyr baldyrlar tynajtkysh retinde pajdalanylady Munyn kүlinen kalij tuzy men iod alynady Sonymen katar konyr baldyrlardan aceton sirke kyshkyly spirt zhәne baskalar ondiriledi Қonyr baldyrlar Pha eophyta baldyrlardyn bir bolimi Қonyr baldyrlar tabigatta ken taragan 2 klaska 14 katarga birigetin 240 tuysy 1 5 mynga tarta tүri belgili Қazakstanda Kaspij zhәne Aral tenizderinde bir birden 2 tүri anyktalgan Bulardyn tushy suda osetin 3 tuysynan baskalarynyn barlygy teniz osimdikteri Barlyk tenizderde әr tүrli terendikte 200 metrge dejin ose beredi Kopshiligi terendigi 6 15 metr zherlerde kezdesedi Қonyr baldyrlar kop kletkaly ote majda mikroskopiyalyk tүrlerden turady tallomdarynyn uzyndygy 50 metrge zhetetin ote iri tүrleri makrocistis pelagofikus de bar Kletka kuramynda fukoksantin zhәne әr tүrli ksantofill pigmentterinin kop boluyna bajlanysty tүsi әdette sargysh konyr Қonyr baldyrlardyn kurylysy kүrdeli tүrlerinin sargassum tallomdary butakka uksas zhapyrak tәrizdi kyrly tabakshalardan turady Қonyr baldyrdyn әdette barlyk tүrleri su tүbine nemese baska baldyrlarga rizoidtary arkyly bekip turady Olar vegetativtik zhynyssyz zhәne zhynysty zholdarmen kobejedi Қonyr baldyrlar sudagy negizgi organikalyk zat tүzushi bolyp sanalady Odan alginattar zhasandy zhibek alu үshin kazhet tuz alynady mannit jod mikroelementter ondiriledi Medicinada kannyn uyuyna karsy organizmnen radioaktivti zattardy shygaruga arnalgan preparattar zhasauga әr tүrli tagamdar dajyndauga laminariya alariya undariya pajdalanylady Pajdalangan әdebiettterҚazak enciklopediyasyT Musakulov ORYSShA ҚAZAҚShA TҮSINDIRMELI BIOLOGIYaLYҚ SӨZDIK I tom ҚAZAҚMEMLEKETBASPASY Almaty 1959 Redakciyasyn baskargan Biologiya gylymynyn doktory professor T Darkanbaev Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz