Хазарлар (Ауғанстан)

Хазарлар («ал-ха­зар», ко­за­ре) — түркі текті, этникалық топ. Негізінен Ауғанстан мен Пәкістанның орталық бөлігінде тұрады, (таулы Хазаражат аймағы, сондай-ақ Герат, Қандағар, Нангахар және Бадахшан провинциялары). Сонымен қатарр Иранда (Шығыс Хорасан)да тұрады. Жалпы саны 8-12 млн.

Хазарлар
«ал-ха­зар», ко­за­ре
Бүкіл халықтың саны
8-12 млн.
Ең көп таралған аймақтар
Ауғанстан  Пәкістан  Иран
Тілдері
Діні
шииттер

Тілі

Олар жақын тілде сөйлейді, моңғол тілдерінен алынған көптеген сөздер.

Діні

Сенушілер – шииттер.

Этимологиясы

Хазарлардың негізін моңғол тілдес көшпенділер құрады, олардың этногенезіне түркі және иран тайпалары да қатысты. Хазарлар Шыңғыс хан мен оның мұрагерлерінен қалған әскери қоныстанушылар ұрпақтары болса керек. 19 ғасырдың аяғында ауған әмірі Абдуррахман көшпелі ауғандардың (пуштундардың) көмегімен Хазаражатты басып алып, оларға жазғы жайылымдық жерлерді бекітті.

Кәсібі

Негізгі дәстүрлі кәсіптері егіншілік және мал шаруашылығы. Қолөнерден – тоқымашылық, мата жасау, ұсталық, тері, т.б.бар. Хазарлардың бөлек топтары көшпелі немесе жартылай көшпелі өмір салтын жүргізеді.

Өмір салты

Рулық бөлініс, әсіресе, хазаражат хазарлары арасында сақталды: негізгі тайпалар шейхали, бесуд, дайзангилер, урузгандар, джгурилар, дайкунтилар, фулади, якауланг. Хазарлардың этникалық бірігуі күшеюде.

Ауылдары 4 бұрышында мұнаралары бар қыш қабырғамен қоршалған. Ауқаттылардың баспанасы – моңғол киіз үйі, кедейлердікі саман үйлер. Көшпелілер киізбен жабылған шатырда тұрады

Ерлер мен әйелдер киімі – көйлек пен шалбар. Ерлер де жеңсіз күртеше, кафтан, халат киеді. Әйелдер - кокошникке ұқсас бас киім, оның үстіне 2 шарф байлайды.

Хазар асханасына Орталық Азия, Оңтүстік Азия және Парсы тағамдары қатты әсер етеді. Дегенмен, арнайы тағамдар, пісіру әдістері және оларға тән әртүрлі пісіру стильдері бар. Олардың ас ішу этикеті бар. Олардың мәдениетінде қонақтарға арнайы ас әзірлеу дәстүрі бар.[

Музыкалық фольклор – зурна мен домбыраның сүйемелдеуімен орындалатын әндер мен билер; тойларда – әзілкештің көмекшісімен өнер көрсетеді. Театрландырылған қойылымдарда әйел рөлдерін ер адамдар сомдайды. Мереке күндері ат жарысын, палуан күресін, түйе жекпе-жегін ұйымдастырады. Табиғат күштеріне табынудың, анимизмнің қалдықтары сақталған.

Дереккөздер

1. Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/domestic_history/text/4727653 Мұрағатталған 28 желтоқсанның 2022 жылы.
2. Хазарейцы https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/210320
3. народы мира / Хазарейцы http://www.etnolog.ru/people.php?id=HAZA