Умра

Бұл мақала Ислам жайлы. Қажылыққа байланысты.

Умра - зиярат ету деген мағынаны білдіреді. Ал шариғаттағы терминдік мағынасы - белгілі бір уақытқа байланбай жылдың кез келген уақытында ихрамға кіріп, тауап және сағи жасағаннан кейін шашты алғызып немесе қысқартып, ихрамнан шығу жолдарымен атқарылатын ғибадат. Умра ғибадатының үкімі. Ханафи, Малики мазһабында мүмкіндігі болған әр мұсылманға умра жасау - бекітілген сүннет. Ал Шафиғи және Ханбали мазһабтарында, шамасы жеткен әрбір мұсылманға өмірінде бір рет умра жасау - парыз.

Умраның парыздары

1. Ихрамға кіру;

2. Қағбаны тауап жасау.

Умраның уақыты

Умра ғибадатын кез келген уақытта орындауға болады, бірақ Құрбан айт күндері орындау - тахриман мәкрүһ. Умраның Рамазан айында жасалуы абзал және сауабы мол. Умра ғибадатын орындағысы келген адам миқатта ихрамға кіру үшін дайындалып, екі рәкат ихрам намазын оқығаинаи кейін «Аллаһым, мен сенің ризалығың үшін умра жасауды ниет еттім, умраны маған жеңілдет және менен қабыл ал», - деп ниет етіп, артынан тәлбия дұғасын айтып, ихрамға кіреді. Басқа уақыттардағы халал кейбір нәрселер ихрамдағы уақытта харам болады. Мәсжидул-Харамға келген уақытта «Аллаһым, мен сенің ризалығың үшін умра тауабын жасауды ниет еттім, тауапты маған жеңілдет және менен қабыл ал», - деп ниет етіліп, умранын тауабы жасалады. Тауап біткеннен кейін, мүмкін болса, Ибраһим мақамында, болмаса мешіттің кез келген жерінде екі рәкат намаз оқиды. Сосын «Аллаһым, мен сенің ризалығың үшін умра сағиін жасауды ниет еттім, сағиді маған жеңілдет және менен қабыл ал», - деп ниет етіп, Сафа және Мәруа төбелерінің арасында төрт рет бару, үш рет қайту рәсімін жасап, жеті рет барып-келумен умраның сағи міндеті атқарылады. Сағиді орындағаннан кейін шаштарын алғызып немесе қысқартыл ихрамнан шығады. Осылайша умра ғибадаты аяқталады.

Қажылықта және умрада істелетін кемшіліктер және өтелетін жазалар

Қажылықта немесе умра ғибадаттарында уәжіп болған амалдардың біреуінің орындалмай қалуы, тіпті белгіленген уақытынан кешіктірілуі немесе ихрамға кірген соң істелінуі харам болған тыйымдардың жасалуына «жинаят» делінеді. Бұл жинаяттар білмей, қателікпен, тіпті ұйықтаған күйде істелсе де, бәрібір жаза өтеледі. Әрине, біле тұра істегендер материалдық өтелетін жазаға қоса Аллаһ Тағалаға тәубе етіп, кешірім сұраулары керек.

Қажылық пен умраның қайтадан жасалуын (қаза етілуін) талап ететін кемшіліктер

• Қажылық жасау үшін ихрамға кіргеннен кейін Арафатта тұрмастан бұрын әйелімен жыныстық қатынас жасаған адамның Қажылық ғибадат толық бұзылады. Мұндай жағдайлардағы адамдар ниет еткен Қажылықтары нәпіл Қажылық болса да, келесі жылдары қаза ретінде орындаулары тиіс. Бұнымен қоса Қажылықта бүлдірген кемшіліктері үшін жаза ретінде қой немесе ешкі құрбан шалуы керек. Аллаһ Тағала Құранда: «Хаж белгілі (шэууал, зилқа'да, зилхижжаның алғашқы он күні) айларда. Кімде-кім бұл айларда Қажылықты міндеттенсе, (мыналарды білсіні) әйелімен жақындасуға, күнә істеуге және жанжалдасуға болмайды» (Бақара, 2/197), -деп Қажылықта жыныстық қатынаста тыйған;
• Умра үшін ихрамға кіргеннен кейін тауаптың алғашқы төрт айналымын аяқтамастан жыныстық қатынасқа түскен адамның умра ғибадат бұзылады. Бұзылған умраның қайтадан дұрыс орындалуы және бүлдірілген кемшілік үшін қой не ешкіні құрбан ретінде шалуы тиіс. Алғашқы төрт айналымды тәмамдағаннан кейін жыныстық қатынаста болған адамның умрасы бұзылмайды, бірақ бүлдірілген кемшілік үшін қой немесе ешкіні құрбан ретінде шалуы керек.

Түйе немесе сиырдың жаза ретінде шалынуын талап ететін кемшіліктер

• Арафатта тұрғаннан кейін шашын алғызып немесе қысқартыл ихрамнан шықпас бұрын жыныстық қатынаста болу;

• Зиярат тауабын ер кісілер жүніп күйінде, әйелдер хайыз немесе нифас күйінде жасау. Аталмыш күйде жасалған тауаптың қайтадан жасалуы уәжіп. Қайтадан жасалған жағдайда өтелетін жаза кешіріледі. Жаза - сиыр немесе түйе.

Қой немесе ешкінің жаза ретінде шалынуын талап ететін кемшіліктер екіге бөлінеді

Қажылықтың уәжіптерін орындамау яки белгіленген уақытында орындамауға байланысты кемшіліктер

• Миқаттан ихрамсыз өту. Бұндай жағдайда Қажылық немесе умраға байланысты міндеттердің ешқайсысын орындамай жатып, миқатқа қайтып келіп, ихрамға кірсе, өтелетін жаза кешіледі;

• Сағидің барлық айналымдарын немесе төрт яки төрттен көбін орындамай қалдырған жағдайда;

• Муздәлифә уақфасын үзірсіз (себепсіз) орындамау;

• Арафа күні арафаттан күн батпай кайту;

• Зиярат тауабын құрбан аштың үшінші күні күн батқанға дейін орындамай, кейін орындау (Әбу Ханифа бойынша);

• Харам аумағының сыртында шаш алғызу немесе қысқарту (Әбу Ханифа бойынша);

• Шайтанға тас лақтыруды мүлдем орындамау немесе бір күнде лактырылатын тастардың жартысынан көбін (11 тас) шайтанға тас лақтыру күндерінде лақтырмау. Жартысынан көбі лактырылса, лақтырылмай қалған әрбір тас үшін садақа ғана беріледі;

• Зиярат немесе умра тауабының соңғы үш айналымын немесе біреуін орындамау;

• Зиярат және умра тауабын дәретсіз, қадум және уадағ тауаптарын жүніп күйінде жасау;

• Миқат жерлерінің сыртынан келгендер қоштасу (уадағ) тауабын түгелдей немесе төрт немесе одан да көп айналымын орындамау;

• Құрбан айттық бірінші күні Үлкен шайтан таска (Ақаба жәмрасына) тас лақтыру, құрбан шалу, шаш алғызу немесе қысқарту амалдарын ретретімен орындамау Имам Әбу Ханифада, кемшілік (жинаят) саналады;

• Зиярат және умра, уадағ тауаптарында әурет мүшелерінің ашық болуы.

Ихрам тыйымдарын істеуге байланысты кемшіліктер:

• Шаш, сақал немесе дененің басқа жерлеріндегі түктердің төртте бірін немесе одан да көбін қысқарту немесе алу. Төргге бірінен аз болса, онда тек садақа ғана беріледі;

• Бір уақытта және бір жерде денеге немесе бір мүшеге түгелдей әтір себу немесе май жағу. Ем үшін иіссіз май жағылса, жаза өтелмейді. Ихрамға себілген әтір орнының ені және ұзындығы бір қарыштан көп, иісі күндіз-түні кетпесе бір қой немесе ешкі жаза ретінде шалынады, ал бір карыстан аз болып, иісі күндіз-түні жалғаспаса, жаза ретінде садақа беріледі;

• Бір уақытта және бір жерде мүшелердің біреуін қынамен (лак, далаппен) бояу;

• Ихрамды күйде әйелін құмарлық сезіммен сүю, аймалау сияқты жыныстық қатынасқа тартатын іс-әрекеттерді істеу;

• Ер кісінің толық бір күндіз немесе толық бір түн тігілген киім (әдеттегі киім, шұлық, іш киім, тобық жағы жабық аяқ киім, т.б.) киюі, басын және жүзін жабуы. Әйелдер тек қана беттерін жаппайды. Бір түн немесе бір күндізден аз уақыт кисе, садақа ғана беріледі;

• Бір жерде, бір уақытта барлық тырнақтарды немесе бір қолдың немесе бір аяқтың тырнақтарын алу. Егер тырнақ әр жерлерде және бөлек-бөлек уақытта алынса, әрбір тырнаққа жеке-жеке жаза өтед еді. Бір қол немесе бір аяқтың тырнақтарының бәрі емес, кейбіреулері алынса, әрбір тырнақ үшін садақа беріледі. Құрбан шалынбайды.

Өздігінен түскен немесе сынған тырнақты алып тастаған жағдайда жаза өтелмейді. Ихрамға байланысты тыйымдар үзір себептерге байланысты істелсе де, жаза өтеледі. Ауырып қалу, жол апатына ұшырау сияқты адамның еркінен тыс болатын оқиғалардың салдарынан, мысалға, шашы алынса немесе киім кидірілсе, төмендегі үш жолдың қалаған біреуін орындау арқылы жазасын өтейді:

1. Қалаған уақытында және жерінде үш күн ораза ұстау.
2. Немесе алты кедейге пітір садақасының көлемінде садақа береді.
3. Харам аумағында қалаған уақытында бір қойды, не ешкіні құрбанға шалады.
4. Пітір садақасы мөлшерінде садақа беруді талап ететін кемшіліктер:

• Шаш, сакалдың төрттен бірінен аз мөлшерін алу немесе қысқарту;
• Бір мүшенің бәріне емес, бір бөлігіне ғана әтір себу; б) бір аяқтан немесе қолдың тырнақтарының кейбіреуін алу;
• Тігілген киімді бір түннен немесе бір күндізден аз уақыт кисе;
• Шайтан тасқа белгіленген санынан аз тас лақтыру. Әрбір лақтырылмаған тас үшін пітір садақасы мөлшерінде садақа беріледі;
• Басқа біреудің шашын, сақалын немесе мұртын алу не қысқарту;
• Қадум және уадағ тауаптарын дәретсіз жасау;
• Задағ тауабы және сағидің төртінші айналымын кейінгі айналымдарын жасамау. Жасалмай қалған әрбір айналым үшін пітір садақасы мөлшерінде садақа беріледі.

Пітір садақасының мөлшерінен аз мөлшерде садақа беруді талап ететін кеміт ліктер:

• саны үштен кем бит, бүрге, шегіртке сияқты жәндіктерді өлтіру немесе басқа біреудің өлтіруі үшін жәндіктерді көрсету;
• денеден түк жұлу;
• Ихрамсыз адамның мұртын немесе тырнағын алу;
• Нәпіл тауаптарда әурет жерлердің ашылуы;
• саны үштен көп жәндік өлтіру.

Құнының өтелуін талап ететін кемшіліктер. Ихрамды күйде әдейі болсын, кездейсоқ болсын аң аулау, жүндерін жұлу жұмыртқаларын сындыру, аңшыларға ишарат жолымен болса да, жәрдемдесудің жазасы - әділ, тәжірибелі екі кісінің бағалауы арқылы сол зиян шеккен аңның құнын кедейлерге өтеу.

Харам аумағының тыйымдарына байланысты кемшіліктер. Харам аумағының өздігімен өскен ағаш және жалпы өсімдіктерін жұлу, шабу немесе бұл аумақта аң аулау - ихрамдыға да, ихрамсызға да харам. Бұл аумақтағы ағаш және өсімдіктерді жұлған адам олардың құнын кедейлерге садақа ретінде береді.

Қ-та және умрада істелген кемшіліктердің жазасын өтеу үшін белгілі бір уақыт белгіленбеген. Бірақ Қажылықтағы немесе умрадағы қателердің орнын толтыру үшін ертерек өтеген дұрыс әрі абзал. Мойнына қарыз болған жазаларды өтеместен бұл дүниемен қош айтысып кетсе, күнәһар болады. Өмірінің соңына дейін өтемесе, көзі тірісінде артында қалған туысқандары өтеулерін өсиет етуі тиіс.

Істелген жинаяттардың жазасы ретінде шалынатын малдар міндетті түрде харам аумағында шалынуы тиіс. Еттерін харам аумағының кедейлеріне таратуға болатыны сияқты, басқа жерлердегі кедейлерге де жіберуге болады.

Садақа, құнын төлеу және ораза ұстау сияқты жазалар үшін белгілі бір мекен тағайындалмағандықтан, бұл жазаларды қалаған жерде өтейді.

һәди

Қажылықта және умрада шалынатын құрбандар.

Аллаһ Тағаланың ризалығы үшін немесе Қажылық ғибадатындағы бір кемшілікке байланысты немесе ихрамның тыйымдарының біреуін бұзу салдарынан жаза (кәффарат) ретінде Харам аумағында шалыну шартымен алынып келген немесе ақшасы жіберілген құрбанға һәди делінеді. Аллаһ Тағала Құран Кәрімде: «Егер (ауру-сырқау, жол қауіпсіздігі сияқты бөгеттерден) аманшылықта болсаңдар, Қажылыққа дейін умраны орындаған кісі жағдайына қарап құрбан шалсын», - деп һәди құрбанын шалуды талап етеді.

немесе қыран Қажылығын орындағандардың умрамен бірге Қажылықты да орындағандары үшін шүкір ретінде құрбан шалулары - уәжіп.

Ифрад Қажылығы немесе тек қана умра ғибадатын орындағандарға кәффарат құрбанынан тыс құрбан шалулары уәжіп емес. Бірақ нәпіл құрбан шалуларына болады, һэди құрбандары екіге бөлінеді: уәжіп және .

Нәпіл құрбан

Қажылық немесе умра ғибадатын орындаушылардың мойындарына уәжіп болмаса да, сауап үшін шалатын құрбанына «нәпіл құрбан» делінеді. Тек қана Ифрад Қажылығын немесе умра ғибадатын орындаушылардың нәпіл құрбан шалулары - мұстахап.

Уәжіп құрбан

1. Тәматтуғ және қирай һәдпі - Тәматтуғ және қирай Қажылығын орындағандардың бір жылда Қажылық айларында умра және Қажылықты бірге орындағандары үшін шүкір ретінде шалатын уәжіп құрбан;
2. Жаза һәдиі - Қажылық және умраның уәжіптерінің біреуінің орындалмай қалуы немесе белгіленген уақытында орындалмауы, ихрам және Харам аумағының тыйымдарын бұзу салдарынан кәффарат ретінде шалынатын уәжіп құрбан;
3. Ихсар һәдиі - Қажылық немесе умраға ниет етіп, ихрамға кіргеннен кейін әртүрлі бөгеттерге байланысты Қағбаны тауап және Арафатта уақфа жасай алмайтын адамдардың ихрамнан шығу үшін шалатын уәжіп құрбан;
4. Нәзір һәдиі - Харам аумағында шалынуы үшін сөз берілген уәжіп құрбан.

Һәш құрбанының шалынатын орны мен уақыты

Нәпіл болсын, уәжіп болсын барлық һәди құрбандары Харам аумағында шалынады. Құрбан айттың үшінші күнінің ақшамына дейін шалынатын құрбандардың - Минада, басқа күндерде шалынатын құрбандардың - Меккеде шалынуы абзал. Имам Әбу Ханифа бойынша, тәматтуғ және қыран құрбандарының Құрбан айттың үшінші күні ақшамға дейін шалынуы - уәжіп, ал Имам Әбу Юсуп және Имам Мұхаммед бойынша, сүннет. Имам Әбу Ханифаның көзқарасын сүйенсек, үзір себептерінен тыс осы күндерде шалынбай қалған тәматтуғ және қиран құрбандарының орнына кейін басқа уақытта екі құрбан шалынады. Біреуі қаза ретінде, ал екіншісі жаза ретінде. Тәматтуғ, қиран және нәпіл құрбандарының етінен барлық адамдардың жеулеріне болады. Ал жаза және ихсар, нәзір құрбандарының етінен тек қана кедейлер жейді. Иелеріне және өзінінің қол астындағы қарауға міндетті адамдарына, жалпы байларға бұл құрбаннан жеуғе болмайды.

Құрбан шалуга жағдайы келмейтіндер не істейді?

Тәматтуғ немесе қираң Қажылығын орындағандар мойындарына уәжіп болған шүкір құрбанын шалуға мүмкіншіліктері болмаған жағдайда 10 күн ораза ұстанады. Он күннің үш күні Қажылық уақытында, жеті күні Қажылық айларынан кейін. Үш күн ораза ихрамға кіргеннен кейін Құрбан айттың алғашқы күніне дейін ұсталуы тиіс. Тәматтуғ Қажылығында бұл үш күнді умра ихрамынан кейін, Қажылық ихрамына кірмес бұрын ұстауға болады. Үш күн ораза ұстаған соң, ихрамнан (шаш алдырып яки қысқартыл) шықпай тұрып, құрбан шалу күндерінде уәжіп құрбанды шалуға мүмкіншілік туып жатса, міндетті түрде құрбан шалады. Егер құрбан шалу күндерінен кейін құрбан шалуға мүмкіндігі жоқ болса, құрбан шалу шарт емес. Құрбанның орнына ұсталатын Қажылықтағы үш күнді, Қажылықтан кейін ұсталатын жеті күн оразаны араларына күн салмай бірінен кейін бірін ұстау - абзал. Бірақ араларына күн салып, үзіп-үзіп ұстауға да болады. Қажылық айларынан кейін ұсталатын жеті күнді Меккеде ұстауға болады. Бірақ отандарына қайтқаннан кейін ұстау - абзал.

Өкілдік

Ислам дінінде ғибадаттар үш түрге бөлінеді:

1. Тек қана денемен орындалатын ғибадаттар: намаз оқу, ораза ұстау, құран оқу, т.б.
2. Тек қана дүние-мүлік, байлықпен орындалатын ғибадаттар: зекет, пітір садақасы, құрбан шалу, т.б.
3. Әрі малмен, әрі денемен орындалатын ғибадаттар: Қажылық ғибадат.

Бұл ғибадаттардың кез келгенін нәпіл ретінде орындап, сауабын өлі болсын, тірі болсын басқа адамға бағыштауға болады. Бірақ бұл ғибадаттарды мойнындағы парызынан құтылу үшін басқа біреуге өкіл ретінде орындатқызу мәселесі мүлдем бөлек.

Тек қана денемен атқарылатын намаз, ораза сияқты гибадаттарда өкілдік мүлде жүрмейді. Яғни, ешкім басқаның орнына мой-нындағы парызынан құтылу үшін намаз оқытып, ораза ұстата алмайды. Ал тек қана малмен атқарылатын зекет беру, құрбан шалу сияқты ғибадаттарда өкілдік толығымен жүреді. Мыс., малының зекетін басқа бір адам өкіл ретінде керекті орындарға беруіне болады. Ал Қажылық сияқты әрі денемен, әрі малмен орындалатын ғибадаттарда өкілдіктің жүруі үшін қажылығын орындай алмай өліп кету, жазылуы мүмкін болмаған ауыр науқас, қатты кәрілік сияқты бөгет болуы керек.

Қ-та өкілдіктің кейбір жағдайларда жүретіндігіне байланысты дәлел ретінде Пайғамбарымыздың (с.а.у.) бірнеше хадисі бар. Мыс., мына екі хадис бұл дүниеден Қажылыққа бармастан көз жұмып кеткен кісілердің орнына өкіл ретінде Қажылыққа баруға болатындығын білдіреді. Жүһәйнә тайпасынан бір әйел Пайғамбарымызға (с.а.у.) келіп былай деді: «Уа, Ал-лаһтың Елшісі, менің шешей Қажылық ғибадатын жасауға сөз берген еді, бірақ орындай алмай бұл дүниеден көз жұмды. Оның орнына Қажылыққа барсам бола ма?»

Пайғамбарымыз (с.а.у.) былай деді:

- «Иә, оның орнына Қажылыққа бар. Қалай ойлайсың? Шешеннің басқа біреуге қарызы болса өтейтін бе едің»?

- «Иә, өтеймін», - деді.

- Олай болса, Аллаһ Тағалаға болған қарызын да өтеңдер. Өйткені қарызы өтелуге ең лайық - Аллаһ Тағала» (Нәсаий, Хаж, 7). Басқа бір уақытта бір сахаба Пайғамбары-мызға (с.а.у.) келіп: - «Әкемнің мойнына Қажылық парыз бола тұра бұл дүниеден өтіп кетті. Оның орнына Қажылыққа барсам болама?», -деді.

- Пайғамбарымыз (с.а.у.): «Қалай қарайсың әкеңнің қарызы болса өтейтін бе едің?», -деді.

- «Иә, өтеймін».

- Пайғамбарымыз (с.а.у.): «Олай болса әкеңнің орнына қажылыққа бар», - деді.

Қажылық ғибадаты мойнында парыз бола тұра көзінің тірісінде Қажылыққа бара алмағандар өлмес бұрын артында қалған мирасқорларына өзінің орнына өкіл жіберулерін талап етіп, өсиет етулері уәжіп. Қажылық ғибадаты мойнында парыз бола тұра бұл дүниеден қайтқан кісілердің мұндай өсиеті жоқ болса, артында қалған мираскорлары өкіл ретінде басқа біреуді жіберумен міндеттелмейді.

Бұл дүниеден Қажылық ғибадатын орындай алмай қайтып кеткен кісілердің орнына өкіл ретінде Қажылыққа баруға болатыны сияқты, Қажылықты орындай алмайтындай дәрежеде ауру немесе кәрі болғандардың орнына да Қажылыққа баруға болады.

Хаасам тайпасынан бір әйел Пайғамбарымызға (с.а.у.) келіп, былай деп сұрақ қойды:

- «Уа, Аллаһтың ЕлшісіІ Аллаһ Тағаланың құлдарына парыз қылған Қажылық ғибадаты әкеме кәрілігінде парыз болды. Бірақ ол, бұл қажылық жолына шыдай алмайды. Мен оның орнына Қажылыққа барсам бола ма?»

- Пайғамбарымыз (с.а.у.): «Иә», - деп жауап қатты.

Өкілдік шарттары

Парыз болған Қажылықтың өкіл арқылы атқарылуы үшін төмендегі мына шарттар болуы керек:

1. Өкіл жіберетін адамға Қажылық парыз болуы керек. Парыз болмай тұрып өкіл арқылы орындалған Қажылық нәпіл Қажылығы болып саналады. Парыз болмай тұрып өкіл жіберткен адам балиғатқа толып, Қажылық парыз болғаннан кейін, қайтадан Қажылыққа бару керек.
2. Өкіл жіберетін кісі қатты кәрі болу, жазылуы мүмкін емес ауру секілді себептер салдарынан өмірінің соңына дейін Қажылыққа бару мүмкіншілігінен мақрұм болу керек. Басқа біреуді ауру кезінде өзінің орнына Қажылыққа жіберіп, орындағаннан кейін ауруынан айығып жатса, өзі қайтадан Қажылыққа баруы тиіс. Өзі Қажылық ғибадатын орындауға шамасы жете тұра басқа біреуді орнына Қажылыққа жіберсе, бұл Қажылық нәпіл болып саналғандықтан, мойнындағы парызынан құтылуы үшін өзінің тікелей Қажылыққа баруы керек.
3. Өкіл жіберуші өкілдік Қажылыққа баруына рұқсат беруі керек. Егер өкіл ретінде баратын адам өкіл жіберушінің өтініші мен рұқсатынсыз Қажылыққа барса, ол Қажылық өкіл жіберушінің мойнындағы парызды түсірмейді.
4. Өкіл жіберуші кісі Қажылық қаражаттарын өзі көтеруі керек. Егер өкіл өз қаражатымен барған болса, өзінің орнына Қажылыққа барғанға жатады. Ал егер өкілдің жұмсаған қаржысы өкіл жіберген кісінің берген каржысынан аз болса, өкіл жіберушінің мойнынан Қажылық парызы түседі. Мирасқорлардың үкімі бұл үкімге кірмейді. Белгілі бір адамның артында қалған мирасқоры өзінің қаржысымен оның орнына Қажылыққа баруына болады.
5. Қажылық - ғибадат, сондықтан Қажылыққа біреуді жалдап, өзінің орнына өкіл ретінде жіберуге болмайды. Жіберген жағдайда өкіл өзінің мойнындағы Қажылық ғибадатын атқарған болады.
6. Өкіл ретінде баратын адам балиғат жасына жеткен, ақыл-есі дұрыс, Қажылық ғибадатының қалай орындалатынын білуі тиіс.
7. Өкіл ретінде жіберілген адам ихрамға кірмес бұрын өзін жіберген адамның атынан Қажылық жасауды ниет ету керек.
8. Өкіл ретінде жіберілген адам Қажылық ғибадатын тікелей өзі жасауы керек. Әр түрлі себептерге байланысты өзінің орнына басқа біреуді өкіл жасауына болмайды. Бұлай істелген жағдайда Қажылық қаражаттарын өкіл жіберушіге қайтарып беру керек. Өйткені негізгі өкіл жіберуші өкілінің өкіліне Қажылыққа баруға рұқсат берген жоқ. Бірақ негізгі өкіл жіберуші адам өкіліне басқа біреуді орнына жіберсең болады немесе «қалағаныңды істе» деп кеңдік жасап, рұқсат беріп жатса, басқа біреуді орнына жіберуіне болады.
9. Өкіл ретінде жіберілген адам өзін жіберген адамның тапсырмаларын бұлжытпай орындауы керек. Мыс., жіберген адам өкілден «ифрад» қажылығын жасауды талап етсе, өкіл «ифрад» Қажылығын жасамай, «тәматтуғ» Қажылығын жасаса, өкіл ретінде жіберілген адам өзінің орнына Қажылық жасаған болады. Бұндай жағдайда өкіл ретінде жіберілген адам Қажылық қаржыларын иесіне қайтарып беруі керек.

Өкіл жіберуші адам өкіліне Қажылықтың қай түрін орындауын тағайындал тапсырмай, Қажылық жасауын талап еткен жағдайда, ифрад Қажылығы орындалуы керек. Ал егер «қадаған Қажылық түрін жаса» деп өкіліне кең ауқымды рұқсат берсе, қадаған Қажылығын жасайды. Өкіл ретінде жіберілген адам жіберуші адамның орнына Қажылық ғибадатын орындағаннан кейін, өзі үшін умра жасауына мүмкіндігі бар.

Қасиетті Медине қажылығындағы Хазіреті Пайғамбарымыздың (с.а.у.) қабірін зиярат ету

Мүміндердің көзінің нұры, жаратылыстың гүлзары, екі жаһанның асыл тәжі Пайғамбарымыз Мұхаммедтің (с.а.у.) Мединедегі нұрлы қабірін зиярат ету - мүміндер үшін сауапты да, ардақты іс. Пайғамбарымыз (с.а.у.) өзінің бұл дүниеден мәңгілік өмірге қайтуынан кейін үмметтеріне өзінің нұрлы қабірін зиярат етудің сауаптылығын көптеген хадистерінде білдірген: «Кімде-кім сауап үшін менің Мешітімде зиярат етсе, ол менің көршім болады. Қиямет күні оған шапағат етемін». «Менің осы мешітімде оқылган бір намаз-Мәсжидул-Харамнан тыс басқа барлық мешіттерде оқылған мың намаздан да (сауап жағынан) артық. Ал Мәсжидул-Харамда оқылған бір намаз - барлық мешіттерде оқылған жүз мың намаздан да артық» (Бухари, 2/56.).

«Осы үш мешіттен басқа (намаз және ғибадат үшін) ешқандай мешітке жолға шығу дұрыс емес. Бұл үш мешіт: Мәсжидул-Харам, Мәсжидул-Ақса, Мәсжидул-Нәби (Пайғамбарымыздың (с.а.у.) мешіті (Бухари, 2/56.).

«Үйім мен мінберімнің арасы - жаннат бақшаларынан бір бақша» (Бухари, 2/57.). Пайғамбарымыздың (с.а.у.) қабірін зиярат ету - мүміндер үшін парыз болмаса да, сауабы мол маңызды іс. Уақыттың ыңғайына қарай Қ. амалдарынан бұрын немесе кейін Медине қажылығына барып, Пайғамбарымыздың мешіті мен қабірі зиярат етіледі. Зиярат жасаған уақытта Пайғамбарымыз Мұхаммедке (с.а.у.) әдеттегісінен де көбірек салауат және сәлем айтады. Өйткені Пайғамбарымыз (с.а.у.): «Маған сәлем берген әрбір адамның сәлемін Аллаһ Тағала менің рухыма білдіреді», - деген. Пайғамбарымыздың (с.а.у.) мешітіне «Бәбус-Сәлем» немесе «Бәбул-Жибрил» есігінен әдепті түрде Салауат және Сәлем айтып кірелі. Егер мәкрүһ уақытқа сәйкес келіп қалмаса, Пайғамбарымыздың (с.а.у.) нұрлы қабірі мен мінберінің арасында екі рәкат тахйиатул-мәсжид (мешітке сәлем) намазы оқылады. Өйткені Пайғамбарымыз (с.а.у.): «Үйім мен мінберімнің арасы жәннат бақшаларынан бір бақша, ал мінберім - қиямет күні маған сыйланатын кәусар бұлағының үстінде болады» (Муслим, Хаж, 502.) - деп мінбері мен қабірі арасындағы жердің қасиеттілігіне назарымызды аударған. Тахийатул-мәсжид намазын оқығаннан кейін Пайғамбарымыздың (с.а.у.) мешітін зиярат ету бақытына кенелгендігі үшін екі рәкат шүкір намазын оқып, намаздың соңынан өзіне, әке-шешесіне және күллі мұсылман бауырларына дұға жасап, тілек тілейді. Сосын Пайғамбарымыздың (с.а.у.) нұрлы қабіріне баяу жүріспен барып, зиярат етеді. Пайғамбарымыздың бас жағына барып, «Әссәләмуа'лайка әюһан-нәбию уа рахматуллоһи уә бәрәкәтуһ. Әссәләму а'лайка па саийди на Расулул-Аллаһ» деп сәлем және салауат айтып, Аллаһ Тағалаға жалбарынып, дұға жасап, тілек тілейді. Бұларды жасаған уақытта айғайлап, бақыруға және қабірінің темірлерін сүюге, сипауға, қабіріне сәжде жасауға болмайды. Өйткені бұндай істерді істеу - бидғат. Дініміз бұндай әрекеттерге тыйым салған. Одан кейін он жаққа қарай бір метрдей жүріп, Хазіреті Әбу Бәкірдің қабірінің басына барып, «Әссәләму а'лайка на Халифата расулиллаһ» деп сәлем беріп, Құран бағыштайды. Сосын оң жаққа қарай тағы бір метрдей жүріп, Хазіреті Омардың қабірінің басына барып, «Әссәләму а'лайка на Әмирал-мүминин» деп сәлем беріп, құран бағыттан, Пайғамбарымыздың басына қайта келіп, салауат және сәлем айтып, Аллаһ Тағаладан қайыр тілек тілеп, дұға жасайды. Осыдан соң Пайғамбарымыздың мешіті мен нұрлы қабіріне деген зиярат тәмамдалады.

Дереккөздер

1. Ислам. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2010 ISBN 9965-26-322-1