Теңіз кірпілері

Теңіз кірпілері — палеонтологияда: теңіз суларында еркін қозғалатын, сыртқы тұрқы шарға, жұмыртқаға немесе жүрекке ұқсайтын, кейде конус пішінді қылқантүтіктілер класына жататын жәндіктер. Ордовик кезеңінен белгілі, әсіресе мезозой эрасында кең тараған.

Теңіз кірпісі

Теңіз кірпілері (лат. Echinoidea) - тікентерілер класы. Дене пішіні шар, (диск) немесе жүрек тәрізді, бір-бірімен жалғасып біткен, сыртында қаптаған инелер мен педицеляриялары бар сауытпен қапталған. Сауыттың диаметрі 2-3 мм ден 30 см дейін. Дара жыныстылар, жұмыртқаларын суға салады, одан шыққан дернәсілі-эхиноплутеус суда дамиды. Кейбір түрлері тірі дернәсілін туады. Ауызы дененің орта тұсында. Ауыз аппараты арнайы шайнап жеуге арналған мүшесі, аристотел пырағы мен тістерден тұрады. Қорегі, балдыр. Қазіргі уақытта теңіздер мен мұхиттарда су жағалауымен 7 шақырым тереңдікте 800 түрі кездеседі. Су түбінде топыраққа кіріп, немесе топырақ бетінде жүріп өмір сүреді. ТМД теңіздерінде 50 түрі белгілі. Теңіз кірпілері су түбіндегі балықтардың, теңіз шаяндарының, ескекаяқтылардың, теңіз камшатының. теңіз құстарының қоректік қоры. Кейбір таяз судағы түрлері кәсіпшілік нысаны. Оларды уылдырығына бола аулайды. Кейбір тропикалық түрлері, (Diadema туысы) адамға қауіпті. Ұзын, (25 см), кертеш; инелері улы. Теңіз кірпілері кейбір түрлері эмбриологиялық зерттеулердің - классикалық объектісі.

Дереккөздер

1. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Қ 17 Геология/Жалпы редакциясын басқарған — түсіндірме сөздіктер топтамасын шығару жөніндегі ғылыми-баспа бағдарламасының ғылыми жетекшісі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты А.Қ.Құсайышов — Алматы: "Мектеп" баспасы" ЖАҚ , 2003. — 248 бет. ӀSВN 5-7667-8188-1 ӀSВN 9965-16-512-2
2. Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Биология / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2007. - 1028 б. ISBN 9965-08-286-3