Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Таспа құрттар, цестодтар (лат. Cestoda) – жалпақ құрттардың бір класы.
Ересектері адам мен омыртқалы жануарлардың ішегінде, дернәсілдері омыртқалы және омыртқасыз жануарлардың ішкі органдары мен дене қуысында паразитті тіршілік етеді. Жер шарында кең тараған 9 отряды, 3 мыңнан астам түрі белгілі. Денесі таспа тәрізді созылған, бірнеше мм-ден 20 м-ге дейін жетеді. Денесінің алдыңғы ұшында басы (), иесіне жабысатын мүшелері (сорғыш , ұзын қысқыш аппараты, ілмектері, тұмсықтары, т.б.), бөлшектенбеген мойны, бунақтардан құралған денесі () және бір қатар буындар (проглоттидтер) болады. Таспа Құрттарда ішек болмайды, денесін кірпікшелі өсінділер (микротрихиялар) жапқан. Олар құрттың қоректенуінде маңызды қызмет атқарады, ас қорыту жүйесі толығымен жойылған. Зәр шығару жүйесі – протонефридиялы. Қан айналу және тыныс алу жүйесі болмайды. жолымен тыныс алады. Жүйке жүйесі, сезім органдары нашар дамыған.
Таспа құрттар – гермафродиттер. Дамуы өте күрделі, өсіп-өнуі кезінде иелерін алмастыру сияқты ерекшеліктері бар. Таспа құрттардың кейбір түрі жылына 600 млн-нан астам жұмыртқа салады. Жұмыртқадан 6 ілмешегі бар онкосфера және корацидий деп аталатын дернәсілдер жетіледі. Қан тамырлары арқылы онкосфера ішкі органдарға өтіп, осы органдарда ұрық – онкосфера финна деп аталатын дернәсіл сатысына айналады. Финна бұршақ тәрізді сұйықтыққа толы көпіршік, оның ішінде 4 сорғышы бар басы болады, мұны цистицерк деп атайды. Дернәсіл аралық иеде бірнеше жыл өмір сүреді. Финна түпкі иесі – адамның ішегіне түскенде ересек құртқа айналады. Финнозбен ауырған сиырдың етін жегенде жұғады. Таспа құрттардың басқа түрлерінің де тіршілік циклі иесін алмастыру және онкосфераның финна дернәсіліне, финнаның ересек түріне ауысуымен өтеді. Финнаның бірнеше формалары болады: цистерк; сұйықтыққа толы көпіршіктің қабырғасында бірнеше басы орналасқан, олардың әрқайсысы жеке дарабасқа айналатын – ценур; көпіршігі үлкен, ішкі қабырғасында және көпіршіктің ішінде бірнеше басы бар – эхинококк; көпіршіктің құйрық тәрізді өсіндісі бар – цистицеркоид; құрт тәрізді дернәсіл – плероцеркоид. Таспа құрттар адамды гименолепидоз, тениидоз, эхонококкоз ауруларына шалдықтырады.
Дереккөздер
- Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Биология / Жалпы редакциясын басқарған профессор Е. Арын – Павлодар: 2007 - 1028 б. ISBN 9965-08-286-3
- Қазақ энциклопедиясы
- О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл. ISBN 9965-752-06-0
| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Category:Cestoda |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Taspa kurttar cestodtar lat Cestoda zhalpak kurttardyn bir klasy Taspa Қurt Eresekteri adam men omyrtkaly zhanuarlardyn isheginde dernәsilderi omyrtkaly zhәne omyrtkasyz zhanuarlardyn ishki organdary men dene kuysynda parazitti tirshilik etedi Zher sharynda ken taragan 9 otryady 3 mynnan astam tүri belgili Denesi taspa tәrizdi sozylgan birneshe mm den 20 m ge dejin zhetedi Denesinin aldyngy ushynda basy iesine zhabysatyn mүsheleri sorgysh uzyn kyskysh apparaty ilmekteri tumsyktary t b bolshektenbegen mojny bunaktardan kuralgan denesi zhәne bir katar buyndar proglottidter bolady Taspa Қurttarda ishek bolmajdy denesin kirpiksheli osindiler mikrotrihiyalar zhapkan Olar kurttyn korektenuinde manyzdy kyzmet atkarady as korytu zhүjesi tolygymen zhojylgan Zәr shygaru zhүjesi protonefridiyaly Қan ajnalu zhәne tynys alu zhүjesi bolmajdy zholymen tynys alady Zhүjke zhүjesi sezim organdary nashar damygan Taspa kurttar germafroditter Damuy ote kүrdeli osip onui kezinde ielerin almastyru siyakty erekshelikteri bar Taspa kurttardyn kejbir tүri zhylyna 600 mln nan astam zhumyrtka salady Zhumyrtkadan 6 ilmeshegi bar onkosfera zhәne koracidij dep atalatyn dernәsilder zhetiledi Қan tamyrlary arkyly onkosfera ishki organdarga otip osy organdarda uryk onkosfera finna dep atalatyn dernәsil satysyna ajnalady Finna burshak tәrizdi sujyktykka toly kopirshik onyn ishinde 4 sorgyshy bar basy bolady muny cisticerk dep atajdy Dernәsil aralyk iede birneshe zhyl omir sүredi Finna tүpki iesi adamnyn ishegine tүskende eresek kurtka ajnalady Finnozben auyrgan siyrdyn etin zhegende zhugady Taspa kurttardyn baska tүrlerinin de tirshilik cikli iesin almastyru zhәne onkosferanyn finna dernәsiline finnanyn eresek tүrine auysuymen otedi Finnanyn birneshe formalary bolady cisterk sujyktykka toly kopirshiktin kabyrgasynda birneshe basy ornalaskan olardyn әrkajsysy zheke darabaska ajnalatyn cenur kopirshigi үlken ishki kabyrgasynda zhәne kopirshiktin ishinde birneshe basy bar ehinokokk kopirshiktin kujryk tәrizdi osindisi bar cisticerkoid kurt tәrizdi dernәsil plerocerkoid Taspa kurttar adamdy gimenolepidoz teniidoz ehonokokkoz aurularyna shaldyktyrady DerekkozderOryssha kazaksha tүsindirme sozdik Biologiya Zhalpy redakciyasyn baskargan professor E Aryn Pavlodar 2007 1028 b ISBN 9965 08 286 3 Қazak enciklopediyasy O D Dajyrbekov B E Altynbekov B K Torgauytov U I Kenesariev T S Hajdarova Aurudyn aldyn alu zhәne saktandyru bojynsha oryssha kazaksha terminologiyalyk sozdik Shymkent Ғasyr Sh 2005 zhyl ISBN 9965 752 06 0Ortakkorda bugan katysty media fajldar bar Category Cestoda