Бұл бет жедел жоюға ұсынылған. Себебі: «Лексика» мақаласының көшірмесі, энциклопедиялық мақала стилінде жазылған, әртүрлі сөйлемдер топтастырылып, жазылып қойылған.
Бұл мақаланы 2024-04-26, 14:01 кезінде (4 ай бұрын) Nurtenge (журналы | үлесі) соңғы рет өңдеді. Мұнда сілтейтін беттер:
|
Сөздік құрам, лексика – белгілі бір тілдегі барлық сөздердің жиынтығы. Сөздік құрам ұлттың өзіне тән кәсібі мен қоғамдық, әлеуметтік тіршілігін тұтас сипаттайды. Ұлттың рухани және материалдық мәдениеті неғұрлым бай болса, оны жеткізіп, суреттейтін сөздер де соншалықты көп әрі күрделі болады. Негізінде ұлт тіліндегі барлық сөздер реестрге тіркеліп, түсіндірме сөздікке енеді. Мысалы, 20 ғасырдың соңғы ширегінде жарық көрген 10 томдық Қазақ тілінің түсіндірме сөздігіне 70 мыңға жуық лексикалық және фразеологиялық бірліктер енген. Бірақ мұнда қазақ тіліндегі барлық сөздер қамтылмаған. Сөздік құрамыға жалпыхалықтық лексикамен қатар кірме сөздер, терминдер, кәсіби сөздер, диалектілер, жаргондар, әдеби және ауызекі тіл лексикасы, т.б. енеді. Сөздік құрамыда күнделікті жиі (актив) қолданылатын, сол тілде сөйлеушілерге түсінікті болып келетін ортақ сөздер, сондай-ақ сирек (пассив) қолданыстағы, барлығына бірдей түсінікті емес терминдер, көнерген сөздер, диалектілер, жаңа сөздер бар. Осы тұрғыдан Сөздік құрамдағы сөздер жалпыхалықтық (негізгі сөздік қорға енетіндер) және жалпыхалықтық емес (пассив қолданыстағы) лексика болып екіге бөлінеді. Тілдің сөздік құрамының ең басты әрі тұрақты бөлшегі – негізгі сөздік қор. Сөздік құрам негізгі сөздік қорға қарағанда өзгергіш келеді, тілдің тарихи даму кезеңінде өзгеріп отырады. Сөздік құрамыдағы бірліктер ұдайы өзгеріске ұшырап, қоғамдағы түрлі әлеум. жағдайларға байланысты кей сөздер қолданыстан шығып отырған. Мысалы, комсомол, пионер, Ильич шамы, т.б. Керісінше архаизмдердің қайта қолданысқа енуі де кездеседі: әкім, мырза, ханым, т.б. Қоғамның дамуы мен ғылыми-техникалық өзгерістерге байланысты сөздік құрамы үнемі толығып, дамып, жаңарып отырады.
Сөздік құрам тілімізге кірген жаңа сөздермен толығып, байып отырады. Тілімізде жаңа мағыналардың пайда болуы ауыспалы мағынадағы сөздерден (метафора, метонимия, синекдоха) келіп шыққан. Троптың бұл түрлері көркем шығармада өте жиі ұшырасады. Метафора, метонимия, синекдохалық қолданыстар әдебиетте де қарастырылады. Сөздің тура мағынасы нақты, қашанда тұрақты болады және айқындалып тұрады. Негізгі мағына әрқашанда ауыспалы мағынаның қайнар көзі әрі оның пайда болуына себепкер болады. Сөздік құрам тілімізге кірген жаңа сөздермен толығып, байып отырады. Тілімізде жаңа мағыналардың пайда болуы ауыспалы мағынадағы сөздерден (метафора, метонимия, синекдоха) келіп шыққан. Троптың бұл түрлері көркем шығармада өте жиі ұшырасады. Метафора, метонимия, синекдохалық қолданыстар әдебиетте де қарастырылады. Сөздің тура мағынасы нақты, қашанда тұрақты болады және айқындалып тұрады. Негізгі мағына әрқашанда ауыспалы мағынаның қайнар көзі әрі оның пайда болуына себепкер болады.
Әдеб.: Ә., Қалиұлы Ғ., , А., 1997; Синонимдер сөздігі, А., 2001.
Пайдаланған сілтеме
- Қазақ энциклопедиясы
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Bul bet zhedel zhoyuga usynylgan Sebebi Leksika makalasynyn koshirmesi enciklopediyalyk makala stilinde zhazylgan әrtүrli sojlemder toptastyrylyp zhazylyp kojylgan Eger bul bet zhedel zhoyu synbagalaryna lajykty bolmasa nemese buny zhaksartuga oziniz dayarlansanyz bul belgilemeni oshiriniz birak oziniz zhasagan betterden bul belgilemeni oshirmeniz Eger bul betti oziniz zhasasanyz zhәne de zhedel zhoyu usynysymen kelispeseniz zhedel zhojylsyn үlgisinin astyna karsylyk үlgisin kosynyz zhәne de bul makalanyn nege zhojylmauy kerek ekenin tүsindiriniz Bul makalany 2024 04 26 14 01 kezinde 4 aj buryn Nurtenge zhurnaly үlesi songy ret ondedi Adminderge tarihy songy ozgerisi zhurnaldar zhoyu Munda siltejtin better Leksika Negizgi sozdik kor Lingvistikalyk paleontologiya Lingvistikalyk palentologiya Sozdik kuram leksika belgili bir tildegi barlyk sozderdin zhiyntygy Sozdik kuram ulttyn ozine tәn kәsibi men kogamdyk әleumettik tirshiligin tutas sipattajdy Ұlttyn ruhani zhәne materialdyk mәdenieti negurlym baj bolsa ony zhetkizip surettejtin sozder de sonshalykty kop әri kүrdeli bolady Negizinde ult tilindegi barlyk sozder reestrge tirkelip tүsindirme sozdikke enedi Mysaly 20 gasyrdyn songy shireginde zharyk korgen 10 tomdyk Қazak tilinin tүsindirme sozdigine 70 mynga zhuyk leksikalyk zhәne frazeologiyalyk birlikter engen Birak munda kazak tilindegi barlyk sozder kamtylmagan Sozdik kuramyga zhalpyhalyktyk leksikamen katar kirme sozder terminder kәsibi sozder dialektiler zhargondar әdebi zhәne auyzeki til leksikasy t b enedi Sozdik kuramyda kүndelikti zhii aktiv koldanylatyn sol tilde sojleushilerge tүsinikti bolyp keletin ortak sozder sondaj ak sirek passiv koldanystagy barlygyna birdej tүsinikti emes terminder konergen sozder dialektiler zhana sozder bar Osy turgydan Sozdik kuramdagy sozder zhalpyhalyktyk negizgi sozdik korga enetinder zhәne zhalpyhalyktyk emes passiv koldanystagy leksika bolyp ekige bolinedi Tildin sozdik kuramynyn en basty әri turakty bolshegi negizgi sozdik kor Sozdik kuram negizgi sozdik korga karaganda ozgergish keledi tildin tarihi damu kezeninde ozgerip otyrady Sozdik kuramydagy birlikter udajy ozgeriske ushyrap kogamdagy tүrli әleum zhagdajlarga bajlanysty kej sozder koldanystan shygyp otyrgan Mysaly komsomol pioner Ilich shamy t b Kerisinshe arhaizmderdin kajta koldanyska enui de kezdesedi әkim myrza hanym t b Қogamnyn damuy men gylymi tehnikalyk ozgeristerge bajlanysty sozdik kuramy үnemi tolygyp damyp zhanaryp otyrady Sozdik kuram tilimizge kirgen zhana sozdermen tolygyp bajyp otyrady Tilimizde zhana magynalardyn pajda boluy auyspaly magynadagy sozderden metafora metonimiya sinekdoha kelip shykkan Troptyn bul tүrleri korkem shygarmada ote zhii ushyrasady Metafora metonimiya sinekdohalyk koldanystar әdebiette de karastyrylady Sozdin tura magynasy nakty kashanda turakty bolady zhәne ajkyndalyp turady Negizgi magyna әrkashanda auyspaly magynanyn kajnar kozi әri onyn pajda boluyna sebepker bolady Sozdik kuram tilimizge kirgen zhana sozdermen tolygyp bajyp otyrady Tilimizde zhana magynalardyn pajda boluy auyspaly magynadagy sozderden metafora metonimiya sinekdoha kelip shykkan Troptyn bul tүrleri korkem shygarmada ote zhii ushyrasady Metafora metonimiya sinekdohalyk koldanystar әdebiette de karastyrylady Sozdin tura magynasy nakty kashanda turakty bolady zhәne ajkyndalyp turady Negizgi magyna әrkashanda auyspaly magynanyn kajnar kozi әri onyn pajda boluyna sebepker bolady Әdeb Ә Қaliuly Ғ A 1997 Sinonimder sozdigi A 2001 Pajdalangan siltemeҚazak enciklopediyasyBul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet