Саңырық Тоқтыбайұлы | |
---|---|
Дүниеге келгені: | 1692 ж. |
Қайтыс болғаны: | белгісіз |
Ұлты: | қазақ |
Мансабы: | Қазақ батыры |
Саңырық Тоқтыбайұлы
Саңырық Тоқтыбайұлы (1692) — жоңғар басқыншылығына қарсы күрестегі атақты батырлардың бірі. Шыққан тегі — Ұлы жүздің Ошақты тайпасының Тасжүрек руынан. Әкесі — Тоқтыбай да батыр болған. Ол кісі кезінде батырлығымен бірге, таймас турашылдығымен, ауытқымас әділдігімен де елге танылып, аты шыгыпты. Әкенің осы қасиеті балаларына да жүғып, Саңырықтың ағасы Дәнен де, інісі Сарымерген де батыр болған. Атадан балаға берілген әңгімелер арқылы Саңырықтың бүгінгі ұрпақтары аталарын: "Ұзын бойлы, жауырыны сәл еңкіштеу, қолдары әлеуетті, ала көз, түсі суық, сұсты кісі болған" — деп суреттейді.
Саңырықтың ерекше қасиеті — құралайды көзге атқан мерген болған. Алғашқыда атағы осы мергендігімен шыққан. Ошақтының атақты бір байы той жасап, сонда мергендер жарысын өткізіп, бас бәйгеге қалы кілем жабылған қара нар бастаған тоғыз және сүйектен жасап, алтынмен аптап, күміспен күптеген керемет садақты тігеді. Осы сайыста 16 жасар Саңырық бас жүлдені жеңіп алады. Кейін "Саңырықтың сарнауығы" деп аталып кеткен осы садақ Саңырық батырдың жоңғармен соғыстағы бас қаруының бірі болған.
Саңырықтың батырлық жолы әйгілі "Ақтабан шұбырындыдан" кейін басталады. Атамекені жау қолында қалып, босқан елдің ауыр халын көріп, ет жүрегі езілген қазақтың намысты ұлдары ата жаудан кек алу қамына кірісіп, жер-жерде жауынгер жасақтар құрайды. Олар жаушы жіберіп, өзара хабарласып, бір-бірімен бірігіп, көп ұзамай бүкіл халықтық ұлы күшке айналады. Осындай бірігулер кезінде алғашқылардың бірі болып тізе қосқан Ұлы жүздің Саңырық батыры мен Кіші жүздің Тайлақ батыры болады. Олар осыдан кейін жүп жазбай, ел еңсесін көтерген тұңғыш жеңісті әкелген Бұланты шайқасында, түпкілікті жеңіске бетбұрыс жасатқан Аңырақай шайқасында да бір болады. Тарихшылар Бұланты шайқасында шабуылдаушы әскердің қолбасылары болған Саңырық пен Тайлақ батырларды осы жолғы жеңістің "жолашарлары" болды деп бағалайды.
Саңырық батыр жасағы бұдан кейін де талай шайқасқа катысқан. Оның Талас бойын жаудан тазартудағы, әсіресе, Ақкесене, Көккесене деп аталатын екі мүнара түбіндегі шайқастағы ерлігі ел аузында аңызға, жыр-дастанға айналған. Халық арасындағы сондай жырлардың біріндегі:
“ Босқан елді құрап ап, қол бастаған Саңырық.
Алладан мәдет сұрап ап, жол бастаған Саңырық.
Қарсы келген жауына, қырғын салған Саңырық.
Анталаған қалмаққа, сүргін салған Саңырық.
Тайлақ батыр екеуі серік болған Саңырық, —”
деп, жалғаса беретін әр жолдар ел қорғаған еріне риза болған халқының ерен құрметіндей, есте сақтар мәңгі ескерткішіндей көрініп, тым асқақ естіледі.
Дереккөздер
- Тарихи тұлғалар. Танымдық - көпшілік басылым. Мектеп жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – Алматы. “Алматыкітап баспасы”, 2009 ISBN 978-601-01-0268-2
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Тағы қараңыз
- Есет Көкіұлы
- Қобыланды Тоқтарбайұлы
- Қарасай Алтынайұлы
- Қабанбай батыр
- Хангелді Сырымбетұлы
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
Бұл — тұлға туралы мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Sanyryk ToktybajulyDүniege kelgeni 1692 zh Қajtys bolgany belgisizҰlty kazakMansaby Қazak batyrySanyryk ToktybajulySanyryk Toktybajuly 1692 zhongar baskynshylygyna karsy kүrestegi atakty batyrlardyn biri Shykkan tegi Ұly zhүzdin Oshakty tajpasynyn Taszhүrek ruynan Әkesi Toktybaj da batyr bolgan Ol kisi kezinde batyrlygymen birge tajmas turashyldygymen auytkymas әdildigimen de elge tanylyp aty shygypty Әkenin osy kasieti balalaryna da zhүgyp Sanyryktyn agasy Dәnen de inisi Sarymergen de batyr bolgan Atadan balaga berilgen әngimeler arkyly Sanyryktyn bүgingi urpaktary atalaryn Ұzyn bojly zhauyryny sәl enkishteu koldary әleuetti ala koz tүsi suyk susty kisi bolgan dep surettejdi Sanyryktyn erekshe kasieti kuralajdy kozge atkan mergen bolgan Algashkyda atagy osy mergendigimen shykkan Oshaktynyn atakty bir bajy toj zhasap sonda mergender zharysyn otkizip bas bәjgege kaly kilem zhabylgan kara nar bastagan togyz zhәne sүjekten zhasap altynmen aptap kүmispen kүptegen keremet sadakty tigedi Osy sajysta 16 zhasar Sanyryk bas zhүldeni zhenip alady Kejin Sanyryktyn sarnauygy dep atalyp ketken osy sadak Sanyryk batyrdyn zhongarmen sogystagy bas karuynyn biri bolgan Sanyryktyn batyrlyk zholy әjgili Aktaban shubyryndydan kejin bastalady Atamekeni zhau kolynda kalyp boskan eldin auyr halyn korip et zhүregi ezilgen kazaktyn namysty uldary ata zhaudan kek alu kamyna kirisip zher zherde zhauynger zhasaktar kurajdy Olar zhaushy zhiberip ozara habarlasyp bir birimen birigip kop uzamaj bүkil halyktyk uly kүshke ajnalady Osyndaj biriguler kezinde algashkylardyn biri bolyp tize koskan Ұly zhүzdin Sanyryk batyry men Kishi zhүzdin Tajlak batyry bolady Olar osydan kejin zhүp zhazbaj el ensesin kotergen tungysh zhenisti әkelgen Bulanty shajkasynda tүpkilikti zheniske betburys zhasatkan Anyrakaj shajkasynda da bir bolady Tarihshylar Bulanty shajkasynda shabuyldaushy әskerdin kolbasylary bolgan Sanyryk pen Tajlak batyrlardy osy zholgy zhenistin zholasharlary boldy dep bagalajdy Sanyryk batyr zhasagy budan kejin de talaj shajkaska katyskan Onyn Talas bojyn zhaudan tazartudagy әsirese Akkesene Kokkesene dep atalatyn eki mүnara tүbindegi shajkastagy erligi el auzynda anyzga zhyr dastanga ajnalgan Halyk arasyndagy sondaj zhyrlardyn birindegi Boskan eldi kurap ap kol bastagan Sanyryk Alladan mәdet surap ap zhol bastagan Sanyryk Қarsy kelgen zhauyna kyrgyn salgan Sanyryk Antalagan kalmakka sүrgin salgan Sanyryk Tajlak batyr ekeui serik bolgan Sanyryk dep zhalgasa beretin әr zholdar el korgagan erine riza bolgan halkynyn eren kurmetindej este saktar mәngi eskertkishindej korinip tym askak estiledi DerekkozderTarihi tulgalar Tanymdyk kopshilik basylym Mektep zhasyndagy okushylar men kopshilikke arnalgan Қurastyrushy Togysbaev B Suzhikova A Almaty Almatykitap baspasy 2009 ISBN 978 601 01 0268 2Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Tagy karanyzEset Kokiuly Қobylandy Toktarbajuly Қarasaj Altynajuly Қabanbaj batyr Hangeldi SyrymbetulyBul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul tulga turaly makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi auystyru kazhet