Полька

Полька , нимра, мадера (чех тілінде pulka — жарты адым) — чех халқының ұлттық биі. Жылдам екпінмен, шағын адыммен билейтін би, музыкалық өлшемі 2/4. Польканы екі адам шеңбер бойын айнала билейді. Полька Чехияның би мәдениетінің неғұрлым типтес белгілерін қамтыды. Жылдам және формасы қарапайым полька биі 19 ғ-дың басында Словакия, Сербия, Венгрия, Австрия елдерінде, ал 19 ғ-дың 40-жылдарында Еуропаның барлық жерлеріне бал биі есебінде таралды (И.Штраус, Э.Вальдтейфель, т.б.). Полька музыкалық жанр ретінде композитор Б.Сметана, А.Дворжак, А.Г. Рубинштейн, М.А. Балакирев, П.И. Чайковский, С.В. Рахманинов шығармаларында пайдаланылған.

Сипаттама

Аңыз бойынша, 1830 жылдары богемиялық қызметші Анна Слезак (Слезакова) ойлап тапқан полька Еуропа қалаларына тез тарады. Парижде ақсүйектер «әдепсіз биге», оның ішінде полицияның көмегімен тыйым салуға тырысты. 1843 жылдың қысында орыс аудармашысы Владимир Солоницын былай деп жазды: «Бүкіл Париж есінен танып қалды: бәрі полька билегісі келеді, бәрі польканы үйреніп жатыр. Бұл би канкан сияқты өте лайықты емес, өйткені онда ханымдар бір аяғын тізеде бүгіп, өкшесін жоғары көтеруі керек, бұл қозғалыста екінші аяқтың гартерлері көрінеді.

Полканы жазған Иоганн Штраус I мен оның ұлы Иоганн Штраус II. Бұл жанр чех композиторлары – Бедрих Сметана, Антонин Дворак және т.б. шығармаларында жиі кездеседі.

Бидің атауы чех тіліндегі půlka сөзінен шыққан, бұл «жарты қадам» дегенді білдіреді, өйткені полка ырғағы аяқтан аяққа жылдам ауысуды талап етеді. Полька көбінесе поляк биі болып саналады, бұл дұрыс емес. Сонымен қатар, полканы швед биімен шатастырмаңыз.

Полка түрлері

Көптеген еуропалық елдерде полканың өз нұсқасы бар. Бұл Белоруссияда, Украинада, Чехияда, Польшада, Германияда, Скандинавия елдерінде, бұрынғы Югославия республикаларында және басқа да көптеген елдерде халық биі болып саналады. Әр халық биге өз ерекшеліктерін әкелді: эстондық йоксу-полка баяу билейді, маңыздысы, молдавандық - темпераменттік, беларусьтік полка-крыжачок, полка-янка - сымбатты, украиндық галициялық полка.

Халық биі

1850 жылдары полька белорустар арасында кеңеюге ие болды. Полька беларусь халық хореографиясына жақын, қарызға алынған би болса да, басқа билерге күшті әсер ете отырып, Ұлттық жоспарда айтарлықтай өзгерді. Беларусьтердің өміріне еніп, ол ұлттық рухқа айналды. Әртүрлі аймақтарда жергілікті хореографиялық фольклормен сіңісіп, танымал болған жергілікті нұсқалар пайда болды. Полканың беларусь хореографиясына енуінің қарапайымдылығы оның беларусь ұлттық хореографиялық дәстүрлеріне белгілі бір жақындығымен байланысты.

2/4 метрлік полька ұқсас метрі бар беларусь дәстүрлі биімен жақсы үйлеседі. Мәселен, мысалы, «Шәкір» - бұл өз атауын алған әдеттегі халық биінің символы және полька. Көбінесе Беларуссияда полька жұппен орындалады, шеңберде бұрылыстармен жарты қадам жылжиды. Көбінесе дитилермен бірге жүреді.

Беларусь полькалары хореографиялық және музыкалық үлгілеріне өте бай, олар үлкен модальды және интонациялық әртүрлілігімен ерекшеленеді. Полка бишілерден шеберлікті де, физикалық төзімділікті де талап етті.

Шаршы би сияқты, польканың да көптеген жергілікті нұсқалары бар: Борисовская, Витебчанка, Гавковская, сонымен қатар атаулар хореографияның ерекшеліктеріне сәйкес берілді: «Аяқпен», «Подкиндеспен», «Скватпен», «Өкшеде», Винтом және т.б

Дереккөздер

1. Қазақстан энциклопедиясы, VII-том