Нереидтер (лат. Nereididae) – Көпқылтанды құрттар тұқымдасы.
Нереидтер | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Alitta succinea | ||||||||||||
| ||||||||||||
Тектері | ||||||||||||
|
Тіршілігі мен сыртқы құрылысы
Теңіз түбіндегі тұнба немесе құмнан ін қазып тіршілік етеді. Басқа көпқылтаңды құрттар секілді денесі созылыңқы, өте көп буылтықты және буылтықтарында шоқтанып орналасқан қылтанды болып келеді. Құрттар қылтандары арқылы су түбінде жорғалап жүреді (қылтандар аяқтың қызметін атқарады). Нереиданың түсі - жасыл. Нереида 1939 жылдан бастап Каспий теңізіне жерсіндірілді, оны бекіре балығы қорек етеді.
Дене ұзындығы 90 см дейін 35 туысының 450 түрі белгі . ТМД-да 30-дай түрі таралған Барлық теңіздерде кездеседі, бірақ тропикалық теңіздерде жиілеу Кейде өте тұщы суларды, (Өзен сағалары, мангр ормандары) мекендейді. Көбінесе су жиегіндегі батпақты паналайды. Талғамсыз қоректілер. Балықтар мен цустар қорегі. Нереид туысынының ТМД-да 15 түрі бар. Арал және Каспий теніздерінде бекірелілердің қоректік қорын молайту үшін Nereis diversicolor жерсіндірілген.
Денесі шамамен үш бөліктен тұрады: басқы бөлігі, көптеген буылтықтардан құралатын тұлға бөлігі және қысқалау келген аналь бөлігі. Нереиданың денесінде көп қылтандардың болуы, оның алдағы уақыттағы аяқтарын білдіреді.
Тері-бұлшықет қапшығы
Денесі құрт тәрізді созылыңқы және сәл жалпақтау болып келеді.Бас бөлігі бастан және ауыздан құралады. Көпқылтандылардың аналь бөлігінен басқа дене бөліктерінде аяқтың қызметін атқаратын қылтандары болады. Денесі бір қабатты эпителиймен қапталған, оның сыртын кутикула қаптайды.
Тері-бұлшықет қапшығы екі қабаттан: эпителий астында сақиналы бұлшықет қабаты, оның астында бірыңғай салалы бұлшықет қабаттарынан құралады. Құрттар осы бұлшықеттері арқылы созылып-қысқарып, ирелеңдеп жүре алады.
Дене қуысы
Дене қуысы тері-бұлшықет қапшығының астында сұйықтыққа толы болады. Сол сұйықтықта құрттың ішкі мүшелері орналасады. Дене қуысы жұмыр құрттардағыдай бүкіл денеге созылмай, буылтық сайын перделермен бөлінеді.
Тыныс алуы
Тынысалу мүшесі-желбезек. Терісі де тыныс алуға қатысады.
Зәр шығаруы
Оның зәр шығару жүйесі ашық болады. Әрбір буылтықтарда зәр шығару мүшелері болады. Зәр шығару мүшесінің кірпікшелі шұқырағы буылтық қуысына ашылады, денедегі қажетсіз зат дененің қабырғасындағы арнаулы зәршығару тесігі арқылы сыртқа шығарылады.
Қан айналымы
Оның тұйық қанайналым жүйесі бар. Мұнда екі тамыр- арқа және құрсақ қан тамырларының тақаратын мәні зор. Тамырлар құрт денесінде ішектің үстіңгі және астыңғы жағында орналасып, әрбір буылтық сайын бірімен-бірі сақиналы тармақтар арқылы жалғасады. Құрттың арқа тамыры жиырылады, қанды лүпілі арқылы басына қарай айдайды, ал қан құрсақтамырға сақиналы тармақтар арқылы таралады. Құрсақтамырдағы қан дененің соңғы бөлігіне қарай жылжиды. Қанның түсі - қызыл.
Дереккөздер
- Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Биология / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2007. - 1028 б. ISBN 9965-08-286-3
- Қ.Қайым,Б.Муханов,Р.Сәтімбекұлы,М.Шаймарданқызы, "Жануартану"(1998), 65 б., ISBN 5-625-03599-7
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Nereidter lat Nereididae Kopkyltandy kurttar tukymdasy NereidterAlitta succineaDүniesi ZhanuarlarZhamagaty Buyltyk kurttarTaby Kopkyltandy kurttar Kishi taby Saby Tukymdasy Nereidae Fauchald 1977TekteriTirshiligi men syrtky kurylysyTeniz tүbindegi tunba nemese kumnan in kazyp tirshilik etedi Baska kopkyltandy kurttar sekildi denesi sozylynky ote kop buyltykty zhәne buyltyktarynda shoktanyp ornalaskan kyltandy bolyp keledi Қurttar kyltandary arkyly su tүbinde zhorgalap zhүredi kyltandar ayaktyn kyzmetin atkarady Nereidanyn tүsi zhasyl Nereida 1939 zhyldan bastap Kaspij tenizine zhersindirildi ony bekire balygy korek etedi Dene uzyndygy 90 sm dejin 35 tuysynyn 450 tүri belgi TMD da 30 daj tүri taralgan Barlyk tenizderde kezdesedi birak tropikalyk tenizderde zhiileu Kejde ote tushy sulardy Өzen sagalary mangr ormandary mekendejdi Kobinese su zhiegindegi batpakty panalajdy Talgamsyz korektiler Balyktar men custar koregi Nereid tuysynynyn TMD da 15 tүri bar Aral zhәne Kaspij tenizderinde bekirelilerdin korektik koryn molajtu үshin Nereis diversicolor zhersindirilgen Denesi shamamen үsh bolikten turady basky boligi koptegen buyltyktardan kuralatyn tulga boligi zhәne kyskalau kelgen anal boligi Nereidanyn denesinde kop kyltandardyn boluy onyn aldagy uakyttagy ayaktaryn bildiredi Teri bulshyket kapshygyDenesi kurt tәrizdi sozylynky zhәne sәl zhalpaktau bolyp keledi Bas boligi bastan zhәne auyzdan kuralady Kopkyltandylardyn anal boliginen baska dene bolikterinde ayaktyn kyzmetin atkaratyn kyltandary bolady Denesi bir kabatty epitelijmen kaptalgan onyn syrtyn kutikula kaptajdy Teri bulshyket kapshygy eki kabattan epitelij astynda sakinaly bulshyket kabaty onyn astynda biryngaj salaly bulshyket kabattarynan kuralady Қurttar osy bulshyketteri arkyly sozylyp kyskaryp irelendep zhүre alady Dene kuysyDene kuysy teri bulshyket kapshygynyn astynda sujyktykka toly bolady Sol sujyktykta kurttyn ishki mүsheleri ornalasady Dene kuysy zhumyr kurttardagydaj bүkil denege sozylmaj buyltyk sajyn perdelermen bolinedi Tynys aluyTynysalu mүshesi zhelbezek Terisi de tynys aluga katysady Zәr shygaruyOnyn zәr shygaru zhүjesi ashyk bolady Әrbir buyltyktarda zәr shygaru mүsheleri bolady Zәr shygaru mүshesinin kirpiksheli shukyragy buyltyk kuysyna ashylady denedegi kazhetsiz zat denenin kabyrgasyndagy arnauly zәrshygaru tesigi arkyly syrtka shygarylady Қan ajnalymyOnyn tujyk kanajnalym zhүjesi bar Munda eki tamyr arka zhәne kursak kan tamyrlarynyn takaratyn mәni zor Tamyrlar kurt denesinde ishektin үstingi zhәne astyngy zhagynda ornalasyp әrbir buyltyk sajyn birimen biri sakinaly tarmaktar arkyly zhalgasady Қurttyn arka tamyry zhiyrylady kandy lүpili arkyly basyna karaj ajdajdy al kan kursaktamyrga sakinaly tarmaktar arkyly taralady Қursaktamyrdagy kan denenin songy boligine karaj zhylzhidy Қannyn tүsi kyzyl DerekkozderOryssha kazaksha tүsindirme sozdik Biologiya Zhalpy redakciyasyn baskargan e g d professor E Aryn Pavlodar EKO ҒӨF 2007 1028 b ISBN 9965 08 286 3 Қ Қajym B Muhanov R Sәtimbekuly M Shajmardankyzy Zhanuartanu 1998 65 b ISBN 5 625 03599 7 Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet