Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Моногенез теориясы орысша теория моногенеза (гр. monos бір, genesis шыққан тегі)— адамзат тілінін бір тектен шыққаны туралы теория. Моногенез теориясы алдында адамзат әуелде бір тілде сөйлеген деген әр түрлі мифологиялық, діни аңыздар болған. 20 ғасыр басында әр түрлі тіл семьяларын салыстыра зерттеу жетістіктерін жинақтау кезеңі басталды. А. Тромбетти (Италия) алғаш рет ғылымда белгілі тіл семьяларын неғұрлым ірі топтарға (макросемья) біріктіріп, оларда лексикалык байланыс барлығына карап моногенез теориясын колдаған. Н. Я. Маррдың дүние жүзіндегі тілдер төрт әлементтен (сап, бер, йон, рош) шыққан деген теориясы да моногенез теориясының бір түрі болып табылады.
20 ғасыр 60 жылдары М. Сводеш () тілдердің микро-макросемьяларын салыстырмалы-тарихи әдіспен зерттеу нәтижелеріне сүйеніп, жақын идея ұсынды. негізін салган макросемьяларынын арасында байланыс бар деп есептеп, Моногенез теориясын қолдаған. Қазіргі кездегі зерттеу әдістері тілдердін 10 мың жылдан арғы тарихын ашуға мүмкіндік бермейтінін байкатты. Моногенез теориясының бірден-бір ғылыми негізі — тегі бір деп саналатын тілдердін макросемьяларының, одан соң бүкіл әлем тілдерін біріктіретін семьяның бар екенін дәлелдеу идеясымен байланысты. Сайып келгенде, моногенез теориясы алғашкы Homo Sapiensо-ның Sapiens тілі болуы мүмкін деген көзқараспен ұштасып жатыр. Моногенез теориясын жақтаушылармен қатар, оны жоққа шығарушылар да бар. Моногенез теориясын дәлелдеу қаншалыкты қиын болса, оны жоққа шығару да соншалықты қиын.
"Моногенез теориясы" ғылымы емес, әртүрлі ауыздык, және діни ілімдерінде айтылғандай, әуелде адамзат баласы бір тілде сөйлеген. (Бабылдағы тілдердің араласып кетуі туралы аңыз, көне гректің Эдип туралы аңызы, Шумерлік аңыз т. б.). Ежелден келе жатқан аңызға сүйенсек, онда көне барлық тілдер тараған деп айтылады. XX ғ. басында әлемдегі тілдерді салыстыру басталды. А. Тромбетти бірінші болып тілдерді ірі топтарға біріктірді, олардың бір тілден тарау мүмкіндігін тілге тиек етті. "Моногенез теориясының" бір түрін Н. Я. Марр ұсынған еді. Ол алғашқы қоғам адамдарының тілінде төрт тілдік элемент (сал-бер-йон-рош) болғанын айтты. Осылардың негізінде басқа сөздердің барлығы жасалуы тиіс дейді, бірақ бүл гипотеза дәлел- денген жоқ. XX ғ. 60-ж. М. Сводеш А. Тромбетти идеяларына жақын, бірақ классикалық салыстырмалы-тарихи әдістерді қолдана отырып, "Моногенез теориясы" нұсқасын үсынды. М. Сводеш негізін қалаушы деп есептеледі. Ол қазір қолданатын глоттохронологиялық әдістер тілдердің 10 мың жылдық тарихын аша алды. Егер антропологтардың айтуынша, адамзат баласы жер бетінің бір бұрышында ғана пайда болса, адам моногенезі болған жағдайда, тіл моногенезі де болуы мүмкін.
Дереккөздер
- Тіл білімі терминдерінің түсіндірме сөздігі — Алматы. «Сөздік-Словарь», 2005. ISBN 9965-409-88-9
- Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы: Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігі, Қазақстан даму институты, 1998 жыл, 509 бет. ISBN 5-7667-2616-3
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Monogenez teoriyasy oryssha teoriya monogeneza gr monos bir genesis shykkan tegi adamzat tilinin bir tekten shykkany turaly teoriya Monogenez teoriyasy aldynda adamzat әuelde bir tilde sojlegen degen әr tүrli mifologiyalyk dini anyzdar bolgan 20 gasyr basynda әr tүrli til semyalaryn salystyra zertteu zhetistikterin zhinaktau kezeni bastaldy A Trombetti Italiya algash ret gylymda belgili til semyalaryn negurlym iri toptarga makrosemya biriktirip olarda leksikalyk bajlanys barlygyna karap monogenez teoriyasyn koldagan N Ya Marrdyn dүnie zhүzindegi tilder tort әlementten sap ber jon rosh shykkan degen teoriyasy da monogenez teoriyasynyn bir tүri bolyp tabylady 20 gasyr 60 zhyldary M Svodesh tilderdin mikro makrosemyalaryn salystyrmaly tarihi әdispen zertteu nәtizhelerine sүjenip zhakyn ideya usyndy negizin salgan makrosemyalarynyn arasynda bajlanys bar dep eseptep Monogenez teoriyasyn koldagan Қazirgi kezdegi zertteu әdisteri tilderdin 10 myn zhyldan argy tarihyn ashuga mүmkindik bermejtinin bajkatty Monogenez teoriyasynyn birden bir gylymi negizi tegi bir dep sanalatyn tilderdin makrosemyalarynyn odan son bүkil әlem tilderin biriktiretin semyanyn bar ekenin dәleldeu ideyasymen bajlanysty Sajyp kelgende monogenez teoriyasy algashky Homo Sapienso nyn Sapiens tili boluy mүmkin degen kozkaraspen ushtasyp zhatyr Monogenez teoriyasyn zhaktaushylarmen katar ony zhokka shygarushylar da bar Monogenez teoriyasyn dәleldeu kanshalykty kiyn bolsa ony zhokka shygaru da sonshalykty kiyn Monogenez teoriyasy gylymy emes әrtүrli auyzdyk zhәne dini ilimderinde ajtylgandaj әuelde adamzat balasy bir tilde sojlegen Babyldagy tilderdin aralasyp ketui turaly anyz kone grektin Edip turaly anyzy Shumerlik anyz t b Ezhelden kele zhatkan anyzga sүjensek onda kone barlyk tilder taragan dep ajtylady XX g basynda әlemdegi tilderdi salystyru bastaldy A Trombetti birinshi bolyp tilderdi iri toptarga biriktirdi olardyn bir tilden tarau mүmkindigin tilge tiek etti Monogenez teoriyasynyn bir tүrin N Ya Marr usyngan edi Ol algashky kogam adamdarynyn tilinde tort tildik element sal ber jon rosh bolganyn ajtty Osylardyn negizinde baska sozderdin barlygy zhasaluy tiis dejdi birak bүl gipoteza dәlel dengen zhok XX g 60 zh M Svodesh A Trombetti ideyalaryna zhakyn birak klassikalyk salystyrmaly tarihi әdisterdi koldana otyryp Monogenez teoriyasy nuskasyn үsyndy M Svodesh negizin kalaushy dep esepteledi Ol kazir koldanatyn glottohronologiyalyk әdister tilderdin 10 myn zhyldyk tarihyn asha aldy Eger antropologtardyn ajtuynsha adamzat balasy zher betinin bir buryshynda gana pajda bolsa adam monogenezi bolgan zhagdajda til monogenezi de boluy mүmkin DerekkozderTil bilimi terminderinin tүsindirme sozdigi Almaty Sozdik Slovar 2005 ISBN 9965 409 88 9 Қazak tili Enciklopediya Almaty Қazakstan Respublikasy Bilim mәdeniet zhәne densaulyk saktau ministrligi Қazakstan damu instituty 1998 zhyl 509 bet ISBN 5 7667 2616 3Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz