Креационизм (лат. creatio, creationis — жарату) — биологияда органикалық дүниенің көп түрлілігі, теологиялық және дүниетанымдық түсінік (өмір), органикалық өмірдің негізгі формалары, адамзат, Жер планетасы, сонымен қатар әлемнің өзі де, Құдай құдіретімен жасалды деп уағыздайтын көзқарас. Ол биологияда түр өзгермейді, эволюциялық дамымайды деп қарайды. 18-19 ғасырлардың басында көптеген зерттеушілер осы көзқарасты қолдады. Бірақ Ч.Дарвиннің эволюциялық ілімі креационизмге қирата соққы берді. Ол биологиялық түрдің өзгеретіндігін дәлелдеп, олардың өзара байланыстылығын ашты.
Тарихы
Креационизм термині жақында пайда болғанмен, оның тарихы діннің тарихымен тығыз байланысты. Бұл термин XIX ғасырда кең қолданыла бастады. Креационизм "Көне келісімде" айтылған әлемнің жаратылу тарихын растайды. Әртүрлі ғылыми деректер, әсіресе эволюция теориясының таралуы, жаңа ғылыми көзқарастар мен әлемнің діни бейнесі арасында қайшылықтарды тудырды. Осының әсерінен креационизм пайда болды.
1932 жылы Ұлыбританияда "Эволюцияға қарсы қозғалыс" басталды. Оның мақсаты "ғылыми" мәліметтерді таратып, эволюцияның жалған екенін, ал библиялық әлем бейнесінің ақиқат екенін көрсету. 1970 жылы бұл қозғалыстың белсенді қатысушылар саны 850ге жетті. 1972 жылы Ұлыбританияда "Ньютон атындағы ғылыми одақ" құрылды.
АҚШ-та креационисттер арқасында кейбір штаттардағы қоғамдық мектептерде эволюциялық биологияны үйретуге тыйым салынды. Ал 1960 жылдары "Жас жер креационисттері" мектептерде "ғылыми креационизм" сабақтарын енгізу мақсатына жетті.
1975 жылы таза креационизмнің мектепте үйретілуі сот шешімі бойынша заңсыз деп есептелінгендіктен, оның атауын "Жаратылыс ғылымы" деп, ал 1987 жылы "Жүйелі ой" деп өзгертті. Алайда бұл атауға да сот жүзінде 2005 жылы тыйым салынды.
Қазіргі уақытты әртүрлі елдерде осы бағытты ұсатанатын көптеген қоғамдық ұйымдар, топтар мен одақтар бар. АҚШ-та 4еу, Ұлыбританияда 4еу, Аустралияда 2еу, Оңтүстік Кореяда 2еу, Украинада 2еу, Ресейде 2еу, Түркияда 1еу, Венгрияда 1еу, Сербияда 1еу.
Креационизм исламда
Исламңың эволюциялық теорияға сыни көзқарасы христиандық сынмен салыстырғанда әлдеқайда қатал. Ол кейбір жерлерімен француздық постструктуалисттердің "Символдық айырбас және өлім", "Терроризм жаны" (), "Капитализм және шизофрения" (Ж. Делез, ) секілді шығармаларында бейнеленген идеяларына ұқсас. Қазіргі уақытта исламдық креационизмнің белсенді таратушысы болып табылады. Харун Яхьяның эволюция теориясы туралы мәлімдемелері әртүрлі ғылыми сындарға түседі.
Сонымен қатар тағы біршама исламдық ғалымдар Харун Яхьяның ойларымен келіспейді. Мысалға, Франция Мұсылмандар Ұйымының президенті Далиль Бубакёр Харун Яхьяның кітаптарына пікір қалдырып, "Эволюция ғылыми факт" және де "Эволюция теориясының Құранға ешқандай қарама қайшылығы жоқ" деп:
"Ол түрлердің өзгеріссіз қалатынын фотосуреттер көрсетіп дәлелдегісі келеді, алайда кейбір түрлердің пайда болып,ал кейбір түрлердің неліктен жоқ болып кететінін түсіндіре алмайды." айтады.
Оған қоса социолог Малек Шебель 2007 жылы ақпанда "Le Monde" газетіндегі интервьюде: " Ислам ешқашан ғылымнан қорыққан емес... Исламға дарвинизмнен қорқудың еш қажеті жоқ... Ислам эволюция тарихы мен адамзаттың мутациясынан қорықпайды" деп айтқан болатын.
Исламда, адамдар мен жындарды Құдай жаратты делінген. Сонымен қатар қазіргі кездегі көптеген сунниттердің эволюция теориясы туралы көзқарастары эволюциялық креационизмге жақын.
Мұражайлар
Қазіргі кезде креационисттердің құрастырған мұражайлары төрт елде жұмыс жасайды. Ең көбі АҚШта - 21, Канадада 5 музей, Ұлыбритания мен Түркияда бір бірден.
1984 жылы Техаста Карл Бо "Жаратылыс куәгерлер мұражайының" негізін салды. 2007 жылы 28 мамырда американдық Цинциннати қаласында үлкен креационизм мұражайы ашылды. Компьютерлік технология арқасында бұнда альтернативті Жер тарихы бейнеленген. Мұражайдың негізін қалаушылардың айтуы бойынша, әлемді жаратқаннан бері 10000 жыл ғана өтті. Бұл мұражай Таурат және Інжіл арқасында жасалынды. Мұражай ашылуынан бұрын 600 академик балаларды бұл мұражайға кіргізуге болмайтын туралы петицияға қол қойды.
Дереккөздер
- Мортон Дженкинс. 101 ключевая идея: Эволюция. — М.: ФАИР-ПРЕСС, 2001. С. 97-98. ISBN 5-8183-0354-3
- http://www.asa3.org/ASA/topics/Bible-Science/PSCF3-88Young.html Мұрағатталған 14 ақпанның 2006 жылы.
- Philo: Allegorical Interpretation, I
- Шестоднев против эволюции Мұрағатталған 2 маусымның 2007 жылы.
- Научно-просветительское общество «КРЕАЦИО» Мұрағатталған 23 тамыздың 2007 жылы.
- Creationist group // CreationWiki, the encyclopedia of creation science
- Ложь креационизма//Сайт «Теория эволюции как она есть»
- Комментарии Голландской группы креационистов In Genesis к докладу «Опасность креационизма в образовании» 8 маусым 2007 ж. Мұрағатталған 3 шілденің 2013 жылы./Перевод А. Мусиной//Христианский Научно — апологетический центр, 12 шілде 2007 года
- Виктор Лепельский Так от кого же на самом деле произошёл человек//Общественно-политический журнал «Планета», май 2007 ж.
- Robin Lloyd Evolution Arguments Headed for Islamic World//LiveScience.com,11 желтоқсан 2008
- Dr. `Abd al-Wahhâb al-Turayrî Biological Evolution — An Islamic Perspective Мұрағатталған 21 қаңтардың 2012 жылы.//IslamToday.com Al-Imam Muhammad ibn Saud Islamic University
- Shaikh Nuh Ha Mim Keller Islam and Evolution a letter to Suleman Ali//Masud Ahmed Khan Home Page,14 шілде 1995
- Creation museum — CreationWiki, the encyclopedia of creation science
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Kreacionizm lat creatio creationis zharatu biologiyada organikalyk dүnienin kop tүrliligi teologiyalyk zhәne dүnietanymdyk tүsinik omir organikalyk omirdin negizgi formalary adamzat Zher planetasy sonymen katar әlemnin ozi de Қudaj kudiretimen zhasaldy dep uagyzdajtyn kozkaras Ol biologiyada tүr ozgermejdi evolyuciyalyk damymajdy dep karajdy 18 19 gasyrlardyn basynda koptegen zertteushiler osy kozkarasty koldady Birak Ch Darvinnin evolyuciyalyk ilimi kreacionizmge kirata sokky berdi Ol biologiyalyk tүrdin ozgeretindigin dәleldep olardyn ozara bajlanystylygyn ashty Zharyk zharatylysy gravyurasyTarihyKreacionizm termini zhakynda pajda bolganmen onyn tarihy dinnin tarihymen tygyz bajlanysty Bul termin XIX gasyrda ken koldanyla bastady Kreacionizm Kone kelisimde ajtylgan әlemnin zharatylu tarihyn rastajdy Әrtүrli gylymi derekter әsirese evolyuciya teoriyasynyn taraluy zhana gylymi kozkarastar men әlemnin dini bejnesi arasynda kajshylyktardy tudyrdy Osynyn әserinen kreacionizm pajda boldy 1932 zhyly Ұlybritaniyada Evolyuciyaga karsy kozgalys bastaldy Onyn maksaty gylymi mәlimetterdi taratyp evolyuciyanyn zhalgan ekenin al bibliyalyk әlem bejnesinin akikat ekenin korsetu 1970 zhyly bul kozgalystyn belsendi katysushylar sany 850ge zhetti 1972 zhyly Ұlybritaniyada Nyuton atyndagy gylymi odak kuryldy AҚSh ta kreacionistter arkasynda kejbir shtattardagy kogamdyk mektepterde evolyuciyalyk biologiyany үjretuge tyjym salyndy Al 1960 zhyldary Zhas zher kreacionistteri mektepterde gylymi kreacionizm sabaktaryn engizu maksatyna zhetti 1975 zhyly taza kreacionizmnin mektepte үjretilui sot sheshimi bojynsha zansyz dep eseptelingendikten onyn atauyn Zharatylys gylymy dep al 1987 zhyly Zhүjeli oj dep ozgertti Alajda bul atauga da sot zhүzinde 2005 zhyly tyjym salyndy Қazirgi uakytty әrtүrli elderde osy bagytty usatanatyn koptegen kogamdyk ujymdar toptar men odaktar bar AҚSh ta 4eu Ұlybritaniyada 4eu Australiyada 2eu Ontүstik Koreyada 2eu Ukrainada 2eu Resejde 2eu Tүrkiyada 1eu Vengriyada 1eu Serbiyada 1eu Kreacionizm islamdaIslamnyn evolyuciyalyk teoriyaga syni kozkarasy hristiandyk synmen salystyrganda әldekajda katal Ol kejbir zherlerimen francuzdyk poststruktualistterdin Simvoldyk ajyrbas zhәne olim Terrorizm zhany Kapitalizm zhәne shizofreniya Zh Delez sekildi shygarmalarynda bejnelengen ideyalaryna uksas Қazirgi uakytta islamdyk kreacionizmnin belsendi taratushysy bolyp tabylady Harun Yahyanyn evolyuciya teoriyasy turaly mәlimdemeleri әrtүrli gylymi syndarga tүsedi Sonymen katar tagy birshama islamdyk galymdar Harun Yahyanyn ojlarymen kelispejdi Mysalga Franciya Musylmandar Ұjymynyn prezidenti Dalil Bubakyor Harun Yahyanyn kitaptaryna pikir kaldyryp Evolyuciya gylymi fakt zhәne de Evolyuciya teoriyasynyn Қuranga eshkandaj karama kajshylygy zhok dep Ol tүrlerdin ozgerissiz kalatynyn fotosuretter korsetip dәleldegisi keledi alajda kejbir tүrlerdin pajda bolyp al kejbir tүrlerdin nelikten zhok bolyp ketetinin tүsindire almajdy ajtady Ogan kosa sociolog Malek Shebel 2007 zhyly akpanda Le Monde gazetindegi intervyude Islam eshkashan gylymnan korykkan emes Islamga darvinizmnen korkudyn esh kazheti zhok Islam evolyuciya tarihy men adamzattyn mutaciyasynan korykpajdy dep ajtkan bolatyn Islamda adamdar men zhyndardy Қudaj zharatty delingen Sonymen katar kazirgi kezdegi koptegen sunnitterdin evolyuciya teoriyasy turaly kozkarastary evolyuciyalyk kreacionizmge zhakyn MurazhajlarZharatylys muzeji Cincinnati kalasy AҚSh Zharatylys kuәgerler muzeji Glen Rouz Tehas shtaty Қazirgi kezde kreacionistterdin kurastyrgan murazhajlary tort elde zhumys zhasajdy En kobi AҚShta 21 Kanadada 5 muzej Ұlybritaniya men Tүrkiyada bir birden 1984 zhyly Tehasta Karl Bo Zharatylys kuәgerler murazhajynyn negizin saldy 2007 zhyly 28 mamyrda amerikandyk Cincinnati kalasynda үlken kreacionizm murazhajy ashyldy Kompyuterlik tehnologiya arkasynda bunda alternativti Zher tarihy bejnelengen Murazhajdyn negizin kalaushylardyn ajtuy bojynsha әlemdi zharatkannan beri 10000 zhyl gana otti Bul murazhaj Taurat zhәne Inzhil arkasynda zhasalyndy Murazhaj ashyluynan buryn 600 akademik balalardy bul murazhajga kirgizuge bolmajtyn turaly peticiyaga kol kojdy DerekkozderMorton Dzhenkins 101 klyuchevaya ideya Evolyuciya M FAIR PRESS 2001 S 97 98 ISBN 5 8183 0354 3 http www asa3 org ASA topics Bible Science PSCF3 88Young html Muragattalgan 14 akpannyn 2006 zhyly Philo Allegorical Interpretation I Shestodnev protiv evolyucii Muragattalgan 2 mausymnyn 2007 zhyly Nauchno prosvetitelskoe obshestvo KREACIO Muragattalgan 23 tamyzdyn 2007 zhyly Creationist group CreationWiki the encyclopedia of creation science Lozh kreacionizma Sajt Teoriya evolyucii kak ona est Kommentarii Gollandskoj gruppy kreacionistov In Genesis k dokladu Opasnost kreacionizma v obrazovanii 8 mausym 2007 zh Muragattalgan 3 shildenin 2013 zhyly Perevod A Musinoj Hristianskij Nauchno apologeticheskij centr 12 shilde 2007 goda Viktor Lepelskij Tak ot kogo zhe na samom dele proizoshyol chelovek Obshestvenno politicheskij zhurnal Planeta maj 2007 zh Robin Lloyd Evolution Arguments Headed for Islamic World LiveScience com 11 zheltoksan 2008 Dr Abd al Wahhab al Turayri Biological Evolution An Islamic Perspective Muragattalgan 21 kantardyn 2012 zhyly IslamToday com Al Imam Muhammad ibn Saud Islamic University Shaikh Nuh Ha Mim Keller Islam and Evolution a letter to Suleman Ali Masud Ahmed Khan Home Page 14 shilde 1995 Creation museum CreationWiki the encyclopedia of creation science