Зеравшан жотасы

Зеравшан жотасы – таулы жүйесіне кіретін биік тау сілемдері. Өзбекстан мен Тәжікстан жерінде орналасқан. Шығысындағы Матч тау торабынан батысқа қарай 370 км-ге созылып жатыр. Ең биік жері – (5489 м). Зеравшан жотасына тік асулар, өткір шыңдар, биік таулы мұздықтар тән. Тек жотаның батыс жақ тармақтары ғана биік, жайпақ шыңды және ертеде тегістелген жер бедерімен сипатталады. Зеравшан өзенінің бірнеше салалары жотаны кесіп өтеді. Зеравшан жотасының шығыс бөлігінен батысқа қарай шыңдары 4500 м-ден асатын , ал солтүстігінен Түркістан жотасы өтеді.

Зеравшан өзені.

Тектоникалық құрылымы

Жота нәтижесінде пайда болған. Тектоникалық құрылымының негізінде ірі антиклиналь жатыр. Ол – мен дейінгі жастағы тау жыныстарынан (сазды тақтатас, құмтас, әктас) тұрады. түзілген аудандарға жер бедерінің карсты формалары (негізінен, үңгірлер) тән. Жотаның батыс бөлігіндегі әлемдегі ең терең карсты шұңғыма (тереңдігі 950 м) орналасқан. Жота қазіргі заманғы мұзбасу процесінің ықпалы күшті. Мұздықтардан басталатын өзендер негізінен Зеравшан өзені алабына кіреді. Көлдер аз.

Климаты

Жота орналасқан. 350 – 450 м биіктікке дейін шөл белдемі, 1500 м-ге дейінгі аралықты дала белдемі алып жатыр. Мұнда қыс біршама қысқа, әрі жұмсақ, жазы ұзаққа созылады. орташа температурасы –5°С; –7°С, 20° – 25°С шамасында. Жылдық жауын-шашынның мөлш. 350 – 700 мм-ге жетеді. 1500 – 3500 м биіктіктерде орманды шалғындық, альпілік шалғынды белдемдер қалыптасқан. Жауын-шашын мөлшері мұнда 1000 мм-ге дейін артады. Одан жоғары қар мен мұздықты суық белдем басталады.

Дереккөздер

1. "Қазақ Энциклопедиясы",4 том 3 бөлім