Жиренше тұқымдасы

Жиренше тұқымдасы (Arіstolochіaceae) — қос жарнақтылар класына жататын бұта, шырмауық немесе көп жылдық шөптесін өсімдік. Жер шарының барлық жерінде (Австралиядан басқа) кездеседі. Оның 7 туысы 450-дей түрі (кейбір деректерде 600-дей түрі) белгілі. Қазақстанда бұта арасында, өзен жағалауларында, суармалы шалғындықта өсетін 2 туысы (жиренше, құсықшөп), олардың бір-бірден түрі (шырмауық жиренше және ) бар. Жиренше тұқымдасының сабағы тік болып өсетін түрлері өте сирек, тек биіктігі 90 см-ге жететіндерінің ғана сабақтары тік болады. Ұзын сағақты, жүрек тәрізді жай жапырақтары кезектесіп орналасады. Гүлдері қос жынысты, зигоморфты, шашақ гүлшоғырын құрайды немесе сабақ ұшында жеке дамиды. Аталық гүлі 3 — 6, аналық гүлінің (4 — 6) сабағы қысқа, жуан келеді. Алдымен аналығы жетіліп, содан кейін аталығы жетіледі. Сондықтан өздігінен тозаңданбайды. Күлтесі болмайды, тостағанша жапырақшалары қоңыр, қоңыр қызыл түсті болады да, өлексе немесе шіріген темекінің иісіндей жағымсыз иіс шығарады. Бұл өлекселермен қоректенетін жәндіктерді өзіне еліктіріп, соның нәтижесінде тозаңданады. Сәуірден — тамызға дейін гүлдейді. Жемісі — . Тұқымындағы шырынды өсінділермен құмырсқалар арқылы, кейбір түрлерінің тұқымы желмен таралады. Жиренше тұқымдасы — өте өсімдік. Оны шемен, безгек ауруына қарсы қолданады. Уын жылан шаққанға пайдаланады. Жиренше тұқымдасын мал жемейді.

Birthwort family
Calico Flower (), about to open
Дүниесі: Өсімдіктер (unranked) Сабы: Тұқымдасы: Aristolochiaceae
Asaraceae Vent. Sarumaceae Nakai, nom. nud.

Дереккөздер

1. Family: Aristolochiaceae Juss., nom. cons.. Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture (12 сәуір 2007). Тексерілді, 9 қаңтар 2011.
2. «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9