Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Дәрілік шүйгіншөп (лат. Valeriana officinalis) – ұшқаттар тұқымдасына жататын көп жылдық, шөп тектес өсімдік.
| Дәрілік шүйгіншөп | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| Valeriana officinalis L. |
Ботаникалық сипаттамасы
Дәрілік шүйгін шөп – биіктігі 40-60см , көп жылдық шөп тектес өсімдік. Оның тамыры қысқа, іші қуыс, топыраққа тік кетеді. Бұтақшалары көп болады. Тамырдан қауырсын тәріздес жапырақтар өсіп шығады. Сабағы тік, іші қуыс, оның төменгі жағындағы жапырақтарының сағақтары қысқа, ал ұш жағындағылары – отырмалы. Жапырақтары бір – біріне қарама – қарсы орналасқан , шеттері тегіс емес. Гүлдері – ұсақ , ашық қызығлт түсті жағымды иісі бар. Олар өсімдік сабағының ұшында орналасады. Гүл тостағаншалары 5 қалақшадан , ал гүл тәжісі бес-бес гүл жапырақшаларынан тұрады. Өсімдік маусын – шілде айларында гүлдейді , ал жемісі немесе тұқымы тамыз – қыркүйек айларында піседі.
Табиғатта таралуы.
Республикамыздың Алматы, Жамбыл, Шығыс Қазақстан , Талдықорған, Шымкент облыстары тауларының субальпілік және альпілік шалғындарында, қарағайлы ағаштардың арасында жиі өседі. Сондай – ақ, бұл өсімдік тау етектеріндегі жабайы бұталардың арасында, өзен жағалауларында, сазды – көкалды жерлерде кездесі. Дәрілік шикізат ретінде гүлдеп біткеннен кейін, яғни күзде сабағы, жапырақтары қурай бастаған, ал гүл шоғыры қарайған кезде,тамыры қазып алынады. Топырақтан жапырақ сағақтарынан тазаланып, суық сумен жуылады да , 40 градустық жылулықта желдетіле отырып кептіріледі. Әбден кептірілген тамыр пышықпен 5 -8 см кесіліп, аузы жабылатын шыны ыдысқа салынып сақталады. Шүйгін шөп тамырының өзіне тән аздап сасықтау иісі болады. Жанадан қазып алынған тамыры ашық түсті. Бірақ кептіру барысында ол қара - қоңыр түске енеді.
Химиялық құрамы.
Өсімдік тамырының құрамында эфир майлары , алма, құмырсқа, сірке қышқылдары , стеарил, изовалериан, пельметин қышқылдары , шайырлы, илі заттар, крахмал, қант бар екені ғылымда толығымен анықталды. Сондай – ақ, оның құрамында валериан , хатенин деген алкологидтар, сапониндер, гликозид – валерид деген заттар бар.
Қолданылуы
Халық емінде дәрілік шүйгін шөп ерте заманнан бері қолданылып келген. Қазіргі мал дәрігерлігі практикасында шүйгін шөп тамырының тұнбалары мал жүрегінің жұмысын жақсарту, нерв жүйелері ауруларын емдеу үшін пайдаланылады. Оның тұнбасын ішкен малдың жүрек соғуы жақсарып, қан тамырлары кеңееді де, қан айналымы жақсарады.
Тұнба 1:10 қатынаста жасалады, яғни майдаланған 100 г тамыр қайнаған 1200 мл суға – 15 -20 мин тұндырылады да, жылқы мен ірі қараға – 250-600 мл , қойға - 50- 150мл , бұзауға – 60 -150 мл, қозыға -30-40мл мөлшерінде күніне 2 -3 рет ішкізіледі. Спирттік тұнба жасау үшін 100 г тамыр 70 градустық – 350-400мл этил спиртінде 5 күн ашытылып, ірі малға – 25 -30 мл ұсақ малға – 5- 10 мл күніне 3 рет ішкізіледі. Жылқының ішегі түйіліп ауырғанда өлі тигенде 0,5 л шүйгін шөп тұнбасына 10 грамм эхтиол және 10 мл этилдік эфир араластырып, ішкізіледі. Ол сақа жылқыға – 250 -300 мл,құлын мен тайға 100-120мл күніне екі рет ішкізіледі.
Дереккөздер
- Қазақстанның дәрілік өсімдіктері. Іскендіров Әбіш. Алматы "Қазақстан" 1982, 188 бет.
- П.Д. Евдокимов
- Пайдалы өсімдіктерді мал дәрігерлігінде қолдану. - Алматы: Қайнар, 1988. - 248 б.
- Шәріпбаев Н. Малдың тыныс алу мүшелерінің ауруларын емдеу үшін қолданылатын дәрілік өсімдіктер // Дәрілік шүйгін шөп — "Қайнар", 1988. — Б. 128-130. — (Пайдалы өсімдіктерді мал дәрігерлігінде қолдану). — 5700 таралым. — ISBN 5 - 629 -00074 - 5.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Dәrilik shүjginshop lat Valeriana officinalis ushkattar tukymdasyna zhatatyn kop zhyldyk shop tektes osimdik Dәrilik shүjginshopDүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Қos zharnaktylar unranked AsteridsSaby Tukymdasy CaprifoliaceaeKishi tukymdasy Tegi ValerianaTүri V officinalisValeriana officinalis L Botanikalyk sipattamasyDәrilik shүjgin shop biiktigi 40 60sm kop zhyldyk shop tektes osimdik Onyn tamyry kyska ishi kuys topyrakka tik ketedi Butakshalary kop bolady Tamyrdan kauyrsyn tәrizdes zhapyraktar osip shygady Sabagy tik ishi kuys onyn tomengi zhagyndagy zhapyraktarynyn sagaktary kyska al ush zhagyndagylary otyrmaly Zhapyraktary bir birine karama karsy ornalaskan shetteri tegis emes Gүlderi usak ashyk kyzyglt tүsti zhagymdy iisi bar Olar osimdik sabagynyn ushynda ornalasady Gүl tostaganshalary 5 kalakshadan al gүl tәzhisi bes bes gүl zhapyrakshalarynan turady Өsimdik mausyn shilde ajlarynda gүldejdi al zhemisi nemese tukymy tamyz kyrkүjek ajlarynda pisedi Tabigatta taraluy Respublikamyzdyn Almaty Zhambyl Shygys Қazakstan Taldykorgan Shymkent oblystary taularynyn subalpilik zhәne alpilik shalgyndarynda karagajly agashtardyn arasynda zhii osedi Sondaj ak bul osimdik tau etekterindegi zhabajy butalardyn arasynda ozen zhagalaularynda sazdy kokaldy zherlerde kezdesi Dәrilik shikizat retinde gүldep bitkennen kejin yagni kүzde sabagy zhapyraktary kuraj bastagan al gүl shogyry karajgan kezde tamyry kazyp alynady Topyraktan zhapyrak sagaktarynan tazalanyp suyk sumen zhuylady da 40 gradustyk zhylulykta zheldetile otyryp keptiriledi Әbden keptirilgen tamyr pyshykpen 5 8 sm kesilip auzy zhabylatyn shyny ydyska salynyp saktalady Shүjgin shop tamyrynyn ozine tәn azdap sasyktau iisi bolady Zhanadan kazyp alyngan tamyry ashyk tүsti Birak keptiru barysynda ol kara konyr tүske enedi Himiyalyk kuramy Өsimdik tamyrynyn kuramynda efir majlary alma kumyrska sirke kyshkyldary stearil izovalerian pelmetin kyshkyldary shajyrly ili zattar krahmal kant bar ekeni gylymda tolygymen anyktaldy Sondaj ak onyn kuramynda valerian hatenin degen alkologidtar saponinder glikozid valerid degen zattar bar ҚoldanyluyHalyk eminde dәrilik shүjgin shop erte zamannan beri koldanylyp kelgen Қazirgi mal dәrigerligi praktikasynda shүjgin shop tamyrynyn tunbalary mal zhүreginin zhumysyn zhaksartu nerv zhүjeleri aurularyn emdeu үshin pajdalanylady Onyn tunbasyn ishken maldyn zhүrek soguy zhaksaryp kan tamyrlary keneedi de kan ajnalymy zhaksarady Tunba 1 10 katynasta zhasalady yagni majdalangan 100 g tamyr kajnagan 1200 ml suga 15 20 min tundyrylady da zhylky men iri karaga 250 600 ml kojga 50 150ml buzauga 60 150 ml kozyga 30 40ml molsherinde kүnine 2 3 ret ishkiziledi Spirttik tunba zhasau үshin 100 g tamyr 70 gradustyk 350 400ml etil spirtinde 5 kүn ashytylyp iri malga 25 30 ml usak malga 5 10 ml kүnine 3 ret ishkiziledi Zhylkynyn ishegi tүjilip auyrganda oli tigende 0 5 l shүjgin shop tunbasyna 10 gramm ehtiol zhәne 10 ml etildik efir aralastyryp ishkiziledi Ol saka zhylkyga 250 300 ml kulyn men tajga 100 120ml kүnine eki ret ishkiziledi DerekkozderҚazakstannyn dәrilik osimdikteri Iskendirov Әbish Almaty Қazakstan 1982 188 bet P D Evdokimov Pajdaly osimdikterdi mal dәrigerliginde koldanu Almaty Қajnar 1988 248 b Shәripbaev N Maldyn tynys alu mүshelerinin aurularyn emdeu үshin koldanylatyn dәrilik osimdikter Dәrilik shүjgin shop Қajnar 1988 B 128 130 Pajdaly osimdikterdi mal dәrigerliginde koldanu 5700 taralym ISBN 5 629 00074 5