Гидростатикалық қысым

Гидростатикалық қысым – су бағанасының өз табанына тигізер әсерімен сипатталатын қысым; мөлшерлік көрсеткіші метрмен өлшенген су бағанасының биіктігімен немесе атмосфера бірлігімен өрнектеледі. Синонимі – гидростатикалық арын.

Гидростатикалық қысым — тыныштықтағы сұйықтықтың берілген нүктесіндегі сығымдаушы тегеурін. Оның шамасы:

${\displaystyle P=\lim \left({\frac {\Delta P}{\Delta \omega }}\right)\Delta \omega }$ → ${\displaystyle 0(P)}$ және оның әсер ету бағытына тәуелсіз.

Гидростатикалық қысым тегеуріннің өлшем бірлігімен өлшенеді (күштің ауданға қатынасы): кг/см², т/м², кг/м.сек² немесе 1 атм. 1кг/см²-қа тең гидростатикалық қысымға және 10 м су бағанасының биіктігіне сәйкес келеді. Ауырлық күшінің әсерінен туындайтын гидростатикалық қысым:

${\displaystyle P=P_{\mathrm {0} }+xh}$ , мұндағы ${\displaystyle P_{\mathrm {0} }}$ — бастапқы гидростатикалық қысым деп аталатын сұйықтықтың бет қабатына түсірілетін қысым; ${\displaystyle xh}$ — артық гидростатикалық қысым деп аталатын сұйықтықтың бір өлшемді салмағының сұйықтық қарастырылып отырған нүктесінің батырылу терендігіне көбейтіндісі.

Идеал сұйықтық гидростатикалық қысымы нақты, бірақ тұтқырлығы аз сұйықтықтарға да қолдануға болатын өзіне тән мынадай үш қасиетке ие:

1) Гидростатикалық қысым — оны қабылдайтын ауданға, сұйықтық көлемінің ішіне тікелей бағытталып әсер етеді;

2) сұйықтықтың кез келген нүктесіндегі гидростатикалық қысым әсер ететін ауданның орналасу бағытына тәуелсіз, яғни гидростатикалық қысым барлық бағытта бірдей әсер етеді. ${\displaystyle P_{\mathrm {x} }=P_{\mathrm {y} }=P_{\mathrm {z} }}$ теңдігі гидростатикалық қысымның екінші қасиетін өрнектейді;

3) нүктедегі гидростатикалық қысым оның кеңістіктегі координаттарына тәуелді, өйткені нүктелердің бату тереңдігі артқан сайын оның қысымы өсіп отырады және бүған керісінше, батырылу терендігі азайған сайын — қысым кемиді.

Гидростатикалық қысымның үш қасиеті мына формуламен көрсетіледі: ${\displaystyle P=}$ƒ${\displaystyle (x,y,z)}$.

Дереккөздер

1. Н. Сенатов, А. Абдулин. Геология терминдерінің сөздігі.– Алматы: Қазақстан, 1996, 368 бет. ISBN 5-615-01738-4
2. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Су шарушылығы. – Алматы, «Мектеп» баспасы, 2002 жыл.
3. Мұнай және газ геологиясы танымдық және кәсіптік-технологиялық терминдерінің түсіндірме сөздігі. Анықтамалық басылым. — Алматы: 2003 жыл. ISBN 9965-472-27-0