Галикарнастағы Мавзолей әлемнің жеті кереметінің бірі болып саналады. Өзінің керемет сәулеттілігі және ұлылығы үйлесімін тапқан Галикарнастағы Мавзолей бір кезде керемет адамдар тамашалайтын орындардың бірінің қызметін атқарған. Ол б.э.д. 4- ғасырда Түркияның оңтүстік-батысындағы мемлекеттің басты тұлғасы - патша Мавсолдың моласы ретінде жасалған. (б.э.д. 377-323 жж.) және оған тәуелсіз Парсы империясының бір бөлігінің басшысы болды. Оның атаққұмар жобаларының арқасында Галикарнас Эгей теңізі жағасындағы ұла қала болды. Оның құрылысы Мавсолдың тірі уақытында басталған. Мавзолейдің жобасын атақты сәулетшілер , , , Скопас, , жасады. Мавсол өлгеннен кейін б.э.д. 353 ж. құрылыс жұмысын билік тізгінін өз қолыны алған әйелі басқарды. Артимисия III де құрылыс жұмысы аяқталмай тұрып өлген, өз даңқтарын мәңгі қалдыру мақсатында мүсіншілер жұмысты аяғына жеткізу керек деп шешкен. Ақырында мемориал қирап, археологтар Мавзолейдің көптеген құпияларын ашқан. Галикарнас аты кейін Бодрумға өзгертілген, Мавзолейдің қалдықтары осы қаланың мұражайында сақталған.
Галикарнастың жоба сұлбасы
Галикарнас жеті шақырым қорғаны, қақпасы бар мәртебелі қала болатын. Қаланың назар аударарлықтай жерлеріне: Марс Шіркеуі және әйгілі көпшілік ойын-сауықтар өткізілетін амфитеатр, Мавсолдың отбасы және қызметшілері тұратын сарай кірді. Мавзолей Галикарнастың негізін қалаушы Мавсолдың маңыздылығын көрсету мақсатында қаланың ең басты көшесінің бойына, базар алаңының жанына салынды. Биіктігі 6м мүсіндер тобы – төрт ат жегілген екі аяқты арба, пирамиданың бас жағында тұрады. Өз көлемімен екі есе үлкен ол мәрмәр тастан істелінген еді, аттардың ауыздығы қоладан жасалған, ал жүгені алтынмен жалатылды. Арбаны Мавсолдың мүсіні «басқырып тұр». Арбаның тұғыры жан-жағы фриз деп аталатын гректердің кентавр – жартылай адам, жартылай аттармен соғысын бейнелейтін әшекейлі жиектастармен безендірілді. Баспалдақ түрінде жасалған биіктігі 7м мәрмәр тастан жасалған пирамида пішініндегі бөлігі шатырын құрайды. Археологтардың есебі бойынша баспалдақтың әр басқышының биіктігі 30см. Шатырды айналдыра мәрмәр тастан жасалған арыстандар қатарланып тұрулары мүмкін. Олрадың моланы күзетулері де мүмкін. Шатырдың фризде арбалардың жарысы бейнеленді. Ол Мавсолды жерлеу кезіндегі төрт ат жеккен арбалардың жарысын бейнеленген көрініс болуы мүмкін. Биіктіктері 12м мәрмәр бағандар шатырға тірек болды. Екі шиыршықтан құралған (қошқардың мүйізіне ұқсаған) волюта деп аталатын, иондық стильде жасалған ою, бағандардың бас жақтарының сәнін келтіріп тұрды. Мавсолдың отбасы мүшелерінің мүсіндері бағандардың аралығында тұрды. Сақталып қалғаны – екі алып еркек пен әйелдің мүсіндері. Олар қазір Лондондағы Британия музейінде тұр. Кейбір адамдар бұлар Мавсол мен Артемиссияның мүсіндері деп есептейді. Подиумның жоғарғы бөлігіндегі (бағандардың арасын қосып тұрған) фризде гректердің амазонкалармен соғысы беунеленген. Амазонкалар – мифтік күрескер-әйелдер нәсілі.
Мавзолейдің құлауы
Мавзолей жер сілкінуі салдарынан бүлінген, бірақ оны бір-жола 1522 ж. крес жорығының жауынгерлері жойып жіберді. Олар оның материалдарын түріктерден қорғану мақсатында өздерінің бекінісін нығайтуға пайдаланды. 1846 жылы қалдықтарды Британияның музейі Чарльз Томас Ньютон басқарған экспедиция зерттеді.
Жерлеу камерасы
Мавсолдың денесі өртеліп, күлі жердің астындағы қабірге қойылды. Сүйек жерленген соң, кіретін жерге адам орнынан қозғалта алмайтындай үлкен тас қойып, үстін топырақпен жауып тастаған. Нәтижесінде басқыншылар молаға баратын жол қазып, оны тонап кеткен. Жақында археологтар сақталып қалған кейбір асыл қазыналарды тапқан, мысалы, киімге тағылатын алтын бұйымдар.
Қызықты мағлұматтар
- Мавзолей Хеопс пирамидасынан басқа, әлемнің кейбір кереметтеріне қарағанда ең ұзақ сақталды.
- Бірнеше мүсіндер ғимарат құлаған кезде топырақтың астында қалып сақталып қалған. Дренажды (құрғатқыш) жабу үшін пайдаланылған фриз, бірнеше жылдар бойы белгісіз жата берген.
- Мавсолдың атына байланысты шыққан «Мавзолей» сөзі қазірге дейін үлкен кесененің аты ретінде пайдаланылып жүр.
- Мавзолей жер сілкінуі салдарынан бүлінген, бірақ оны біржола 1522 жылы крес жорығының жауынгерлері жойып жіберді. Олар оның материалдарын түріктерден қорғану мақсатында өздерінің бекінісін нығайтуға пайдаланды.
Дереккөздер
"Әлемнің ұлы кереметтері" кітабы, Алматыкітап, 2005 жыл. Авторы: Рассел Эш, суретшісі: Ричард Бонсон.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Galikarnastagy Mavzolej әlemnin zheti keremetinin biri bolyp sanalady Өzinin keremet sәulettiligi zhәne ulylygy үjlesimin tapkan Galikarnastagy Mavzolej bir kezde keremet adamdar tamashalajtyn oryndardyn birinin kyzmetin atkargan Ol b e d 4 gasyrda Tүrkiyanyn ontүstik batysyndagy memlekettin basty tulgasy patsha Mavsoldyn molasy retinde zhasalgan b e d 377 323 zhzh zhәne ogan tәuelsiz Parsy imperiyasynyn bir boliginin basshysy boldy Onyn atakkumar zhobalarynyn arkasynda Galikarnas Egej tenizi zhagasyndagy ula kala boldy Onyn kurylysy Mavsoldyn tiri uakytynda bastalgan Mavzolejdin zhobasyn atakty sәuletshiler Skopas zhasady Mavsol olgennen kejin b e d 353 zh kurylys zhumysyn bilik tizginin oz kolyny algan әjeli baskardy Artimisiya III de kurylys zhumysy ayaktalmaj turyp olgen oz danktaryn mәngi kaldyru maksatynda mүsinshiler zhumysty ayagyna zhetkizu kerek dep sheshken Akyrynda memorial kirap arheologtar Mavzolejdin koptegen kupiyalaryn ashkan Galikarnas aty kejin Bodrumga ozgertilgen Mavzolejdin kaldyktary osy kalanyn murazhajynda saktalgan Mavzolejdin kazirgi uakyttagy tүri Galikarnastyn zhoba sulbasyGalikarnas zheti shakyrym korgany kakpasy bar mәrtebeli kala bolatyn Қalanyn nazar audararlyktaj zherlerine Mars Shirkeui zhәne әjgili kopshilik ojyn sauyktar otkiziletin amfiteatr Mavsoldyn otbasy zhәne kyzmetshileri turatyn saraj kirdi Mavzolej Galikarnastyn negizin kalaushy Mavsoldyn manyzdylygyn korsetu maksatynda kalanyn en basty koshesinin bojyna bazar alanynyn zhanyna salyndy Biiktigi 6m mүsinder toby tort at zhegilgen eki ayakty arba piramidanyn bas zhagynda turady Өz kolemimen eki ese үlken ol mәrmәr tastan istelingen edi attardyn auyzdygy koladan zhasalgan al zhүgeni altynmen zhalatyldy Arbany Mavsoldyn mүsini baskyryp tur Arbanyn tugyry zhan zhagy friz dep atalatyn grekterdin kentavr zhartylaj adam zhartylaj attarmen sogysyn bejnelejtin әshekejli zhiektastarmen bezendirildi Baspaldak tүrinde zhasalgan biiktigi 7m mәrmәr tastan zhasalgan piramida pishinindegi boligi shatyryn kurajdy Arheologtardyn esebi bojynsha baspaldaktyn әr baskyshynyn biiktigi 30sm Shatyrdy ajnaldyra mәrmәr tastan zhasalgan arystandar katarlanyp turulary mүmkin Olradyn molany kүzetuleri de mүmkin Shatyrdyn frizde arbalardyn zharysy bejnelendi Ol Mavsoldy zherleu kezindegi tort at zhekken arbalardyn zharysyn bejnelengen korinis boluy mүmkin Biiktikteri 12m mәrmәr bagandar shatyrga tirek boldy Eki shiyrshyktan kuralgan koshkardyn mүjizine uksagan volyuta dep atalatyn iondyk stilde zhasalgan oyu bagandardyn bas zhaktarynyn sәnin keltirip turdy Mavsoldyn otbasy mүshelerinin mүsinderi bagandardyn aralygynda turdy Saktalyp kalgany eki alyp erkek pen әjeldin mүsinderi Olar kazir Londondagy Britaniya muzejinde tur Kejbir adamdar bular Mavsol men Artemissiyanyn mүsinderi dep eseptejdi Podiumnyn zhogargy boligindegi bagandardyn arasyn kosyp turgan frizde grekterdin amazonkalarmen sogysy beunelengen Amazonkalar miftik kүresker әjelder nәsili Mavzolejdin kulauyMavzolej zher silkinui saldarynan bүlingen birak ony bir zhola 1522 zh kres zhorygynyn zhauyngerleri zhojyp zhiberdi Olar onyn materialdaryn tүrikterden korganu maksatynda ozderinin bekinisin nygajtuga pajdalandy 1846 zhyly kaldyktardy Britaniyanyn muzeji Charlz Tomas Nyuton baskargan ekspediciya zerttedi Zherleu kamerasyMavsoldyn denesi ortelip kүli zherdin astyndagy kabirge kojyldy Sүjek zherlengen son kiretin zherge adam ornynan kozgalta almajtyndaj үlken tas kojyp үstin topyrakpen zhauyp tastagan Nәtizhesinde baskynshylar molaga baratyn zhol kazyp ony tonap ketken Zhakynda arheologtar saktalyp kalgan kejbir asyl kazynalardy tapkan mysaly kiimge tagylatyn altyn bujymdar Қyzykty maglumattarMavzolej Heops piramidasynan baska әlemnin kejbir keremetterine karaganda en uzak saktaldy Birneshe mүsinder gimarat kulagan kezde topyraktyn astynda kalyp saktalyp kalgan Drenazhdy kurgatkysh zhabu үshin pajdalanylgan friz birneshe zhyldar bojy belgisiz zhata bergen Mavsoldyn atyna bajlanysty shykkan Mavzolej sozi kazirge dejin үlken kesenenin aty retinde pajdalanylyp zhүr Mavzolej zher silkinui saldarynan bүlingen birak ony birzhola 1522 zhyly kres zhorygynyn zhauyngerleri zhojyp zhiberdi Olar onyn materialdaryn tүrikterden korganu maksatynda ozderinin bekinisin nygajtuga pajdalandy Derekkozder Әlemnin uly keremetteri kitaby Almatykitap 2005 zhyl Avtory Rassel Esh suretshisi Richard Bonson