Ақым

Ақым - мәйітті жерлейтін көрдің қуысы. Ақым шығару үшін алдымен кіндікке дейін тік қазады да, кейіннен жанынан жармалап қазады. Жетісу қазақтарында катакомбы қабір көп тараған, ол үш әлементтен: құдық, өтпелі қуыс және жерлеу камерасы ақымнан тұрады. Құдығы төртбұрышты ұзындығы шамамен 1,5x2,30 м, (ұзындығы жағынан солтүстіктен оңтүстікке), тереңдігі 1,5 м болып келеді. Қабірдің тереңдігі әйел адам үшін кеудеге дейін, ал ер адамдікі белге дейін қазылады. Ақым көбінесе жср қыртысының жынысына (сары, қара топырақты, тасты), бедеріне (жазық, көлбеу немесе беткей) байланысты қазылады. Әлбетте ақымдау үшін жер керіш болуы керек. Неғұрлым құдығы тереңірек қазылса, ақымы да соғұрлым терең болады. Бұл жерленген адам ақымының төбесі түспей, ұзақ уақыт сақталуын қамтамасыз етеді дегі санайды. Кейбір жерлерде жер асты сулары жақын псмесе тастақ болып келетіндіктен құдығы лоне ақымы таяз жасалады. Халық арасында өліктің жатқан жері жайлы, топырағының жұмсақ болуына да айырықша мән беруі, жерлеп болғаннан кейінгі «оның» жағдайын ойлағандығы болса керек. Кейбір өлкелердің жер жағдайы ақымдап қоюға келмейді. Құдықтың батысында жарты шеңбер тәрізді сатысы немесе еңістеу етіп жасалған өтпелі қуыс болады, ол құдықтың белдеуіне орнатылған күмбез сияқты ақымға ұштасады. Кей жерлерде ыңғайлы болу үшін құдықтың батыс қабырғасын ала терең емес шұңқыр қазылады (саты болмайды). Ақым отырған адамның басы төбеге тимейтіндей етіп жасалады. Бұл конструкция көбінесе қатты топырақты жерлерде жасалатын болған.

Дереккөздер

1. Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2