Алма Мүтәліпқызы Қыраубаева (26.5.1947, Бірқазан бекеті, Қызылорда қаласы, Қызылорда облысы - 5.2.2001, Астана) - ғалым, филология ғылымдарының докторы (1997), профессор (1998).
Алма Мүтәліпқызы Қыраубаева | |
---|---|
Дүниеге келгені: | 1947 ж. мамырдың 26 Қызылорда облысы Қызылорда қаласы, Бірқазан бекеті |
Қайтыс болғаны: | 2001 ж. ақпанның 5 (53 жаста) Астана |
Ұлты: | қазақ |
Мансабы: | ғалым, филология ғылымдарының докторы, профессор |
ұрпағы, Қыраубай батырдан тарайды. Әкесі - Мүтәліп Қыраубайұлы ақын, жыршы, палуан болған адам. Анасы - Күлжан Сүлейменқызы – Мұстафа Шоқайдың немере қарындасы. Үлкен нағашы атасы - Ысқақ молда, Құмжарған деген жерде мектеп ашып, Мұстафа Шоқайға ұстаздық еткен.
1970 жылы Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің филология факультетін, 1973 жылы аспирантураны тәмамдаған. Ұстазы Бейсенбай Кенжебаевтің себепкерлігімен ҚазҰУ-да қызметке қалады. 1974 жылы ҚазҰУ-да ассистент, 1978 жылы аға оқытушы, 1981 жылы доцент, 1998-2000 жылдары профессор болып қызмет атқарған. Ұстаздығымен қатар 1993 жылы Жандосов ауылында қазақ гуманитарлық мәдениет лицейін ашады. 2000-2001 жылдары Мырзатай Жолдасбековтің шақыртуымен Астана қаласындағы Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінде оқытушы, профессор және Қазақ ұлттық музыка академиясында қазақ тілі кафедрасының меңгерушісі қызметін атқарған.
Отбасында 3 ұл тәрбиелеген ардақты ана 2001 жылы 5 ақпанда, 53 жасында дүнеден өтеді.
Алма Қыраубаева жастайынан әдебиетке зер салып, «Қайын ата»(1969), «Ақ әже» т.б тақырыптарда әңгімелер жазып, шығармашылығы «Қазақстан әйелері» журналында жарияланып отырған.
Еңбектері
Ғылыми зерттеулерінің нәтижесінде «Махаббатнама» (1985), «Түркі әдебиеті» (1988), «Жаным садаға» (1995), «Шығыстық қисса дастандар» (1997) атты монографиясы, «Ғасырлар мұрасы» (1998), қазақ мектептеріне арналған «Ежелгі әдебиет» (1996) оқулығы мен жоғарғы оқу орындарына арналған «Ежелгі дәуір әдебиеті» (1991) хрестоматиясының, ғылыми-әдістемелік, публицистикалық мақалалардың, «Сенім» оқу-бағдарламасының авторы. Алма Қыраубаеваның еңбектері төрт салаға бөлінеді: бірінші бағыты - орта ғасырлардағы шығыстық қисса-дастандарды, орта ғасыр әдебиетін зерттеді, екінші бағыты - түркологиялық зерттеулер, үшінші бағыты - педагогикалық зерттеулер, төртінші бағыты - Жамбыл Жабаев шығармашылығы. Жамбыл Жабаевтің ұмытылған термелерін жинақтап, өз орындауында Қазақ радиосының Алтын қорына жаздырып, «Жамбыл әуендері» жинағын құрастырды. Алма Қыраубаеваның 2008-2012 жылдар аралығында «Ғасырлар мұрасы» ( 2008), «Ежелгі әдебиет» (2008), «Шығыстық қисса дастандар» (2010), «Жаным садаға» (2011), «Мыңжылдық жолаушы» (2012) атты бес томдық шығармалар жинағы жарық көрді.
Қазақ мәдениеті лицейі
О.Жандосов ауылында 1993 жылы, Алма Қыраубаеваның жетекшілігімен жекеменшік қазақ гуманитарлық мәдениеті лицейі ашылды. Лицей қаражат тапшылығымен 1996 жылы жабылып қалды. Лицейде 50-60 оқушы білім алып, 5 сынып: 1,2,6,7,8, он бестен аса мұғалімдер құрамы қызмет атқарған. Қарым-қатынас мәдениеті негізінде ұстаздар оқушыларға «сен» дегеннің орнына «сіз», оқушының атына ұл бала болса «мырза», қыз балаға «бикеш» деген сөзді тіркестіріп айтқан. Ұстаздардың есімдеріне жас ерекшелігіне қарай «бике», «бибі» деген сөздер қосарланып айтылған. Аталмыш лицей қазақ ұлттық мектебінің моделінің жүзеге асқан бір көрінісі болды. Автор бүгінге дейінгі Ыбырай Алтынсарин, Мағжан Жұмабаев, Жүсіпбек Аймауытов негізін салып кеткен ұлттық педагогика мен психологияны сол кезеңдегі қазақ баласының болмысына сай тәжірибе жүзіне асырады.
Сенім бағдарламасы
Ғалым, ұлттық мектеп моделін қалыптастыруда өзінің авторлық «Сенім» оқу-бағарламасын құрап шығарды. Бағдарлама бала болмысының өзіндік «мен»-ін, тұлға ретінде сезінуін, бойына сенімілік ұялатудың түрлі әдістерінен құрылған. Оқытылған пәндер құрамы, жалпы мектептегі пәндерден өзгеше бағдарламаға негізделген. «Әлем және мен» бағдарламасы бойынша «Тілашар», «Елтану», «Әлемтану», «Әдеп» пәндері, «Ежелгі қазақ мәдениеті» бағдарламасы бойынша «Ежелгі қазақ әдебиеті», «Шығыс мәдениеті», «Еуропа мәдениеті», «Америка мәдениеті», «Грекия мәдениеті», «Сөйлеу мәдениеті», «Әдеп», «Ұл-қыз әдебі» пәндері оқытылған.Оқушылар рейтинг бойынша бағаланып, оқушыларға жүргізілетін сауалнамалар арқылы мұғалімдер бағаланған. Бағдарлама бойынша қолданылатын әдіс-тәсілдер: «Хат жазысу», «Практикалық бейнелеу», «Сазды үзіліс», «Би мәдениеті», «Сурет-жария», «Лездеме тақта», «Даладағы сабақ» т.б . «Сенім» бағдарламасы шәкірттің мүмкіндігінің шексіз екендігіне сендіруден, қазақ баласының бойында қалыптасып қалған жасықтықтан, бұйығылықтан арылтудың жолдарын көрсетуге құрылған.
20 тоқтам
- Кісі екеніне күмәнмен қараған баладан кісі шықпайды.
- Оқушының кемшілігін көргіш болсаң, ықыласын өлтіресің. Жеңісін ізде.
- Баланы таң қалдыруды ұмытпа. Даналыққа ұмтылу таң қалудан басталады.
- Әр баланың өмір тіршілігі – өзінше бір тағдыр. Баланың тағдырына ой көзімен қара. Сабаққа келмесе, себебіне үңіл. Сабағыңа қызықпаса, себебіне үңіл. Тентек болса, себебіне үңіл. Себебін алдымен өзіңнен ізде, мұғалім.
- Мұғалімнің өз сабағын білуі жеткіліксіз. Баланың жан дүниесін түсінбейтін мұғалім сабақ беруші ғана.
- Баға құнды емес, бала құнды.
- Бала мектеп үшін емес, мектеп бала үшін жұмыс істеуі керек.
- Әр бала өз мүмкіндігінің жоғары-төмендігіне қарамастан, өзінше бір ғажайып құбылыс.
- Мұғалімнің мақсаты өз пәнін жақсы үйретуден көрі тереңіректе. Ол – адамды жасаушы адам.
- Сабақ дегеніміз – мұғалім мен шәкірттің адамгершілік қарым–қатынасы.
- Баланың мүмкіндігіне сенген мұғалім мен сенбеген мұғалімнің іс-әрекеті әр түрлі болмақ.
- Көптің көзінше баланың кемшілігін бетіне баспа. Сеніп айтқан сырын шашпа.
- Сабақтың мақсаты- баланың басқаға ұқсамайтын қасиеттерін аша білу.
- Сабақ үстіндегі тыныштыққа көп ізденіспен, еңбекпен ғана жетуге болады.
- Мұғалімнің сөзі мен ісі жасанды емес, шынайы болуы аса қажетті шарт.
- Баланың ықыласын оята біл. Қолынан іс келетіндігіне сендіре біл.
- Мұғалім мен баланың қарым–қатынасы қуанышты әрі пайдалы болсын.
- Балаға сыйлы боламын десең, өзің баланы сыйла.
- Қиын тақырыпты түсіндіре салып сұрауға асықпа, келесі сабақты қайта түсіндіруден баста.
- Әр бала- халқының келешек тұлғасы.
Дереккөздер
- Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл.ISBN 9965-26-096-6
- «Алма апай», Asu Anima баспасы, 2007
- «Жаным садаға», Өнер баспасы, 2011
- «Жұлдыздар отбасы» журналы, 2011 №
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Alma Mүtәlipkyzy Қyraubaeva 26 5 1947 Birkazan beketi Қyzylorda kalasy Қyzylorda oblysy 5 2 2001 Astana galym filologiya gylymdarynyn doktory 1997 professor 1998 Alma Mүtәlipkyzy ҚyraubaevaDүniege kelgeni 1947 zh mamyrdyn 26 1947 05 26 77 zhas Қyzylorda oblysy Қyzylorda kalasy Birkazan beketiҚajtys bolgany 2001 zh akpannyn 5 53 zhasta AstanaҰlty kazakMansaby galym filologiya gylymdarynyn doktory professor urpagy Қyraubaj batyrdan tarajdy Әkesi Mүtәlip Қyraubajuly akyn zhyrshy paluan bolgan adam Anasy Kүlzhan Sүlejmenkyzy Mustafa Shokajdyn nemere karyndasy Үlken nagashy atasy Yskak molda Қumzhargan degen zherde mektep ashyp Mustafa Shokajga ustazdyk etken 1970 zhyly Әl Farabi atyndagy Қazak ulttyk universitetinin filologiya fakultetin 1973 zhyly aspiranturany tәmamdagan Ұstazy Bejsenbaj Kenzhebaevtin sebepkerligimen ҚazҰU da kyzmetke kalady 1974 zhyly ҚazҰU da assistent 1978 zhyly aga okytushy 1981 zhyly docent 1998 2000 zhyldary professor bolyp kyzmet atkargan Ұstazdygymen katar 1993 zhyly Zhandosov auylynda kazak gumanitarlyk mәdeniet licejin ashady 2000 2001 zhyldary Myrzataj Zholdasbekovtin shakyrtuymen Astana kalasyndagy Gumilev atyndagy Euraziya ulttyk universitetinde okytushy professor zhәne Қazak ulttyk muzyka akademiyasynda kazak tili kafedrasynyn mengerushisi kyzmetin atkargan Otbasynda 3 ul tәrbielegen ardakty ana 2001 zhyly 5 akpanda 53 zhasynda dүneden otedi Alma Қyraubaeva zhastajynan әdebietke zer salyp Қajyn ata 1969 Ak әzhe t b takyryptarda әngimeler zhazyp shygarmashylygy Қazakstan әjeleri zhurnalynda zhariyalanyp otyrgan EnbekteriҒylymi zertteulerinin nәtizhesinde Mahabbatnama 1985 Tүrki әdebieti 1988 Zhanym sadaga 1995 Shygystyk kissa dastandar 1997 atty monografiyasy Ғasyrlar murasy 1998 kazak mektepterine arnalgan Ezhelgi әdebiet 1996 okulygy men zhogargy oku oryndaryna arnalgan Ezhelgi dәuir әdebieti 1991 hrestomatiyasynyn gylymi әdistemelik publicistikalyk makalalardyn Senim oku bagdarlamasynyn avtory Alma Қyraubaevanyn enbekteri tort salaga bolinedi birinshi bagyty orta gasyrlardagy shygystyk kissa dastandardy orta gasyr әdebietin zerttedi ekinshi bagyty tүrkologiyalyk zertteuler үshinshi bagyty pedagogikalyk zertteuler tortinshi bagyty Zhambyl Zhabaev shygarmashylygy Zhambyl Zhabaevtin umytylgan termelerin zhinaktap oz oryndauynda Қazak radiosynyn Altyn koryna zhazdyryp Zhambyl әuenderi zhinagyn kurastyrdy Alma Қyraubaevanyn 2008 2012 zhyldar aralygynda Ғasyrlar murasy 2008 Ezhelgi әdebiet 2008 Shygystyk kissa dastandar 2010 Zhanym sadaga 2011 Mynzhyldyk zholaushy 2012 atty bes tomdyk shygarmalar zhinagy zharyk kordi Қazak mәdenieti licejiO Zhandosov auylynda 1993 zhyly Alma Қyraubaevanyn zhetekshiligimen zhekemenshik kazak gumanitarlyk mәdenieti liceji ashyldy Licej karazhat tapshylygymen 1996 zhyly zhabylyp kaldy Licejde 50 60 okushy bilim alyp 5 synyp 1 2 6 7 8 on besten asa mugalimder kuramy kyzmet atkargan Қarym katynas mәdenieti negizinde ustazdar okushylarga sen degennin ornyna siz okushynyn atyna ul bala bolsa myrza kyz balaga bikesh degen sozdi tirkestirip ajtkan Ұstazdardyn esimderine zhas ereksheligine karaj bike bibi degen sozder kosarlanyp ajtylgan Atalmysh licej kazak ulttyk mektebinin modelinin zhүzege askan bir korinisi boldy Avtor bүginge dejingi Ybyraj Altynsarin Magzhan Zhumabaev Zhүsipbek Ajmauytov negizin salyp ketken ulttyk pedagogika men psihologiyany sol kezendegi kazak balasynyn bolmysyna saj tәzhiribe zhүzine asyrady Senim bagdarlamasyҒalym ulttyk mektep modelin kalyptastyruda ozinin avtorlyk Senim oku bagarlamasyn kurap shygardy Bagdarlama bala bolmysynyn ozindik men in tulga retinde sezinuin bojyna senimilik uyalatudyn tүrli әdisterinen kurylgan Okytylgan pәnder kuramy zhalpy mekteptegi pәnderden ozgeshe bagdarlamaga negizdelgen Әlem zhәne men bagdarlamasy bojynsha Tilashar Eltanu Әlemtanu Әdep pәnderi Ezhelgi kazak mәdenieti bagdarlamasy bojynsha Ezhelgi kazak әdebieti Shygys mәdenieti Europa mәdenieti Amerika mәdenieti Grekiya mәdenieti Sojleu mәdenieti Әdep Ұl kyz әdebi pәnderi okytylgan Okushylar rejting bojynsha bagalanyp okushylarga zhүrgiziletin saualnamalar arkyly mugalimder bagalangan Bagdarlama bojynsha koldanylatyn әdis tәsilder Hat zhazysu Praktikalyk bejneleu Sazdy үzilis Bi mәdenieti Suret zhariya Lezdeme takta Daladagy sabak t b Senim bagdarlamasy shәkirttin mүmkindiginin sheksiz ekendigine sendiruden kazak balasynyn bojynda kalyptasyp kalgan zhasyktyktan bujygylyktan aryltudyn zholdaryn korsetuge kurylgan 20 toktamKisi ekenine kүmәnmen karagan baladan kisi shykpajdy Okushynyn kemshiligin korgish bolsan ykylasyn oltiresin Zhenisin izde Balany tan kaldyrudy umytpa Danalykka umtylu tan kaludan bastalady Әr balanyn omir tirshiligi ozinshe bir tagdyr Balanyn tagdyryna oj kozimen kara Sabakka kelmese sebebine үnil Sabagyna kyzykpasa sebebine үnil Tentek bolsa sebebine үnil Sebebin aldymen ozinnen izde mugalim Mugalimnin oz sabagyn bilui zhetkiliksiz Balanyn zhan dүniesin tүsinbejtin mugalim sabak berushi gana Baga kundy emes bala kundy Bala mektep үshin emes mektep bala үshin zhumys isteui kerek Әr bala oz mүmkindiginin zhogary tomendigine karamastan ozinshe bir gazhajyp kubylys Mugalimnin maksaty oz pәnin zhaksy үjretuden kori terenirekte Ol adamdy zhasaushy adam Sabak degenimiz mugalim men shәkirttin adamgershilik karym katynasy Balanyn mүmkindigine sengen mugalim men senbegen mugalimnin is әreketi әr tүrli bolmak Koptin kozinshe balanyn kemshiligin betine baspa Senip ajtkan syryn shashpa Sabaktyn maksaty balanyn baskaga uksamajtyn kasietterin asha bilu Sabak үstindegi tynyshtykka kop izdenispen enbekpen gana zhetuge bolady Mugalimnin sozi men isi zhasandy emes shynajy boluy asa kazhetti shart Balanyn ykylasyn oyata bil Қolynan is keletindigine sendire bil Mugalim men balanyn karym katynasy kuanyshty әri pajdaly bolsyn Balaga syjly bolamyn desen ozin balany syjla Қiyn takyrypty tүsindire salyp surauga asykpa kelesi sabakty kajta tүsindiruden basta Әr bala halkynyn keleshek tulgasy DerekkozderҚazak әdebieti Enciklopediyalyk anyktamalyk Almaty Aruna Ltd ZhShS 2010 zhyl ISBN 9965 26 096 6 Alma apaj Asu Anima baspasy 2007 Zhanym sadaga Өner baspasy 2011 Zhuldyzdar otbasy zhurnaly 2011 Bul makala kazak әdebieti turaly bastama makala Ony tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz