Алмагеске түсініктеме

«Алмагеске түсініктеме» (араб. ), «Қысқартылған Альмагест» — Әбу Насыр Әл-Фарабидің белгілі астрономиялық шығармасы. Птолемейдің «Альмагесін» түсіндіру, өңдеу, кемелдендіру мақсатымен жазылған.

Әбу Наср әл-Фараби

Ғылымға белгілі арабша жалғыз қолжазбасы Лондондағы Британ музейінің қорында сақтаулы. ҚР ҒМ–ҒА-да фотокөшірмесі бар. Қолжазба 222 бет, аяғында һижра бойынша 628 жылы көшірілді» деген жазу бар. Бұл еур. жыл есебі бойынша 1231 жылға сәйкес келеді. 13 кітаптан тұрады. Оның бастапқы 5 кітабы орысшаға аударылып, 1975 ж. Алматыда «Ғылым» баспасынан жарық көрді. «Альмагеске Түсініктемеге» кіріспесінде Әбу Насыр Әл-Фараби өзінің бұл еңбекті жазуда алдына қойған мақсат-жоспарын: «Біз ұлы Птолемейдің астрономия жөнінде жазған шығармасы «Альмагестің» мазмұнын түсіндіруге кірісуді мақұл көрдік. Біз мұнда оның сөзінен көп ауытқымаймыз, замандастарымыздың Птолемейден өзгеше әдістерін кейбір жерлерде ғана келтіреміз… Біздің мұндағы көздеген негізгі мақсатымыз – бұл кітаптың мазмұнының көпшілікке барынша түсінікті болуы» деп тұжырымдайды

Әбу Насыр Әл-Фараби өз баяндауында Птолемей деңгейінде қалып қоймай, реті келгенде оның кемшілігін көрсетіп, маңызды толықтырулар жасайды. Мысалы, Птолемейдің Күн апогейінің орны жұлдыздарға қатысты қозғалыста болмайды деген пікіріне қарсы шығып, өз бақылауларына сүйеніп, жаңа пайым жасайды. «Алмагеске түсініктеме» шығыс ғалымдарының Птолемейдің аса бай астрономия, математика мұраларын игеруінде үлкен ықпалын тигізді. Мұның айқын дәлелі ретінде әйгілі Әбу Әли ибн Синаның энциклопедия туындысы – «Медет кітабының» астрономия тарауына осы түсініктемелерді өзгертпей, сол күйінде енгізгенін айтуға болады.

Дереккөздер

1. Кубесов А. Астрономия в трудах Аль-Фараби, А., 1981.
2. Отырар. Энциклопедия. – Алматы: «Арыс» баспасы, 2005. ISBN 9965-17-272-2

Сілтемелер

• Комментарии к „Альмагесту“(қолжетпейтін сілтеме)