Аллитерация

Аллитерация (лат. allittera-дыбыстас) - дауыссыз дыбыстардың қайталануы арқылы әдеби тілді ажарлап, сөздің реңін келтіре түсетін көркемдік тәсіл. Мысалы Қ.Аманжоловтың "Иран шахқа мұңын шақпа, Низами, Біздіңжақта гүл кұшақта, Низами..." деген өлең жолдарында аллитерация (шәрпіқайталанып) өлең өрімін құбылтып, оның окырманға әсерін күшейтіп тұр. Аллитерация - қазақ мақал-мәтелдерінде де ұтымды қолданылатын тәсілдерінің бірі. Мақалдар құрылысында дыбыс үндестігі, бір дыбыс немесе бір сөзді ("Бейнет, бейнет түбі - зейнет") бірнеше қайталау, сөз ұйқасымы айрықша рөл атқарады. Қазақ жұмбақтарында аллитерация тәсілі жиі кездеседі ("Әуеден күбі түсті, күбінің түбі түсті").

Кеттің бе аялдамай асқақ жолға,
Кеттің бе мені санап әлсіз қорға.
Кеттіңбе Абайды ертіп, ата жау боп,
Кеттім де ал ендеше қалың сорта!
Кеткен сен, жеткенің жен ажалыңа,
Кеткенсен, қос енгізбен адалыма,
Кеткенге кесер қылыш тоскауыл сен,
Кескен сен, сендім бүгін амалыңа!

(20 томдық шығармалар жинағы, 10-том, 414-бет).Мұнда «к» өрпінен басталатын «Кеттің бе» деген сөзді қайталау арқылы ажалдың жақын екенін сездіреді

Дереккөздер

1. Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы: Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігі, Қазақстан даму институты, 1998 жыл, 509 бет. ISBN 5-7667-2616-3
2. “ Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл.ISBN 9965-26-096-6