Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қара сұлы (лат. Avena fatua) – астық тұқымдасының сұлы туысына жататын бір жылдық шөптесін өсімдік.
| Қара сұлы | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| Avena fatua L. |
Ботаникалық сипаты
Өсетін жері мен таралу аймағы
Қазақстанның барлық жерлерінде тараған, тек өспейді. Қазақстанның солтүстік аудандары үшін ең зиянды арамшөптің бірі. Көк майса кезінде малға жақсы пішен.
Егістікке зиянды әсері
Қара сұлы - тамыры тереңге кететін арамшөп. Жаздық дақыл егістігінде қалың өседі, егістіктің топырағын кептіреді. Астықтың сапасын төмендетеді.
Қара сұлы сұлыға өте ұқсас. Егер егілген ақ сұлыны жөндеп күтпесе, ол қара сұлыға - арамшөпке айналып кетеді. Ақ сұлы сабағының шашағындағы ақ сұлы дәндерінің ішінен қара сұлы дәнін де табуға болады. Қара сұлы мен ақ сұлының бір-бірінен негізгі айырмашылығы - жемістерінің (дәндерінің) құрылысында. Ақ сұлы дәнінің қабыршақтары жұмсақ, дәндері ірі, қоректік заттар көп; орып және басып алғанша дәндері сабағының басынан өз бетінше түспейді және төгілмейді. Қара сұлы дәнінің - қабыршағы тығыз және қара-қошқыл болады, пісісімен дәндері сабағынан төгіліп түседі. Қабыршақтарының бірінде, бетегенікі сияқты, ширатылған қылтығы болады. Ылғал тигенде қылтық жазылып кетеді, кепкен кезде қайтадан ширатылады. Қылтығы біресе - ширатылып, біресе - жазылып кетудің арқасында қара сұлының жемісі жорғалап жүріп, жер бетіне тарала бастайды. Егер столдың үстіне бір шымшым қара сұлы төгіп, үстіне азырақ су себетін болса, олар жан-жаққа қарай, ширатыла баяу қозғалып, бет-бетімен кетеді.
Күрес шаралары
Егістікке зиянды әсеріне қарсы күрес:
- тұқымды тазарту;
- жерді сыдыра және терең жырту;
- ауыспалы егіс жүйесін дұрыс орындау;
- гербицидтерді қолдану.
Дереккөздер
- Қазақстан табиғаты:Энциклопедия / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы:" Қазақ энциклопедиясы" ЖШС, 2011. Т.З. - 304 бет. ISBN 9965-893-64-0 (Т.З.), ISBN 9965-893-19-5
- Қазақстанның өсімдіктері мен жануарлары. Б. Муханов, Т.Мұсақұлов, Н. Суворов. Қазақтың Мемлекеттік оқу-педагогикалық баспасы, Алматы. 1963
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қara suly lat Avena fatua astyk tukymdasynyn suly tuysyna zhatatyn bir zhyldyk shoptesin osimdik Қara sulyDүniesi Өsimdikter unranked Dara zharnaktylar unranked Saby Tukymdasy PoaceaeKishi tukymdasy Tajpasy Tegi AvenaTүri A fatuaAvena fatua L Botanikalyk sipatyBiiktigi 120 sm dej sabagy tik zhapyragy uzyn taspa tәrizdi 2 3 gүlden toptalyp osedi Gүlshogyry sypyrtky Tukymy arkyly osip onedi Mausym shilde ajlarynda gүldep zhemisi pisedi Dәnegi pisken kezde tez togiledi Bir tүp osimdikte 600 dej dәnek bolady Өsetin zheri men taralu ajmagyҚazakstannyn barlyk zherlerinde taragan tek ospejdi Қazakstannyn soltүstik audandary үshin en ziyandy aramshoptin biri Kok majsa kezinde malga zhaksy pishen Egistikke ziyandy әseriҚara suly tamyry terenge ketetin aramshop Zhazdyk dakyl egistiginde kalyn osedi egistiktin topyragyn keptiredi Astyktyn sapasyn tomendetedi Қara suly sulyga ote uksas Eger egilgen ak sulyny zhondep kүtpese ol kara sulyga aramshopke ajnalyp ketedi Ak suly sabagynyn shashagyndagy ak suly dәnderinin ishinen kara suly dәnin de tabuga bolady Қara suly men ak sulynyn bir birinen negizgi ajyrmashylygy zhemisterinin dәnderinin kurylysynda Ak suly dәninin kabyrshaktary zhumsak dәnderi iri korektik zattar kop oryp zhәne basyp algansha dәnderi sabagynyn basynan oz betinshe tүspejdi zhәne togilmejdi Қara suly dәninin kabyrshagy tygyz zhәne kara koshkyl bolady pisisimen dәnderi sabagynan togilip tүsedi Қabyrshaktarynyn birinde betegeniki siyakty shiratylgan kyltygy bolady Ylgal tigende kyltyk zhazylyp ketedi kepken kezde kajtadan shiratylady Қyltygy birese shiratylyp birese zhazylyp ketudin arkasynda kara sulynyn zhemisi zhorgalap zhүrip zher betine tarala bastajdy Eger stoldyn үstine bir shymshym kara suly togip үstine azyrak su sebetin bolsa olar zhan zhakka karaj shiratyla bayau kozgalyp bet betimen ketedi Kүres sharalaryEgistikke ziyandy әserine karsy kүres tukymdy tazartu zherdi sydyra zhәne teren zhyrtu auyspaly egis zhүjesin durys oryndau gerbicidterdi koldanu DerekkozderҚazakstan tabigaty Enciklopediya Bas red B Ө Zhakyp Almaty Қazak enciklopediyasy ZhShS 2011 T Z 304 bet ISBN 9965 893 64 0 T Z ISBN 9965 893 19 5 Қazakstannyn osimdikteri men zhanuarlary B Muhanov T Musakulov N Suvorov Қazaktyn Memlekettik oku pedagogikalyk baspasy Almaty 1963