Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Фрэнк Ллойд Райт (ағылш. Frank Lloyd Wright; 8 маусым 1869 жыл, Висконсин қаласы — 9 сәуір 1959 жыл, Аризона Финикс қаласы) — америкалық архитектор, органикалық архитектураның негізін салушы.
| Фрэнк Ллойд Райт | |
| Frank Lloyd Wright | |
 | |
| Жалпы мағлұматтар | |
|---|---|
| Азаматтығы | |
| Туған күні | |
| Туған жері | |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | |
| Жұмысы мен жетістіктері | |
| Білімі | |
| Сәулет стилі | органикалық архитектура |
| Қолтаңбасы |
|
| Фрэнк Ллойд Райт Ортаққорда | |
Арнайы кәсіби білім алмаған. Архитектор Дж.Л. Силсби мен Л.Салливеннің шәкірті. Оның алғашқы туындыларына (Чикагодағы Чарнли және Робидің, Хайленд-Парктегі Уиллитстің үйлері) романтикалық серпін аңғарылады. Ол архитектураны пошымды табиғатпен шебер сындастыра отырып қолданды (Буффалодағы “Ларкин” фирмасының үйі, 1905; Токиодағы “Импириал” қонақ үйі, 1916 — 22). 1910 ж. Берлинде өткізілген Райт жобаларының көрмесі еуропалық архитектураның өркендеуіне игі әсер етті. Архитектор шығармалары көпке дейін АҚШ-та бағаланбай келді. Райт функционализм қағидасына айналған тік бұрыштылыққа доғал немесе спираль іспетті үлгіні (Нью-Йорктегі ғимараты, 1956 — 59) қарсы қойды. Сәулет өнеріндегі рационализмнің негізін салушылардың бірі. Райт гуманизмі әлеум.-филос. бағытта, алдымен жеке адамға қоғам әперген бостандықтан гөрі оның қоғамнан дербес бостандықта болуын уағыздайтын, жеке басылық еркіндікпен үндес болды. Райттың шығармалары 20 ғ-дағы архитектураның қалыптасуы мен дамуына зор ықпал жасады.
Фрэнк Ллойд Райтың өмірі мен шығармашылығы
Фрэнк Ллойд Райт 1867 жылы 8 маусымда Висконсин штатының Ричленд қаласында дүниеге келді. Висконсин университетінде бір жыл оқығаннан кейін, 1887 жылы ол АҚШ-тың ең танымал сәулет компанияларының бірі «Дэнкмар Адлер және Луис Салливен» фирмасында жұмысқа тұрды. Райт сәулет жобалауындағы бірқатар негіз қалаушы концепцияларды үйренді. 1893 жылы Райт Чикагода өзінің жеке шеберханасын ашты. Осы жылдары, 1901 жылға дейін, ол көбінесе эклектикалық стильде сапалы үйлер салды, кейіннен «дала үйлерінің» жобаларын жасауға көшті. 1890-жылдардың ең ірі жобасы - Уинслоу үйі (Ривер-Форест, Иллинойс штаты, 1894), ол сол уақытқа қарағанда таңғаларлық қарапайым және жеңіл пішімдермен салынған.
«Дала үйлері» жылдам танымалдылыққа ие болды. 1901-1909 жылдары Райт 120 жобаны жасап, 76 үйді салды. Олардың көпшілігі бизнесмендер мен орта тап өкілдеріне арналған, Чикагоның жылдам дамып келе жатқан маңайларында орналасқан. Осы кезеңнің ең үздік екі ғимараты — 1907 жылы Чикагодағы Робби үйі және 1908 жылы Риверсайд қаласындағы Кунли қонысы. Райттың салған ғимараттарының макеттері мен фотосуреттері жиі түрлі көрмелерге қойылды, ал 1907 жылы оның алғашқы жеке көрмесі Чикаго Өнер институтында өтті.
Сәулет өнерімен қатар Райт көпшілік алдында дәрістер оқып, жазбалар қалдырды. 1932 жылы оның Автобиографиясы жарық көрді (1943 жылы толықтырылған нұсқасы қайта басылды). Сол жылы ол «кеңістіктің қаласы» атты жобасын ұсынды, бұл модель идеалдық ауылдық қауымдастықтың бейнесі болып табылатын. Тейлизин-Уэст атты жеке қонысында ол Тейлизин қоғамын ұйымдастырды (кейіннен Ф.Л.Райт Архитектура мектебі деп аталды).
1936 жылы Райт үш таңғажайып жоба жасады. Біріншісі — Мэдисон қаласындағы (Висконсин штаты) Джекобс үйі, орта тап үшін ыңғайлы тұрғын үй жасауға бағытталған жоба. Екінші жоба — Расин қаласындағы (Висконсин штаты) «Джонсон-Уэкс» фирмасының кеңсесі, бұл ғимарат терезесіз 69×69 м өлшемінде болды. Үшіншісі — Пенсильваниядағы Бер-Ран қаласындағы «Су ағып жатқан үй» (Фоллинг-Уотер) вилласы, 20 ғасырдағы ең керемет тұрғын үй деп танылды. 1938 жылы Райт тағы бір тамаша шығармашылық жұмыс жасады, ол қазіргі заманғы сәулет өнерінің дамуындағы маңызды кезең болды — Скоттсдейлде (Аризона штаты) жаңа мектеп-шеберхананы жобалап, Тейлизин-Уэст деп аталды. Бұл ғимаратта жергілікті тас, қызыл ағаш тіректер мен брезент төбелер қолданылды. Райт өмірінің соңғы 23 жылында 400 жобаның 180-ін жүзеге асырды, ал барлығы 72 жыл бойы 800 жоба жасап, шамамен 400 ғимарат салды. Райт 1959 жылы 9 сәуірде Аризона штатының Феникс қаласында қайтыс болды.
Райттың бірнеше қоғамдық ғимараттары да бар, соның ішінде Буффало қаласындағы Ларкин-билдинг кеңсесі (1904, бүгінде сақталмаған), мұнда алғаш рет кондиционерлеу, металдан жасалған жиһаз және ішкі кеңістіктердің герметикалық оқшаулануы қолданылды. Ок-Парк қаласындағы (Иллинойс штаты) Тыныштық ғибадатханасында (1905-1906) Райт алғаш рет бетонды беттерді өңдеусіз қалдырды. Оның күрделі жобаларының бірі — Токиодағы «Империал» қонақүйі (1917-1922 жж.), бұл ғимарат 1923 жылғы жойқын жер сілкінісіне төтеп беріп, сақталды, себебі оның құрылымында консольді едендер мен терең 18 м дейін жерге кіретін «қалқып тұрған» іргетас қолданылған.
Райттың ең танымал ғимараттарының қатарына Нью-Йорк қаласындағы Соломон Р. Гуггенхайм музейі жатады. Музейдің жобасы 1943 жылы дайындалды, бірақ құрылыс жұмыстары 1950 жылдардың соңында ғана басталды. Ғимарат спиральды пандус түрінде, жоғары қарай кеңейген айналмалы жолмен, үстінде әйнек күмбезбен жабылған жарық алаңы бар. Филадельфия маңындағы Бет-Шалом синагогасының архитектуралық көлемі екі қабаттасқан үшбұрышты призмалардан тұрады, олардың жоспары Давид жұлдызының бейнесін қалыптастырады. Милуоки қаласындағы Благовещение грек православ шіркеуі (1956) нәзік және биік тіректерде тұрған шыныаяқ тәрізді залды ұсынады. Сан-Рафаэлде (Калифорния штаты) Марин округінің қоғамдық орталығы (1957-1959) 121 гектар аумақта үш төбеде орналасқан жеңіл және әдемі ғимараттардан тұрады.
Өмірінің соңғы жылдарында Райт көптеген мақалалар жариялады; оның 1930-жылдардағы ең маңызды шығармаларын 1953 жылы «Сәулет болашағы» атты жинаққа біріктірді. Кейіннен «Табиғи үй» (1954), «Мұра» (1957) және қайта өңделген «кеңістіктің қаласы» жобасы — «Тірі қала» (1958) атты кітаптары жарық көрді.
 |  |  | ||
| Соломон Р. Гуггенхайм Мұражайы, Нью Йорк (1959) | Райттың , , Оклахома | «Империал» қонақ үйі, Токио (1923) |
Дереккөздер
- "Қазақша энциклопедия 7 том"
- Будущее архитектуры, М., 1960.
- Гольдштейн А.Ф., Фрэнк Ллойд Райт, М., 1973
- Фрэнк Ллойд Райт – Джорджия О. ’Киф, М., 2004.
- Энциклопедия Круглосвет
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Frenk Llojdpen shatastyrmanyz Frenk Llojd Rajt agylsh Frank Lloyd Wright 8 mausym 1869 zhyl Viskonsin kalasy 9 sәuir 1959 zhyl Arizona Finiks kalasy amerikalyk arhitektor organikalyk arhitekturanyn negizin salushy Frenk Llojd RajtFrank Lloyd WrightZhalpy maglumattarAzamattygy AҚShTugan kүni8 mausym 1867 1867 06 08 Tugan zheriRichlend Senter Viskonsin AҚShҚajtys bolgan kүni9 sәuir 1959 1959 04 09 91 zhas Қajtys bolgan zheriFiniksZhumysy men zhetistikteriBilimiMadisondagy Viskonsin universitetiSәulet stiliorganikalyk arhitekturaҚoltanbasyFrenk Llojd Rajt Ortakkorda Arnajy kәsibi bilim almagan Arhitektor Dzh L Silsbi men L Sallivennin shәkirti Onyn algashky tuyndylaryna Chikagodagy Charnli zhәne Robidin Hajlend Parktegi Uillitstin үjleri romantikalyk serpin angarylady Ol arhitekturany poshymdy tabigatpen sheber syndastyra otyryp koldandy Buffalodagy Larkin firmasynyn үji 1905 Tokiodagy Impirial konak үji 1916 22 1910 zh Berlinde otkizilgen Rajt zhobalarynyn kormesi europalyk arhitekturanyn orkendeuine igi әser etti Arhitektor shygarmalary kopke dejin AҚSh ta bagalanbaj keldi Rajt funkcionalizm kagidasyna ajnalgan tik buryshtylykka dogal nemese spiral ispetti үlgini Nyu Jorktegi gimaraty 1956 59 karsy kojdy Sәulet onerindegi racionalizmnin negizin salushylardyn biri Rajt gumanizmi әleum filos bagytta aldymen zheke adamga kogam әpergen bostandyktan gori onyn kogamnan derbes bostandykta boluyn uagyzdajtyn zheke basylyk erkindikpen үndes boldy Rajttyn shygarmalary 20 g dagy arhitekturanyn kalyptasuy men damuyna zor ykpal zhasady Frenk Llojd Rajtyn omiri men shygarmashylygyFrenk Llojd Rajt 1867 zhyly 8 mausymda Viskonsin shtatynyn Richlend kalasynda dүniege keldi Viskonsin universitetinde bir zhyl okygannan kejin 1887 zhyly ol AҚSh tyn en tanymal sәulet kompaniyalarynyn biri Denkmar Adler zhәne Luis Salliven firmasynda zhumyska turdy Rajt sәulet zhobalauyndagy birkatar negiz kalaushy koncepciyalardy үjrendi 1893 zhyly Rajt Chikagoda ozinin zheke sheberhanasyn ashty Osy zhyldary 1901 zhylga dejin ol kobinese eklektikalyk stilde sapaly үjler saldy kejinnen dala үjlerinin zhobalaryn zhasauga koshti 1890 zhyldardyn en iri zhobasy Uinslou үji River Forest Illinojs shtaty 1894 ol sol uakytka karaganda tangalarlyk karapajym zhәne zhenil pishimdermen salyngan Dala үjleri zhyldam tanymaldylykka ie boldy 1901 1909 zhyldary Rajt 120 zhobany zhasap 76 үjdi saldy Olardyn kopshiligi biznesmender men orta tap okilderine arnalgan Chikagonyn zhyldam damyp kele zhatkan manajlarynda ornalaskan Osy kezennin en үzdik eki gimaraty 1907 zhyly Chikagodagy Robbi үji zhәne 1908 zhyly Riversajd kalasyndagy Kunli konysy Rajttyn salgan gimarattarynyn maketteri men fotosuretteri zhii tүrli kormelerge kojyldy al 1907 zhyly onyn algashky zheke kormesi Chikago Өner institutynda otti Sәulet onerimen katar Rajt kopshilik aldynda dәrister okyp zhazbalar kaldyrdy 1932 zhyly onyn Avtobiografiyasy zharyk kordi 1943 zhyly tolyktyrylgan nuskasy kajta basyldy Sol zhyly ol kenistiktin kalasy atty zhobasyn usyndy bul model idealdyk auyldyk kauymdastyktyn bejnesi bolyp tabylatyn Tejlizin Uest atty zheke konysynda ol Tejlizin kogamyn ujymdastyrdy kejinnen F L Rajt Arhitektura mektebi dep ataldy 1936 zhyly Rajt үsh tangazhajyp zhoba zhasady Birinshisi Medison kalasyndagy Viskonsin shtaty Dzhekobs үji orta tap үshin yngajly turgyn үj zhasauga bagyttalgan zhoba Ekinshi zhoba Rasin kalasyndagy Viskonsin shtaty Dzhonson Ueks firmasynyn kensesi bul gimarat terezesiz 69 69 m olsheminde boldy Үshinshisi Pensilvaniyadagy Ber Ran kalasyndagy Su agyp zhatkan үj Folling Uoter villasy 20 gasyrdagy en keremet turgyn үj dep tanyldy 1938 zhyly Rajt tagy bir tamasha shygarmashylyk zhumys zhasady ol kazirgi zamangy sәulet onerinin damuyndagy manyzdy kezen boldy Skottsdejlde Arizona shtaty zhana mektep sheberhanany zhobalap Tejlizin Uest dep ataldy Bul gimaratta zhergilikti tas kyzyl agash tirekter men brezent tobeler koldanyldy Rajt omirinin songy 23 zhylynda 400 zhobanyn 180 in zhүzege asyrdy al barlygy 72 zhyl bojy 800 zhoba zhasap shamamen 400 gimarat saldy Rajt 1959 zhyly 9 sәuirde Arizona shtatynyn Feniks kalasynda kajtys boldy Rajttyn birneshe kogamdyk gimarattary da bar sonyn ishinde Buffalo kalasyndagy Larkin bilding kensesi 1904 bүginde saktalmagan munda algash ret kondicionerleu metaldan zhasalgan zhiһaz zhәne ishki kenistikterdin germetikalyk okshaulanuy koldanyldy Ok Park kalasyndagy Illinojs shtaty Tynyshtyk gibadathanasynda 1905 1906 Rajt algash ret betondy betterdi ondeusiz kaldyrdy Onyn kүrdeli zhobalarynyn biri Tokiodagy Imperial konakүji 1917 1922 zhzh bul gimarat 1923 zhylgy zhojkyn zher silkinisine totep berip saktaldy sebebi onyn kurylymynda konsoldi edender men teren 18 m dejin zherge kiretin kalkyp turgan irgetas koldanylgan Rajttyn en tanymal gimarattarynyn kataryna Nyu Jork kalasyndagy Solomon R Guggenhajm muzeji zhatady Muzejdin zhobasy 1943 zhyly dajyndaldy birak kurylys zhumystary 1950 zhyldardyn sonynda gana bastaldy Ғimarat spiraldy pandus tүrinde zhogary karaj kenejgen ajnalmaly zholmen үstinde әjnek kүmbezben zhabylgan zharyk alany bar Filadelfiya manyndagy Bet Shalom sinagogasynyn arhitekturalyk kolemi eki kabattaskan үshburyshty prizmalardan turady olardyn zhospary David zhuldyzynyn bejnesin kalyptastyrady Miluoki kalasyndagy Blagoveshenie grek pravoslav shirkeui 1956 nәzik zhәne biik tirekterde turgan shynyayak tәrizdi zaldy usynady San Rafaelde Kaliforniya shtaty Marin okruginin kogamdyk ortalygy 1957 1959 121 gektar aumakta үsh tobede ornalaskan zhenil zhәne әdemi gimarattardan turady Өmirinin songy zhyldarynda Rajt koptegen makalalar zhariyalady onyn 1930 zhyldardagy en manyzdy shygarmalaryn 1953 zhyly Sәulet bolashagy atty zhinakka biriktirdi Kejinnen Tabigi үj 1954 Mura 1957 zhәne kajta ondelgen kenistiktin kalasy zhobasy Tiri kala 1958 atty kitaptary zharyk kordi Solomon R Guggenhajm Murazhajy Nyu Jork 1959 Rajttyn Oklahoma Imperial konak үji Tokio 1923 Derekkozder Қazaksha enciklopediya 7 tom Budushee arhitektury M 1960 Goldshtejn A F Frenk Llojd Rajt M 1973 Frenk Llojd Rajt Dzhordzhiya O Kif M 2004 Enciklopediya Kruglosvet