Сингалдар

Сингалдықтар ( සිංහල ජාතිය, сингалдар) — ұлт, Шри Ланка Республикасының және оның маңайындағы аралдардың негізгі тұрғындары.

Сингалдар
Бүкіл халықтың саны
15,3 млн.
Ең көп таралған аймақтар
Шри-Ланка	12,7 млн
Аустралия	86 400
Канада	7 200
Тілдері
Діні
буддизм, христиандық

Жалпы саны 15,3 млн адам. (2012). Олар сондай-ақ Аустралияда (86,4 мың адам – 2011, санақ), Канадада (7,2 мың адам, 2006, санақ) тұрады. Сингалдықтар антропология жағынан еуропалық нәсілге жатады және Солтүстік үнді халықтарымен туыстас.

Тілі

Сингалдар үнді-арий тобына кіретін өз тілінде сөйлейді. Сингал тілі - Шри-Ланканың бірінші ресми тілі, екіншісі - тамил тілі. Бұл тіл үндіеуропалық тілдер тобынан жергілікті аборигендердің ассимиляциясына байланысты грамматикалық және лексикалық түрде күрт ерекшеленеді деп саналады. Белгілі диалектілерден басқа үш «құпия» диалектілер бар - гойи-басава (ауыл тұрғындары арасында), калл-басава (кәсіби аңшылар арасында) және родия (каста диалектісі). Пали негізіндегі жазу (9 ғасырда пайда болған).

Діні

Басым көпшілігі будда дінін ұстанады, аз бөлігі христиан (католиктер ) дінін қабылдаған.

Тарихы

Сингалдардың этникалық өзегін біздің эрамызға дейінгі 1 мыңжылдықта Үндістаннан қоныс аударған үнді-арийлер құрады. Аңыз бойынша, сингалдардың алғашқы билеушілері «арыстандар тұқымдасына» жататын. Сингалдардың этногенезінде веддалар, кейінірек тамилдер маңызды рөл атқарды. Алғашқы мемлекеттік құрылымдар біздің дәуірімізге дейінгі соңғы ғасырларда Шри-Ланкада пайда болды, сонымен бірге буддизм тарады. XV ғасырда пайда болған Канди мемлекеті сингалдардың этникалық тарихында маңызды рөл атқарды, ол португалдықтармен (XVI ғ.), кейін аралдың жағалауында қоныстанған голландтық отаршылармен күресте өз тәуелсіздігін қорғады. XVIII—XIX ғасырлар тоғысында голландиялық отаршылдарды 1815 жылы Кандиді аннексиялаған ағылшындар қуып шықты. Ұзақ азаттық күрестен кейін Шри-Ланка халықтары тәуелсіздік алды (1948), сингалдардың этникалық топтасу процестері күшейді.

Сингал балықшылары

Кәсібі

Негізгі кәсібі – суармалы күріш өсіру, жағалауда балық аулау. Кокос пальмаларын өсіру, бау-бақша өсірудің маңызды рөлі. Тәуелсіздікке қол жеткізгеннен кейін сингалдықтар өнеркәсіптік өндіріске көбірек тартылды. Көркемдік қолөнер дамыған – жұқа металлға өрнектер соғу, ағаштан ою (салттық маскалар, кандиандық сәулет стилі), тас оюы, фреска, мүсін, пальма жапырақтарына қолжазбалар т.б.

Өмір салты

Ауылдық-қауымдық қатынастар басым, ауылдар негізінен экзогамиялық. Отбасылар патрилинейлік. Туысқандық некеге артықшылық беріледі. Бірқатар жерлерде бұрын сингалдықтар арасында жиі кездесетін полиандриялық неке сақталған (бауырластық полиандрия).

Тұрғын үйлері күріш сабанымен, пальма жапырақтарымен жабылған, верандасы бар қаңқалы үй. Еденде тоқылған төсеніштер бар.

Дәстүрлі киімдері - саронг, әйелдерде - саронг және кофта (кандийка).

Азық-түлікте күріш пен ащы кэрри соусы бар көкөністер басым.

Дереккөздер

1. Сингалы https://megabook.ru/article/%D0%A1%D0%B8%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D1%8B
2. Значение слова сингалы https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D1%81%D0%B8%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D1%8B
3. Большая Советская энциклопедия https://my-dict.ru/dic/bolshaya-sovetskaya-enciklopediya/85236-singaly/
4. Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D1%81%D0%B8%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D1%8B
5. Современная энциклопедия СИНГАЛЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/10337-%D0%A1%D0%98%D0%9D%D0%93%D0%90%D0%9B%D0%AB
6. Большая советская энциклопедия https://gufo.me/dict/bse/%D0%A1%D0%B8%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D1%8B
7. Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/3663671 Мұрағатталған 15 тамыздың 2020 жылы.
8. Сингалы (народ) https://www.istmira.com/novosti-istorii/15790-singaly-narod.html
9. Значение слова СИНГАЛЫ в Большой советской энциклопедии, БСЭ https://slovar.cc/enc/bse/2041219.html
10. СИНГАЛЫ http://www.endia.ru/singaly.php
11. народы мира / Сингалы http://www.etnolog.ru/people.php?id=SING