Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Көктемдік жанаргүл (лат. Adonis vernalis) - көп жылдық, сарғалдақтар тұқымдасы жанаргүл туысына жататын шөп тектес өсімдік.
| Көктемдік жанаргүл | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| ||||||||||
| Adonis vernalis |
Көктем жанаргүлі — сарғалдақтар тұқымдасына жататын бір немесе көпжылдық шөптесін өсімдік. Биіктігі 20 см-ге дейін. Сабағын қоңыр қабыршақтар жауып тұрады, қабыршақтарына жаңару бүрлері орналасады. Жапырақтары сағақсыз, ашық сары түсті үлкен гүлкүлтелі гүлдері жалғыз, қоңыр тамыр сабағы бар. Тұқымынан және тамырсабағы арқылы вегетативті жолмен көбейеді. Мамыр айында гүлдеп, шілдеде, жеміс береді. Жемісі күрделі, көптеген біртұқымды жаңғақшалардан тұрады. Көктем жанаргүлі - сирек кездесетін еуроазиялық далалық түр. Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген.
Сипаты
- Биіктігі 50 см-ге жетеді.
- Тамыр сабығы жуандау келген қоңырқай қара.
- Жапырақтары жіңішке әрі қалың, төменгілері кезектесіп орналасқан. Сабақтарының бұтақтары көп, сырты тегіс, түп жағындағы жапырақтары қабыршық секілді қоңыр болып келеді.
- Гүл жапырақтарының саны 14-20, гүл шеңбері ірі,5 см-ге дейін жетеді. Гүл тостағаншасының жапырақтары бесеу. Гүлі сары, сәуір айында гүлдейді.
- Орманды аймақтардың шетінде, далалы жерлерде өседі.
Химиялық құрамы
Көктемгі угүлжапырақ шөбінде адонитоксин гликозиды, цимарин және сапониндер болады.
Қолданылуы
Дәрі мақсатында оның шөптері пайдаланылады. Оны жүрек қызметін реттейтін, сондай-ақ жалпы седативті және несеп жүргізетін дәрі ретінде қолданады. Угүлжапырақ препараты жүрек соғуын күшейтіп, ұсақ артерияларды жіңішкерту арқылы қан қысымын арттырады.Халық медицинасында мұны ұстамалы нерв ауруын, шемен, қызба, іш өту сияқты ауруларды емдеуде тыныштандыратын дәрі ретінде қолданған. Оны ұнтақ күйінде - іш жүргізетін, шеменді, асқазан ауруларын, қарын ауырсынуларын қалыпқа келтіретін дәрі ретінде ішеді. Угүлжапырақ препаратын В. Дерикер рецептісі бойынша, алкоголизмге қарсы да қолданады.
Емдік қасиеті
Қазақстанда көктемдік жанаргүлдің басқа да 7 түрі кездеседі. Бірақ олардың көбінде жүрек глюкозидтері аз болады. Тек түркістандық жанаргүлдің емдік қасиеті ғана көктемдік жанаргүлмен бірдей.
- Дәрілік мақсат үшін көктемдік жанаргүлдің жердің үстіндегі жапырақты бөлігін сәуір айында гүлдегеннен бастап, шілде айының басында тұқымы шашылғанға дейін жинайды. Өсімдікті пышақпен кесіп, орақпен орып алады. Тамырымен жұлуға болмайды. Өйткені одан өсімдіктің бір жола жойылып кетуі мүмкін. Орылып алған шөпті жел қағатын жерде көлеңкеде дереу кептіріп алу керек. Дайындалған шикізат құрғақ бөлмеде қағазға оралып, ағаш жәшікте сақатлаған жөн.
- Өсімдік құрамында цимарин, адонитоксин деген жүрек глюкозидтері бар.
- Көктемдік жанаргүл жүрек неврозына қарсы және орталық жүйке жүйесін тыныштандыратын, несеп жүргізетін дәрі орнына қолданылады.
- Бұл бронх демікпесі ауруын емдейтін дәрінің құрамына кіреді.
- Шикізаты дәріханаларда тұнба жасау үшін, ал зауыттарда галенді препараттар мен глюкозидтер алу үшін қолданылады.
Тағы қараңыз
Дереккөздер
- Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. — Алматы: «Арыс» баспасы, 2002 жыл. ISBN 9965-607-02-8
- Дәрілік өсімдіктер. Алматы, "Қазақстан", 1975, 172 бет.
- Қазақстанның дәрілік өсімдіктері. Іскендіров Әбіш. Алматы "Қазақстан" 1982, 188 бет.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Koktemdik zhanargүl lat Adonis vernalis kop zhyldyk sargaldaktar tukymdasy zhanargүl tuysyna zhatatyn shop tektes osimdik Koktemdik zhanargүlDүniesi Өsimdikter unranked Қos zharnaktylarTukymdasy Sargaldaktar tukymdasyTegi Zhanargүl Adonis Tүri Koktemdik zhanargүlAdonis vernalis Koktem zhanargүli sargaldaktar tukymdasyna zhatatyn bir nemese kopzhyldyk shoptesin osimdik Biiktigi 20 sm ge dejin Sabagyn konyr kabyrshaktar zhauyp turady kabyrshaktaryna zhanaru bүrleri ornalasady Zhapyraktary sagaksyz ashyk sary tүsti үlken gүlkүlteli gүlderi zhalgyz konyr tamyr sabagy bar Tukymynan zhәne tamyrsabagy arkyly vegetativti zholmen kobejedi Mamyr ajynda gүldep shildede zhemis beredi Zhemisi kүrdeli koptegen birtukymdy zhangakshalardan turady Koktem zhanargүli sirek kezdesetin euroaziyalyk dalalyk tүr Қazakstannyn Қyzyl kitabyna engizilgen SipatyBiiktigi 50 sm ge zhetedi Tamyr sabygy zhuandau kelgen konyrkaj kara Zhapyraktary zhinishke әri kalyn tomengileri kezektesip ornalaskan Sabaktarynyn butaktary kop syrty tegis tүp zhagyndagy zhapyraktary kabyrshyk sekildi konyr bolyp keledi Gүl zhapyraktarynyn sany 14 20 gүl shenberi iri 5 sm ge dejin zhetedi Gүl tostaganshasynyn zhapyraktary beseu Gүli sary sәuir ajynda gүldejdi Ormandy ajmaktardyn shetinde dalaly zherlerde osedi Himiyalyk kuramyKoktemgi ugүlzhapyrak shobinde adonitoksin glikozidy cimarin zhәne saponinder bolady ҚoldanyluyDәri maksatynda onyn shopteri pajdalanylady Ony zhүrek kyzmetin rettejtin sondaj ak zhalpy sedativti zhәne nesep zhүrgizetin dәri retinde koldanady Ugүlzhapyrak preparaty zhүrek soguyn kүshejtip usak arteriyalardy zhinishkertu arkyly kan kysymyn arttyrady Halyk medicinasynda muny ustamaly nerv auruyn shemen kyzba ish otu siyakty aurulardy emdeude tynyshtandyratyn dәri retinde koldangan Ony untak kүjinde ish zhүrgizetin shemendi askazan aurularyn karyn auyrsynularyn kalypka keltiretin dәri retinde ishedi Ugүlzhapyrak preparatyn V Deriker receptisi bojynsha alkogolizmge karsy da koldanady Emdik kasietiҚazakstanda koktemdik zhanargүldin baska da 7 tүri kezdesedi Birak olardyn kobinde zhүrek glyukozidteri az bolady Tek tүrkistandyk zhanargүldin emdik kasieti gana koktemdik zhanargүlmen birdej Dәrilik maksat үshin koktemdik zhanargүldin zherdin үstindegi zhapyrakty boligin sәuir ajynda gүldegennen bastap shilde ajynyn basynda tukymy shashylganga dejin zhinajdy Өsimdikti pyshakpen kesip orakpen oryp alady Tamyrymen zhuluga bolmajdy Өjtkeni odan osimdiktin bir zhola zhojylyp ketui mүmkin Orylyp algan shopti zhel kagatyn zherde kolenkede dereu keptirip alu kerek Dajyndalgan shikizat kurgak bolmede kagazga oralyp agash zhәshikte sakatlagan zhon Өsimdik kuramynda cimarin adonitoksin degen zhүrek glyukozidteri bar Koktemdik zhanargүl zhүrek nevrozyna karsy zhәne ortalyk zhүjke zhүjesin tynyshtandyratyn nesep zhүrgizetin dәri ornyna koldanylady Bul bronh demikpesi auruyn emdejtin dәrinin kuramyna kiredi Shikizaty dәrihanalarda tunba zhasau үshin al zauyttarda galendi preparattar men glyukozidter alu үshin koldanylady Tagy karanyzDәrilik osimdikterDerekkozderBatys Қazakstan oblysy Enciklopediya Almaty Arys baspasy 2002 zhyl ISBN 9965 607 02 8 Dәrilik osimdikter Almaty Қazakstan 1975 172 bet Қazakstannyn dәrilik osimdikteri Iskendirov Әbish Almaty Қazakstan 1982 188 bet