Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Коваленттік байланыс – ортақ электрон жұбын түзу арқылы пайда болатын химиялық байланыс. Коваленттік байланыс түзілуінің үрдісін көбінесе схема түрінде береді, ондағы электрондар нүктемен белгіленген. Егер атомдардың арасында бір коваленттік байланыс болса (жалғыз ортақ электрондық жұп), онда ол дара, егер екеу болса, қос (екі ортақ электрондық жұп), үштік (үш ортақ электрондық жұп) деп аталады.
Коваленттік байланысты екі түрге бөледі: полярлы және полярлы емес. Полярлы емес коваленттік байланыстың электрон бұлттары ортақ электрон жұбымен құрылған, яғни электрондық байланыс бұлттары екі атом ядроларына қатысты кеңістікте симметриялы орналасқан. Полярлы емес коваленттік байланыс бейметалдарда пайда болады және металл жұптарында, химиялық элементтің бір атомынан: Н2, О2, О3, N2, S2, Li2, Na2, C, Si және басқалары құрылса, полярлы коваленттік байланыстың электрон бұлттары электртерістілігі жоғары атомға қарай ығысқан (НСl, H2O, H2S, NH3 және т.б).
Атомның электртерістілігі – химиялық байланыстарда басқа атомдардың валенттілік электрондарын өзіне тарту қабілеті. Электрондық бұлттардың формасы әртүрлі болғандықтан, олардың тұйықталуы әртүрлі тәсілдермен жүзеге асуы мүмкін. Тұйықталу әдісі мен симметриясына байланысты түзілген бұлттар σ − , π − және δ-байланыстары болып ажыратылады. σ-байланыс (сигма-байланыс) – бұл байланыс бұлттардың тұйықталуынан атомдардың байланыс сызықтарының маңайында іске асады. Симметрия шарттары негізінде келесідей қорытынды жасуға болады: s-орбиталь электрондары σ-байланыс түзілуінде, p-электрондар σ және π-байланыстар, ал d-электрондар σ, π, δ-байланыстары түзілуіне қатысады. Бұлттар қабаттасуы σ-байланыс кезінде максимал болады. Коваленттік байланыс тек қана қарама-қарсы спиндері бар электрон бұлттарының қабаттасуы нәтижесінде түзілмейді. Коваленттік байланыс сонымен қатар, донорлы-акцепторлы механизммен түзілуі мүмкін. Бұл жағдайда химиялық байланыс бір атомның екі электрон бұлттары мен басқа атомның бос орбиталі нәтижесінде түзіледі (NH4+).
Дереккөздер
- Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Физика / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д,, профессор Е. Арын – Павлодар: С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті, 2006. ISBN 9965-808-88-0
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Kovalenttik bajlanys ortak elektron zhubyn tүzu arkyly pajda bolatyn himiyalyk bajlanys Kovalenttik bajlanys tүziluinin үrdisin kobinese shema tүrinde beredi ondagy elektrondar nүktemen belgilengen Eger atomdardyn arasynda bir kovalenttik bajlanys bolsa zhalgyz ortak elektrondyk zhup onda ol dara eger ekeu bolsa kos eki ortak elektrondyk zhup үshtik үsh ortak elektrondyk zhup dep atalady H2 zatyn kuratyn kovalentti bajlanys eki sutegi atomdarynda ortak eki elektrony bar Kovalenttik bajlanysty eki tүrge boledi polyarly zhәne polyarly emes Polyarly emes kovalenttik bajlanystyn elektron bulttary ortak elektron zhubymen kurylgan yagni elektrondyk bajlanys bulttary eki atom yadrolaryna katysty kenistikte simmetriyaly ornalaskan Polyarly emes kovalenttik bajlanys bejmetaldarda pajda bolady zhәne metall zhuptarynda himiyalyk elementtin bir atomynan N2 O2 O3 N2 S2 Li2 Na2 C Si zhәne baskalary kurylsa polyarly kovalenttik bajlanystyn elektron bulttary elektrteristiligi zhogary atomga karaj ygyskan NSl H2O H2S NH3 zhәne t b Atomnyn elektrteristiligi himiyalyk bajlanystarda baska atomdardyn valenttilik elektrondaryn ozine tartu kabileti Elektrondyk bulttardyn formasy әrtүrli bolgandyktan olardyn tujyktaluy әrtүrli tәsildermen zhүzege asuy mүmkin Tujyktalu әdisi men simmetriyasyna bajlanysty tүzilgen bulttar s p zhәne d bajlanystary bolyp azhyratylady s bajlanys sigma bajlanys bul bajlanys bulttardyn tujyktaluynan atomdardyn bajlanys syzyktarynyn manajynda iske asady Simmetriya sharttary negizinde kelesidej korytyndy zhasuga bolady s orbital elektrondary s bajlanys tүziluinde p elektrondar s zhәne p bajlanystar al d elektrondar s p d bajlanystary tүziluine katysady Bulttar kabattasuy s bajlanys kezinde maksimal bolady Kovalenttik bajlanys tek kana karama karsy spinderi bar elektron bulttarynyn kabattasuy nәtizhesinde tүzilmejdi Kovalenttik bajlanys sonymen katar donorly akceptorly mehanizmmen tүzilui mүmkin Bul zhagdajda himiyalyk bajlanys bir atomnyn eki elektron bulttary men baska atomnyn bos orbitali nәtizhesinde tүziledi NH4 DerekkozderOryssha kazaksha tүsindirme sozdik Fizika Zhalpy redakciyasyn baskargan e g d professor E Aryn Pavlodar S Torajgyrov atyndagy Pavlodar memlekettik universiteti 2006 ISBN 9965 808 88 0Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet