Аза малы - дәстүрлі қазақ қоғамында қайтыс болған адамның үйіне басқа адамдар тарапынан қазаны атқаруға байланысты (ысқат, , жетісін, қырқын, жылын атқаруға) кеткен шығындардың орнын толтыруға үлес ретінде берілетін мал мен дүние-мүлік.
Аза малына қолғабыс, жәрдем беру сияқты әрекеттер де кірді. Қаралы үйдің шығынын өлген үйдің жанашыр туыстары, құда-жекжаттары, дос-жаран, тамыр-таныстары көптеп көтеріп әкетеді. Ы.Алтынсариннің жазуына қарағанда, қаралы үйге дәулеті мен қайтыс болған адаммен арадағы байланысы мен сыйластығы, туыстығына қарай бата оқуға келгендер екі, үш, жеті, он жылқы немесе соншама түйе әкелді. Алыс-жақында тұратын туған-туыс, жанашыр ағайындары, достары болса, ысқатқа, жерлеуге шыққан шығын орнын толтыру үшін әркім өз мүмкіндігіне қарай бірнеше жылқы немесе түйе береді.
Ертеде азаға атан түйе, көбінесе жылқы беруге шамасы жетпегендер қой беретін. Бірақ, ешкі немесе сиыр малы берілмейді. Кедейлер болса мата берумен шектелетін. Ал, көңіл айтушылар мен қайғыға ортақтасқан көрші, ауылдас, жерлестер тарапынан материалдық көмек берудің бұл түрі мал немесе ақша түрінде болды. Сондай-ақ, осыған қоса ауылдастары аза шарасына байланысты ауыр жұмыстарды бөліп атқарды. Қазіргі кезде аталмыш ғұрыптық іс-шараларда берілетін мал мен мүліктің орнына көбінесе ақша жүреді. Қазақ қоғамында мейірімділікке, ізгілікке негізделген бұл салттың ағайын-туыс, ел-жұрттың ынтымағын сақтаудағы үлкен әлеуметтік мәні болды.
Дереккөздер
- Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Aza maly dәstүrli kazak kogamynda kajtys bolgan adamnyn үjine baska adamdar tarapynan kazany atkaruga bajlanysty yskat zhetisin kyrkyn zhylyn atkaruga ketken shygyndardyn ornyn toltyruga үles retinde beriletin mal men dүnie mүlik Aza malyna kolgabys zhәrdem beru siyakty әreketter de kirdi Қaraly үjdin shygynyn olgen үjdin zhanashyr tuystary kuda zhekzhattary dos zharan tamyr tanystary koptep koterip әketedi Y Altynsarinnin zhazuyna karaganda karaly үjge dәuleti men kajtys bolgan adammen aradagy bajlanysy men syjlastygy tuystygyna karaj bata okuga kelgender eki үsh zheti on zhylky nemese sonshama tүje әkeldi Alys zhakynda turatyn tugan tuys zhanashyr agajyndary dostary bolsa yskatka zherleuge shykkan shygyn ornyn toltyru үshin әrkim oz mүmkindigine karaj birneshe zhylky nemese tүje beredi Ertede azaga atan tүje kobinese zhylky beruge shamasy zhetpegender koj beretin Birak eshki nemese siyr maly berilmejdi Kedejler bolsa mata berumen shekteletin Al konil ajtushylar men kajgyga ortaktaskan korshi auyldas zherlester tarapynan materialdyk komek berudin bul tүri mal nemese aksha tүrinde boldy Sondaj ak osygan kosa auyldastary aza sharasyna bajlanysty auyr zhumystardy bolip atkardy Қazirgi kezde atalmysh guryptyk is sharalarda beriletin mal men mүliktin ornyna kobinese aksha zhүredi Қazak kogamynda mejirimdilikke izgilikke negizdelgen bul salttyn agajyn tuys el zhurttyn yntymagyn saktaudagy үlken әleumettik mәni boldy DerekkozderҚazaktyn etnografiyalyk kategoriyalar ugymdar men ataularynyn dәstүrli zhүjesi Enciklopediya Almaty DPS 2011 ISBN 978 601 7026 17 2Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet