Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Әулие Елена аралы (ағылш. Saint Helena [ˌseɪnt hɨˈliːnə]) — вулкандық шыққан арал. Ауданы 122 км². Африкадан батысқа қарай 1800 км Атлант мұхитында орналасқан және Ұлыбританияның Әудие Елена аралының Шетелдегі иелігінің бөлігі болып табылады, Вознесения және Тристан да Кунья (осылайша Арал Ұлыбританияға тиесілі, бірақ оның бөлігі емес). Аралдың кішкене бөлігі (0,14 км²) — Наполеон Бонапарт тұрған екі үй және ол жерленген қабір алқабы — Францияға тиесілі:
- Лонгвуд үйі (ағылш. Longwood House);
- Брайрс жазғы үйі (фр. pavillon des Briars);
- Қабір аңғары, Наполеон алқабы — валле-Ду-Томбо (фр. vallée du Tombeau).
| Әулие Елена аралы ағылш. Saint Helena | |
 | |
| Сипаттамасы | |
|---|---|
| Ауданы | 122 км² |
| Ең биік нүктесі | 818 м |
| Тұрғындар (2016 жыл) | 4255 адам |
| Халық тығыздығы | 34,877 адам/км² |
| Орналасуы | |
| 15°57′ о. е. 05°42′ б. б. / 15.950° о. е. 5.700° б. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 15°57′ о. е. 05°42′ б. б. / 15.950° о. е. 5.700° б. б. (G) (O) (Я) | |
| Акватория | Атлант мұхиты |
| Ел |  Әулие Елена, Эсеншн және Тристан-да-Кунья аралдары |
 Әулие Елена аралы Ортаққорда | |
Суэц каналы салынғанға дейін Арал Үнді мұхитына барар жолындағы кемелер үшін стратегиялық нүкте болды.
Арал өзінің соңғы жылдарын сол жерде қуғында өткізген Наполеон Бонапарттың арқасында кеңінен танымал. Әулие Елена аралының туристік индустриясы оның тарихының дәл осы аспектісіне негізделген. Бур соғысының кейбір әскери тұтқындары, соның ішінде генерал Пит Кронье де Әулие Еленаға жер аударылды.
Географиясы
Әулие Елена аралы жанартаудан шыққан. Оның оңтүстік бөлігінде биіктігі 818 м-ге дейін сөнген жанартаулардың бірнеше кратерлері бар.биік жерлерде жылына 1000 мм-ге дейін жауын-шашын түседі. Джеймстаунның айналасында жылына шамамен 140 мм.
Әулие Елена аралында шалғындар мен бұталар басым, шырша, эвкалипт, кипарис өседі.
Климаты
Аралдың климаты тропикалық, теңіз және жұмсақ, Бенгал ағынына байланысты әрдайым жел соғады. Климат бүкіл аралда айтарлықтай өзгереді. Джеймстаундағы Температура, солтүстік левард жағалауында, жазда 21-28 °c (қаңтардан сәуірге дейін) және жылдың қалған уақытында 17-24 °C аралығында болады. Орталық аудандардағы Температура орта есеппен 5-6 °C суық. Жылына шамамен 750-1000 мм Жауын-шашын аралдың биік жерлерінде және оңтүстік жағалауында түседі. Лонгвуд пен Блу Хилл аудандарында ауа-райын жазатын метеостанциялар бар.
Флора және фауна
Аралдың 15 миллион жыл бойы оқшаулануы оның мүлдем ерекше флора мен фаунаны дамытуына әкелді. Аралдың ашылуы кезінде оның барлығы тығыз ормандармен жабылған, онда гүлді және Папоротник тәрізді өсімдіктердің кем дегенде 50 эндемикалық түрі (кем дегенде 10 эндемикалық тұқым) өседі. Аралдың ормандарында Омыртқасыздардың 400-ге жуық эндемикалық түрлері өмір сүрді, олар енді еш жерде кездеспеді, соның ішінде ХХ ғасырда жойылып кеткен алып Құлаққап Labidura herculeana. Аралда сүтқоректілер болған жоқ, омыртқалы жануарлардың 5 эндемикалық түрі ұсынылды. Қазіргі уақытта тек бір эндемик — Charadrius sanctaehelenae (қарақұйрық тұқымдасына жататын құстардың бір түрі) сақталған, қалғандары, соның ішінде ұшпайтын святоеленский шопан және алып удод Upupa antaios XVI ғасырдың басында теңізшілер аралға әкелген егеуқұйрықтар мен жабайы мысықтардың жыртқыштығы нәтижесінде жойылып кетті.
Ағаш тәрізді формалардың ішінде Малловтар тұқымдасының өсімдіктері басым болды: Әулие Елена аралының қызыл ағашы (trochetiopsis erythroxylon) және ергежейлі қара ағаш (trochetiopsis ebenus). Бұл ағаштардың өте берік және құнды ағаштары олардың тез жойылуына әкелді.
Сонымен қатар, аралда ағаш папоротниктері өсті. Мысалы, ең көп ұсынылған эндемикалық түрлер Dicksonia arborescens, және жойылу алдында тұрған түрлер: Dryopteris cognata, Elaphoglossum dimorphum, Elaphoglossum nervosum. «Қырыққабат ағаштары» немесе «ағаш ромашкалары» деп аталатын өсімдіктер тобы кеңінен ұсынылды, өйткені олардың көпшілігі крест тәрізді емес, Астер тұқымдасына жатады. Өсімдіктердің осы эндемикалық топтарының барлығы жойылу алдында тұр.
Қара қырыққабат ағашы (Melanodendron integrifolium) биіктігі 6 метрге жетеді, гамвуд (Commidendrum robustum) керемет ақ гүлдермен, Скрабвуд (Commidendrum rugosum), ақ діңгекті қырыққабат ағашы (Petrobium arboreum), аталық қырыққабат ағашы (Senecio leucadendron) сақталған үлгілердің өте шектеулі санында, аралдың орталық жотасының жету қиын беткейлерінде. Қырыққабат ағаштарының бірнеше түрі жойылып кетті.
1513 жылы аралға енгізілген ешкілер, жергілікті экожүйеге жат өсімдіктердің (қарағай, Жаңа Зеландия зығыр, қарақат және басқалары), сондай-ақ құстардың (канариялар, қырғауылдар, қырғауылдар, қарақұйрықтар) таралуы ормандардың жойылуына және топырақтың деградациясына әкелді. Қазіргі уақытта жергілікті өсімдіктердің оқшауланған аралдары тау беткейлерінің жекелеген учаскелерінде сақталған.
Аралда екі негізгі орнитологиялық аймақ бар-солтүстік-шығыста және оңтүстік-батыста.
Тарихы
Әулие Елена аралын португалдық теңізші Джоао да Нова Үндістаннан 1502 жылы 21 мамырда Әулие Елена күні үйге сапар шегіп, ашылған күні аталған. 1506 жылы португалдық штурман Тристан да Кунья өзінің есімімен аталатын аралдарды ашты.
Тарихи аңыз бойынша, Арал еуропалық отарлау басталған оңтүстік жарты шардағы алғашқы нүктені білдіреді. Португалдықтар аралды адам тұрмайтын, таза су мен ағаш мол деп тапты. Теңізшілер үй жануарларын (негізінен ешкілерді), жеміс ағаштарын, көкөністерді әкелді, шіркеу мен бірнеше үй салды, бірақ олар тұрақты қоныс таппады. Ашылғаннан бері Арал Азиядан Еуропаға жүктермен оралатын кемелер үшін өте маңызды болды. Оған ағылшындар қонды Томас Кавендиш (1588), Джеймс Ланкастер (1593) және мүмкін Фрэнсис Дрейк (1580), оның бүкіл әлем бойынша саяхатынан оралды.
Аралдың алғашқы белгілі тұрақты тұрғыны 1515-1545 жылдары жалғыз аралда өмір сүрген Фернан Лопиш болды.
1613 жылы португалдықтар голландиялық «ВиттеЛиув» кемесін алтын жүкпен және 1311 гауһармен суға батырды.
Аралдарды иемдену үшін қатты күресте Англия Голландияны жеңіп, 1659 жылы Әулие Еленаға Үндістан мен әскери базаға барар жолда теңіз кемелерін сумен және азық-түлікпен қамтамасыз ету пунктін орналастырды. 1673 жылы король Чарльз II аралға «колония» мәртебесін берді. 1769 жылы кемеде La Boudeuse аралға Француз штурманы барды Бугенвилл, ал келесі жылы Джеймс Кук.
1815 жылы Әулие Елена аралы 1821 жылы Лонгвудтағы үйінде қайтыс болған және қабір алқабында жерленген Наполеон Бонапарттың жер аударылған жеріне айналды. 1833 жылы аралда құлдық жойылды. Сол Сүлеймен осында дүниеге келді, кейінірек Кейп колониясының көрнекті саясаткері және нәсілдік сегрегацияға қарсы күрескері болды.
1857 жылы Наполеон Бонапарт өмір сүрген және жерленген Аралдың кішкене бөлігі Францияға жылына 1 фунт стерлингке жалға берілді, ал 1940 жылы Ұлыбритания үкіметі вичи режимі өзінің әскери базасын немесе радиолокаторын орналастыра алады деп қорқып, жалдау шартын жойғысы келді, бірақ олай емес болды. 1972 жылы колонияның үш жүз жылдық мерейтойына орай мерекелер өтті.
Суэц каналының ашылуы Аралдың стратегиялық құндылығын төмендетті. 1942 жылы Вознесения аралында (Әулие Еленадан солтүстік-батысқа қарай 1287 шақырым жерде) АҚШ Әскери-әуе базасы орналасқан. Сол жерде 1954 жылы Флорида түбегінен ұшырылған американдық зымыран-ғарыш техникасын бақылау станциясы пайда болды. 1966 жылы Вознесения аралында ағылшын радиорелелік станциясы жұмыс істей бастады. 1982 жылы Фолкленд қақтығысы кезінде Вознесения аралы Аргентинаға қарсы соғыста ағылшын Қарулы күштерінің негізгі базасы болды.
Халқы
Қаланың тұрақты тұрғындарының саны 4439 адамды құрайды (2021).
Этникалық құрамы: сентэлендіктер негізінен мулаттар-ағылшын және португал қоныс аударушыларының, жер аударылған бурлардың, африкалық құлдардың, Қытай мен Үндістанның жұмысшыларының ұрпақтары.
Діні
Арал тұрғындарының көпшілігі англикандар (74 %).
Англиканизм 1845 жылға дейін аралға алғашқы ресми баптисттік шіркеуді құрған баптисттік миссионер Джеймс Бертрам келгенге дейін жалғыз дін болды. 1899 жылы қауымдастық Оңтүстік Африка баптисттер Одағының құрамына кірді. Қазіргі уақытта аралда 60-80 шіркеуге баратын 4 баптисттік шіркеу бар.
Жалғыз католик шіркеуі Әулие ательеде 1852 жылдан бері жұмыс істейді. 1884 жылы аралға құтқару армиясының офицерлері келді. Бүгін құтқару армиясының штабына 120 арал тұрғындары келеді. Жетінші күн адвентистері 1949 жылдан бері жұмыс істейді (бір шіркеудің 80 шіркеуі). Елуінші күндер 1980 жылдан бері жұмыс істеп келе жатқан Халықаралық жол қозғалысымен ұсынылған (100 қауым).
Жоғарыда айтылғандардан басқа, Әулие ательеде Пресвитериандардың, Жаңа апостолдық шіркеудің және Бахаи дінінің жақтастарының бір қауымдастығы жұмыс істейді.
Аралдағы Иегова куәгерлері 1933 жылдан бері жұмыс істейді. Қазір 3 жиналыс бар, онда 104 хабарлаушы қызмет етеді.
Әкімшілік бөлініс
Мемлекеттік жүйе — ағылшын королі бастаған парламенттік конституциялық монархия. Басқару органдарының басшысы — заң шығарушы және атқарушы кеңестердің қызметін тікелей басқаратын ағылшын губернаторы. Әкімшілік жағынан меншік бір әкімшілік аумақтан «Әулие Елена аралынан» тұрады . Аумақтың әкімшілік орталығы — Джеймстаун қаласы.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Саяси және әскери тұрғыдан Әулие Елена аралы Ұлыбританияға тәуелді, бірақ экономикада ішінара өзін-өзі басқару бар.
Арал экономикасы
Жергілікті тұрғындар негізінен балық аулау, мал өсіру және қолөнер бұйымдарын сатумен айналысады. Жұмыс орындары өте аз, сондықтан халықтың бір бөлігі жұмыс іздеп кетеді Вознесения аралы, Фолкленд аралдары және Ұлыбританияға. 1998 жылғы мәліметтер бойынша шетелде 1200-ден астам адам жұмыс істеген.
Көлік
Әулие Елена аралы әлемдегі ең шалғай бұрыштардың бірі болып қала береді.
2015 жылға дейін Әулие Елена аралдарына тек кемемен жетуге болатын. Әулие Елена кемесі Ұлыбританиядан Кейптаунға дейін тұрақты рейстер жасады, Вознесения аралдары Мен Әулие Елена аралында аялдамалар жасады, бірақ Тристан да Кунья аралына кірмеді. «Әулие Елена» кемесінің соңғы рейсі 2018 жылдың ақпан айында өтті.
2005 жылы наурызда Ұлыбритания үкіметі аралда 2010 жылы пайдалануға берілетін әуежайдың құрылысы туралы жариялады, бірақ Үкіметтің бірқатар кідірістерінен кейін және мердігерлермен шешілмеген қайшылықтарға байланысты 2008 жылы әлемдік экономикалық дағдарысқа байланысты жоба тоқтатылды. 2011 жылдың 4 қарашасында үзілістен кейін оңтүстік африкалық Basil Read мердігерімен келісімшартқа қол қойылды, содан кейін әуежай құрылысы шынымен басталып, 2015 жылдың жазында аяқталды. 2015 жылғы 15 қыркүйекте тарихи оқиға болды: Аралға Анголада әуеге көтерілген Beechcraft King Air моделінің алғашқы ұшағы қонды.
Йоханнесбург пен жаңа әуежай арасындағы тұрақты әуе қатынасы 2016 жылдың мамырында Comair авиакомпаниясының күштерімен басталады деп жоспарланған болатын, алайда Boeing 737-800 алғашқы сынақ рейсінен кейін желдің үнемі ауысуына байланысты жоспарланған рейстер қауіпсіз емес екендігі белгілі болды және хабарламаны іске қосу белгісіз уақытқа кешіктірілді. Альтернативті әуе лайнерлерінде бірқатар қосымша сынақ рейстерінен кейін оңтүстік африканың Embraer ERJ-190 ұшақ түріндегі Airlink Авиакомпаниясы жеңіп алған әуе тасымалдаушысын таңдау бойынша жаңа тендер жарияланды. Әулие Еленаға тұрақты жолаушылар рейстері 2017 жылдың 14 қазанында басталды, аптасына бір рет сенбіде Йоханнесбургтен, Виндхукта бір аралық қонумен орындалды. 2018 жылдан бастап Уолфиш шығанағында техникалық аялдама жасалды, бұл осы рейсте жолаушылар сыйымдылығын арттыруға мүмкіндік береді. 2019 жылдың желтоқсанынан 2020 жылдың наурызына дейін Кейптауннан сейсенбі күндері Уолфиш шығанағында техникалық аялдамамен қосымша рейстер жасалады.
Әулие Елена аралында қоғамдық көлік — автобустар ұйымдастырылған.
Дереккөздер
- «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, I том
- https://web.archive.org/web/20110325102630/http://www.domfrance.helanta.sh/
- http://domainesdefranceasaintehelene.blogspot.com/
- https://elementy.ru/kartinka_dnya/943/Les_Tysyacheletiya_na_ostrove_Svyatoy_Eleny
- Меннинджер Э. Причудливые деревья / Пер. с англ. И. Г. Гуровой под ред. и с предисл. П. И. Лапина — М.: Мир, 1970. — С. 185—194.
- Святой Елены остров // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- Поспелов Е. М. Географические названия мира. Топонимический словарь / отв. ред. Р. А. Агеева. — 2-е изд., стереотип. — М.: Русские словари, Астрель, АСТ, 2002. — 512 с. — 3000 экз. — ISBN 5-17-001389-2.
- Верн, Жюль. Глава восьмая. Завоевание Индии и страны пряностей // История великих путешествий. Том 1. Открытие Земли. — Litres, 2017-09-05. — 615 с. — ISBN 9785457232785.
- http://sainthelenaisland.info/sthelenadayarticleianbruce.pdf
- Мартино, Жильбер. Окружение // Повседневная жизнь на острове Святой Елены при Наполеоне = La Vie Quotidienne À Sainte-Hélène Au Temps De Napoléon / Пер. с фр. М. В. Добродеевой; вступ. ст. А. П. Левандовского; предисл. к фр. изд. Ж. Журкена. — М.: Молодая гвардия, 2008. — С. 42—60. — 313 с. — (Живая история: Повседневная жизнь человечества). — ISBN 978-5-235-03116-6.
- https://web.archive.org/web/20140830155207/http://www.adventistatlas.org/ViewCountry.asp?CtryCode=sh
- https://web.archive.org/web/20160305011458/https://unstats.un.org/unsd/demographic/sources/census/2010_phc/Saint_Helena/Saint_Helena.pdf
- https://www.sainthelena.gov.sh/st-helena-line-to-withdraw-rms-st-helena-from-service-and-seeks-buyer-for-vessel/
- https://www.sainthelena.gov.sh/history-made-as-first-ever-plane-lands-at-st-helena
- https://web.archive.org/web/20160726092953/http://www.sainthelenaaccess.com/news/2016/04/27/airport-opening-ceremony-postponed/
- https://web.archive.org/web/20170903164245/http://www.sainthelenaaccess.com/news/2016/10/12/delivery-flight-to-call-at-ascension-st-helena-large-passenger-aircraft-to-land/
- https://www.sainthelena.gov.sh/a-history-making-weekend-for-st-helena/
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Әulie Elena araly agylsh Saint Helena ˌseɪnt hɨˈliːne vulkandyk shykkan aral Audany 122 km Afrikadan batyska karaj 1800 km Atlant muhitynda ornalaskan zhәne Ұlybritaniyanyn Әudie Elena aralynyn Sheteldegi ieliginin boligi bolyp tabylady Vozneseniya zhәne Tristan da Kunya osylajsha Aral Ұlybritaniyaga tiesili birak onyn boligi emes Araldyn kishkene boligi 0 14 km Napoleon Bonapart turgan eki үj zhәne ol zherlengen kabir alkaby Franciyaga tiesili Longvud үji agylsh Longwood House Brajrs zhazgy үji fr pavillon des Briars Қabir angary Napoleon alkaby valle Du Tombo fr vallee du Tombeau Әulie Elena araly agylsh Saint HelenaSipattamasyAudany122 km En biik nүktesi818 mTurgyndar 2016 zhyl 4255 adamHalyk tygyzdygy34 877 adam km Ornalasuy15 57 o e 05 42 b b 15 950 o e 5 700 b b 15 950 5 700 G O Ya Koordinattar 15 57 o e 05 42 b b 15 950 o e 5 700 b b 15 950 5 700 G O Ya T AkvatoriyaAtlant muhityEl Әulie Elena Esenshn zhәne Tristan da Kunya araldaryӘulie Elena aralyӘulie Elena araly Ortakkorda Suec kanaly salynganga dejin Aral Үndi muhityna barar zholyndagy kemeler үshin strategiyalyk nүkte boldy Aral ozinin songy zhyldaryn sol zherde kugynda otkizgen Napoleon Bonaparttyn arkasynda keninen tanymal Әulie Elena aralynyn turistik industriyasy onyn tarihynyn dәl osy aspektisine negizdelgen Bur sogysynyn kejbir әskeri tutkyndary sonyn ishinde general Pit Krone de Әulie Elenaga zher audaryldy GeografiyasyӘulie Elena araly zhanartaudan shykkan Onyn ontүstik boliginde biiktigi 818 m ge dejin songen zhanartaulardyn birneshe kraterleri bar biik zherlerde zhylyna 1000 mm ge dejin zhauyn shashyn tүsedi Dzhejmstaunnyn ajnalasynda zhylyna shamamen 140 mm Әulie Elena aralynda shalgyndar men butalar basym shyrsha evkalipt kiparis osedi KlimatyAraldyn klimaty tropikalyk teniz zhәne zhumsak Bengal agynyna bajlanysty әrdajym zhel sogady Klimat bүkil aralda ajtarlyktaj ozgeredi Dzhejmstaundagy Temperatura soltүstik levard zhagalauynda zhazda 21 28 c kantardan sәuirge dejin zhәne zhyldyn kalgan uakytynda 17 24 C aralygynda bolady Ortalyk audandardagy Temperatura orta eseppen 5 6 C suyk Zhylyna shamamen 750 1000 mm Zhauyn shashyn araldyn biik zherlerinde zhәne ontүstik zhagalauynda tүsedi Longvud pen Blu Hill audandarynda aua rajyn zhazatyn meteostanciyalar bar Flora zhәne faunaAraldyn 15 million zhyl bojy okshaulanuy onyn mүldem erekshe flora men faunany damytuyna әkeldi Araldyn ashyluy kezinde onyn barlygy tygyz ormandarmen zhabylgan onda gүldi zhәne Paporotnik tәrizdi osimdikterdin kem degende 50 endemikalyk tүri kem degende 10 endemikalyk tukym osedi Araldyn ormandarynda Omyrtkasyzdardyn 400 ge zhuyk endemikalyk tүrleri omir sүrdi olar endi esh zherde kezdespedi sonyn ishinde HH gasyrda zhojylyp ketken alyp Қulakkap Labidura herculeana Aralda sүtkorektiler bolgan zhok omyrtkaly zhanuarlardyn 5 endemikalyk tүri usynyldy Қazirgi uakytta tek bir endemik Charadrius sanctaehelenae karakujryk tukymdasyna zhatatyn kustardyn bir tүri saktalgan kalgandary sonyn ishinde ushpajtyn svyatoelenskij shopan zhәne alyp udod Upupa antaios XVI gasyrdyn basynda tenizshiler aralga әkelgen egeukujryktar men zhabajy mysyktardyn zhyrtkyshtygy nәtizhesinde zhojylyp ketti Agash tәrizdi formalardyn ishinde Mallovtar tukymdasynyn osimdikteri basym boldy Әulie Elena aralynyn kyzyl agashy trochetiopsis erythroxylon zhәne ergezhejli kara agash trochetiopsis ebenus Bul agashtardyn ote berik zhәne kundy agashtary olardyn tez zhojyluyna әkeldi Sonymen katar aralda agash paporotnikteri osti Mysaly en kop usynylgan endemikalyk tүrler Dicksonia arborescens zhәne zhojylu aldynda turgan tүrler Dryopteris cognata Elaphoglossum dimorphum Elaphoglossum nervosum Қyrykkabat agashtary nemese agash romashkalary dep atalatyn osimdikter toby keninen usynyldy ojtkeni olardyn kopshiligi krest tәrizdi emes Aster tukymdasyna zhatady Өsimdikterdin osy endemikalyk toptarynyn barlygy zhojylu aldynda tur Қara kyrykkabat agashy Melanodendron integrifolium biiktigi 6 metrge zhetedi gamvud Commidendrum robustum keremet ak gүldermen Skrabvud Commidendrum rugosum ak dingekti kyrykkabat agashy Petrobium arboreum atalyk kyrykkabat agashy Senecio leucadendron saktalgan үlgilerdin ote shekteuli sanynda araldyn ortalyk zhotasynyn zhetu kiyn betkejlerinde Қyrykkabat agashtarynyn birneshe tүri zhojylyp ketti 1513 zhyly aralga engizilgen eshkiler zhergilikti ekozhүjege zhat osimdikterdin karagaj Zhana Zelandiya zygyr karakat zhәne baskalary sondaj ak kustardyn kanariyalar kyrgauyldar kyrgauyldar karakujryktar taraluy ormandardyn zhojyluyna zhәne topyraktyn degradaciyasyna әkeldi Қazirgi uakytta zhergilikti osimdikterdin okshaulangan araldary tau betkejlerinin zhekelegen uchaskelerinde saktalgan Aralda eki negizgi ornitologiyalyk ajmak bar soltүstik shygysta zhәne ontүstik batysta TarihyӘulie Elena aralyn portugaldyk tenizshi Dzhoao da Nova Үndistannan 1502 zhyly 21 mamyrda Әulie Elena kүni үjge sapar shegip ashylgan kүni atalgan 1506 zhyly portugaldyk shturman Tristan da Kunya ozinin esimimen atalatyn araldardy ashty Tarihi anyz bojynsha Aral europalyk otarlau bastalgan ontүstik zharty shardagy algashky nүkteni bildiredi Portugaldyktar araldy adam turmajtyn taza su men agash mol dep tapty Tenizshiler үj zhanuarlaryn negizinen eshkilerdi zhemis agashtaryn kokonisterdi әkeldi shirkeu men birneshe үj saldy birak olar turakty konys tappady Ashylgannan beri Aral Aziyadan Europaga zhүktermen oralatyn kemeler үshin ote manyzdy boldy Ogan agylshyndar kondy Tomas Kavendish 1588 Dzhejms Lankaster 1593 zhәne mүmkin Frensis Drejk 1580 onyn bүkil әlem bojynsha sayahatynan oraldy Araldyn algashky belgili turakty turgyny 1515 1545 zhyldary zhalgyz aralda omir sүrgen Fernan Lopish boldy 1613 zhyly portugaldyktar gollandiyalyk VitteLiuv kemesin altyn zhүkpen zhәne 1311 gauһarmen suga batyrdy Araldardy iemdenu үshin katty kүreste Angliya Gollandiyany zhenip 1659 zhyly Әulie Elenaga Үndistan men әskeri bazaga barar zholda teniz kemelerin sumen zhәne azyk tүlikpen kamtamasyz etu punktin ornalastyrdy 1673 zhyly korol Charlz II aralga koloniya mәrtebesin berdi 1769 zhyly kemede La Boudeuse aralga Francuz shturmany bardy Bugenvill al kelesi zhyly Dzhejms Kuk 1815 zhyly Әulie Elena araly 1821 zhyly Longvudtagy үjinde kajtys bolgan zhәne kabir alkabynda zherlengen Napoleon Bonaparttyn zher audarylgan zherine ajnaldy 1833 zhyly aralda kuldyk zhojyldy Sol Sүlejmen osynda dүniege keldi kejinirek Kejp koloniyasynyn kornekti sayasatkeri zhәne nәsildik segregaciyaga karsy kүreskeri boldy 1857 zhyly Napoleon Bonapart omir sүrgen zhәne zherlengen Araldyn kishkene boligi Franciyaga zhylyna 1 funt sterlingke zhalga berildi al 1940 zhyly Ұlybritaniya үkimeti vichi rezhimi ozinin әskeri bazasyn nemese radiolokatoryn ornalastyra alady dep korkyp zhaldau shartyn zhojgysy keldi birak olaj emes boldy 1972 zhyly koloniyanyn үsh zhүz zhyldyk merejtojyna oraj merekeler otti Suec kanalynyn ashyluy Araldyn strategiyalyk kundylygyn tomendetti 1942 zhyly Vozneseniya aralynda Әulie Elenadan soltүstik batyska karaj 1287 shakyrym zherde AҚSh Әskeri әue bazasy ornalaskan Sol zherde 1954 zhyly Florida tүbeginen ushyrylgan amerikandyk zymyran garysh tehnikasyn bakylau stanciyasy pajda boldy 1966 zhyly Vozneseniya aralynda agylshyn radiorelelik stanciyasy zhumys istej bastady 1982 zhyly Folklend kaktygysy kezinde Vozneseniya araly Argentinaga karsy sogysta agylshyn Қaruly kүshterinin negizgi bazasy boldy HalkyҚalanyn turakty turgyndarynyn sany 4439 adamdy kurajdy 2021 Etnikalyk kuramy sentelendikter negizinen mulattar agylshyn zhәne portugal konys audarushylarynyn zher audarylgan burlardyn afrikalyk kuldardyn Қytaj men Үndistannyn zhumysshylarynyn urpaktary DiniAral turgyndarynyn kopshiligi anglikandar 74 Anglikanizm 1845 zhylga dejin aralga algashky resmi baptisttik shirkeudi kurgan baptisttik missioner Dzhejms Bertram kelgenge dejin zhalgyz din boldy 1899 zhyly kauymdastyk Ontүstik Afrika baptistter Odagynyn kuramyna kirdi Қazirgi uakytta aralda 60 80 shirkeuge baratyn 4 baptisttik shirkeu bar Zhalgyz katolik shirkeui Әulie atelede 1852 zhyldan beri zhumys istejdi 1884 zhyly aralga kutkaru armiyasynyn oficerleri keldi Bүgin kutkaru armiyasynyn shtabyna 120 aral turgyndary keledi Zhetinshi kүn adventisteri 1949 zhyldan beri zhumys istejdi bir shirkeudin 80 shirkeui Eluinshi kүnder 1980 zhyldan beri zhumys istep kele zhatkan Halykaralyk zhol kozgalysymen usynylgan 100 kauym Zhogaryda ajtylgandardan baska Әulie atelede Presviteriandardyn Zhana apostoldyk shirkeudin zhәne Bahai dininin zhaktastarynyn bir kauymdastygy zhumys istejdi Araldagy Iegova kuәgerleri 1933 zhyldan beri zhumys istejdi Қazir 3 zhinalys bar onda 104 habarlaushy kyzmet etedi Әkimshilik bolinisMemlekettik zhүje agylshyn koroli bastagan parlamenttik konstituciyalyk monarhiya Baskaru organdarynyn basshysy zan shygarushy zhәne atkarushy kenesterdin kyzmetin tikelej baskaratyn agylshyn gubernatory Әkimshilik zhagynan menshik bir әkimshilik aumaktan Әulie Elena aralynan turady Aumaktyn әkimshilik ortalygy Dzhejmstaun kalasy Okrug kaz Okrug agyl Audany km Halyk adam 2021 Tygyzdyk adam km 1 Alarm Forest Alarm Forest 5 9 276 66 82 Bahiya de Sandi Bahia de Sandy 15 3 177 11 63 Blu Hill Blue Hill 36 5 174 4 84 Half Tri Hollou Half Tree Hollow 1 6 1034 646 25 Dzhejmstaun Jamestown 3 6 625 173 66 Levelvud Levelwood 14 0 342 24 47 Longvud Longwood 33 4 765 22 98 Sent Pols Saint Paul s 11 4 928 81 49 Rojyal Mejl Ship RMSh Royal Mail Ship RMS 10 Dzhejmstaun Harbor Jamestown Harbour Barlygy Santa Elena Isla 121 7 4439 36 5 Sayasi zhәne әskeri turgydan Әulie Elena araly Ұlybritaniyaga tәueldi birak ekonomikada ishinara ozin ozi baskaru bar Aral ekonomikasyZhergilikti turgyndar negizinen balyk aulau mal osiru zhәne koloner bujymdaryn satumen ajnalysady Zhumys oryndary ote az sondyktan halyktyn bir boligi zhumys izdep ketedi Vozneseniya araly Folklend araldary zhәne Ұlybritaniyaga 1998 zhylgy mәlimetter bojynsha shetelde 1200 den astam adam zhumys istegen KolikӘulie Elena araly әlemdegi en shalgaj buryshtardyn biri bolyp kala beredi 2015 zhylga dejin Әulie Elena araldaryna tek kememen zhetuge bolatyn Әulie Elena kemesi Ұlybritaniyadan Kejptaunga dejin turakty rejster zhasady Vozneseniya araldary Men Әulie Elena aralynda ayaldamalar zhasady birak Tristan da Kunya aralyna kirmedi Әulie Elena kemesinin songy rejsi 2018 zhyldyn akpan ajynda otti 2005 zhyly nauryzda Ұlybritaniya үkimeti aralda 2010 zhyly pajdalanuga beriletin әuezhajdyn kurylysy turaly zhariyalady birak Үkimettin birkatar kidiristerinen kejin zhәne merdigerlermen sheshilmegen kajshylyktarga bajlanysty 2008 zhyly әlemdik ekonomikalyk dagdaryska bajlanysty zhoba toktatyldy 2011 zhyldyn 4 karashasynda үzilisten kejin ontүstik afrikalyk Basil Read merdigerimen kelisimshartka kol kojyldy sodan kejin әuezhaj kurylysy shynymen bastalyp 2015 zhyldyn zhazynda ayaktaldy 2015 zhylgy 15 kyrkүjekte tarihi okiga boldy Aralga Angolada әuege koterilgen Beechcraft King Air modelinin algashky ushagy kondy Johannesburg pen zhana әuezhaj arasyndagy turakty әue katynasy 2016 zhyldyn mamyrynda Comair aviakompaniyasynyn kүshterimen bastalady dep zhosparlangan bolatyn alajda Boeing 737 800 algashky synak rejsinen kejin zheldin үnemi auysuyna bajlanysty zhosparlangan rejster kauipsiz emes ekendigi belgili boldy zhәne habarlamany iske kosu belgisiz uakytka keshiktirildi Alternativti әue lajnerlerinde birkatar kosymsha synak rejsterinen kejin ontүstik afrikanyn Embraer ERJ 190 ushak tүrindegi Airlink Aviakompaniyasy zhenip algan әue tasymaldaushysyn tandau bojynsha zhana tender zhariyalandy Әulie Elenaga turakty zholaushylar rejsteri 2017 zhyldyn 14 kazanynda bastaldy aptasyna bir ret senbide Johannesburgten Vindhukta bir aralyk konumen oryndaldy 2018 zhyldan bastap Uolfish shyganagynda tehnikalyk ayaldama zhasaldy bul osy rejste zholaushylar syjymdylygyn arttyruga mүmkindik beredi 2019 zhyldyn zheltoksanynan 2020 zhyldyn nauryzyna dejin Kejptaunnan sejsenbi kүnderi Uolfish shyganagynda tehnikalyk ayaldamamen kosymsha rejster zhasalady Әulie Elena aralynda kogamdyk kolik avtobustar ujymdastyrylgan Derekkozder Қazakstan Ұlttyk enciklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 I tom https web archive org web 20110325102630 http www domfrance helanta sh http domainesdefranceasaintehelene blogspot com https elementy ru kartinka dnya 943 Les Tysyacheletiya na ostrove Svyatoy Eleny Mennindzher E Prichudlivye derevya Per s angl I G Gurovoj pod red i s predisl P I Lapina M Mir 1970 S 185 194 Svyatoj Eleny ostrov Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona v 86 t 82 t i 4 dop SPb 1890 1907 Pospelov E M Geograficheskie nazvaniya mira Toponimicheskij slovar otv red R A Ageeva 2 e izd stereotip M Russkie slovari Astrel AST 2002 512 s 3000 ekz ISBN 5 17 001389 2 Vern Zhyul Glava vosmaya Zavoevanie Indii i strany pryanostej Istoriya velikih puteshestvij Tom 1 Otkrytie Zemli Litres 2017 09 05 615 s ISBN 9785457232785 http sainthelenaisland info sthelenadayarticleianbruce pdf Martino Zhilber Okruzhenie Povsednevnaya zhizn na ostrove Svyatoj Eleny pri Napoleone La Vie Quotidienne A Sainte Helene Au Temps De Napoleon Per s fr M V Dobrodeevoj vstup st A P Levandovskogo predisl k fr izd Zh Zhurkena M Molodaya gvardiya 2008 S 42 60 313 s Zhivaya istoriya Povsednevnaya zhizn chelovechestva ISBN 978 5 235 03116 6 https web archive org web 20140830155207 http www adventistatlas org ViewCountry asp CtryCode sh https web archive org web 20160305011458 https unstats un org unsd demographic sources census 2010 phc Saint Helena Saint Helena pdf https www sainthelena gov sh st helena line to withdraw rms st helena from service and seeks buyer for vessel https www sainthelena gov sh history made as first ever plane lands at st helena https web archive org web 20160726092953 http www sainthelenaaccess com news 2016 04 27 airport opening ceremony postponed https web archive org web 20170903164245 http www sainthelenaaccess com news 2016 10 12 delivery flight to call at ascension st helena large passenger aircraft to land https www sainthelena gov sh a history making weekend for st helena Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet