Әлеуметтік жұмыс

Әлеуметтік жұмыс - жеке адамдардың әлеуметтік мәселелерін, ең алдымен әлеуметтік жәбір шеккен жеке тұлғалар мен коғамдық топтардың әлеуметтік мәселелерін шешуге, азаматтардың әлеуметтік кепілдігі бар құқықтары мен қажеттіліктерін қамтамасыз етуге, әлеуметтік қызметін атқару қабілетін қалпына келтіруге немесе көтеруге қолайлық туғызатын жағдайлар жасауға бағытталған кәсіптік іс-әрекеттің ерекше, бірлестірілген, пәнаралық түрі.

Дереккөздер

1. Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Педагогика / О 74 Жалпы редакциясын басқарған экономика ғылымдарының докторы, профессор Е. Арын - Павлодар: "ЭКО" ҒӨФ. 2006. - 482 б. ISBN 9965-808-85-6

Әлеуметтік ортаға әсер ету – әлеуметтік микроортаны жақсартуға бағытталған іс-шаралар кешені.
Әлеуметтік бейімделу – қиын өмірлік жағдайға тап болған азаматтардың өмір сүру ортасына бейімделуі.
Әлеуметтік қорғау — мемлекеттің әлеуметтік кепілдігімен заңды қойылған қағидалалр, ережелер, әдістер жүйесі, түрлі әлеуметтік санаттар мен топтардың өмір сүру жағдайын ұсыну бойынша, тұтынушылықтарын қанағаттандыруға, тұлғаның өмірін қамтуды жане әрекетті тірлігін қолдау; азаматтардың нормалы өміріндегі тәуекел жағдайына қарсы бағытталған мемлекет пен қоғамның шаралар, әрекеттер, қаражаттардың жиынтығы (ауру, жұмыссыздық, кәрілік, асыраушысының қайтыс болуы, мүгедектік және т.б.); экономикалық ауыспалылық кезеңіне байланысты өмір сүру деңгейінің төмендеу жағдайында халықтың әлсіз санаттарын мемлекетпен кепілденген материалдық қолдаудың минималды деңгейін қамтамасыз ету бойынша әлеуметтік-экономикалық және құқықтық мінезді мемлекеттік шаралар кешені.
Әлеуметтік педагогика — әлеуметтік ортаның нақты жағдайларын ескерумен тұлғаны тәрбиелеу бойынша шаралар жүйесін құру ғылымы мен тәжірибесі.
Әлеуметтік қолдау  — қиын өмірлік жағдайға уақытша тап болған, халықтың еңбекке қабілетті жеке топтарына ақшалай жәрдемақы,несиелер, ақпараттар, оқу мүмкіндіктерін (қайта оқыту) және өзге де жеңілдіктерді ұсыну.
Әлеуметтік көмек – кірісті бақылауға жүргізілетін жалпы саясат шеңберіндегі (мұқтаждығына байланысты жәрдемақылар және т.б.), сондай ақ ерекше жағдайларда (мәжбүр көшпенділер, қайғылы апаттардың және техногенді апаттардың салдарларын жою және т.б.) дағдарысты жағдайда атаулы жекелік қолдаудың уақытша шаралары (қызметтер, жәрдемақылар).
Әлеуметтік жұмыс — әлеуметтік ауыспалықты қамтитын, халыққа белгілі бір уәкілеттілік пен еркіндікті ұсынатын, олардың әлеуметтік игілігін күшейтетін әлеуметтік жұмыс саласындағы мамандықтар. Тәртіп теориясы мен әлеуметтік жүйелер тәжірибесінде қолдана отыра, адамдардың қоршаған факторлармен өзара әрекеттесетін салада әлеуметтік жұмыс жүргізіледі. Әлеуметтік жұмыстағы негізін қалаушы қағидалар болып – адам құқығы мен әлеуметтік әділеттілік қағидалары табыладыбұл анықтама 2000 ж. Шілде айында Монреалда, Канада – әлеуметтік қызметкерлердің Халықаралық федерациясымен берілген).
Әлеуметтік оңалту — ағза қызметінің ауысуымен денсаулығының бұзылуы салдарынан (мүгедектік), әлеуметтік дәрежесінің өзгеруіне байланысты (қарттар, қашқындар мен мәжбүр болған көшпенділер, жұмыссыздар және т.б.), тұлғаның девианттық тәртібі салдарынан индивидттің айырылған қоғамдық байланыстар мен қарым қатынастарын қалыптастыруға бағытталған шаралар кешені.
Әлеуметтік қызмет — әлеуметтік жұмысты жүзеге асырушы және өз құрамында әлеуметтік қызметті көрсетуге арналған арнайы мекемелер мен басқару органдары бар мемлекеттік және мемлекеттік емес құрылымдар жүйесі.
Әлеуметтік сала — экономикалық, саяси, рухани салалармен қатар және олармен өзара әрекеттесу арқылы тіршілік ететін қоғамдық өмірдің ерекше саласы. Әлеуметтік топтар, сыныптар, халықтың кәсіби және әлеуметтік-демографиялық санаттарының, сондай-ақ тіршілік жасауының әлеуметтік жағдалары бойынша ұлттық қауымдастықтардың қоғамдағы өзара қарым қатынастары.
Әлеуметтік терапия — әлеуметтік қызметкер мен клиенттің өзара әрекеттесуі, мақсаты – клиентке әлеуметтік жанжалдар мен проблемаларын шешуде көмек көрсету, қоршауындағы адамдар тарапынан қолдауды ұйымдастыру бойынша нақты қызмет көрсету.
Әлеуметтік қамсыздандыру — еңбекке қабілетсіздерді материалдық қамсыздандыру бойынша, балалық пен ата-аналықты жан-жақты қамсыздандыру бойынша әлеуметтік-экономикалық шаралар жүйесі, оның ішінде әлеуметтік зейнетақылар (мүгедектігі бойынша, еңбек өтілі бойынша, асыраушысынан айырылуына байланысты және т.б.), жәрдемақылар (жүктілігі мен бала тууы бойынша, балалары бар азаматтарға және т.б.) орнын толтырушы төлемақылар (еңбекке қабілетсіз ададмдарға күтім жасап отырған жұмыссыз еңбекке қабілетті тұлғаларға, және т.б.), шәкіртақылар және т.б.
Әлеуметтік қызмет көрсету — әлеуметтік қолдау, әлеуметтік-тұрмыстық, әлеуметтік-медициналық, психолого-педагогикалық, әлеуметтік құқықтық қызметтерді көрсету бойынша, қиын өмірлік жағдайдағы азаматтарды әлеуметтік бейімделуі мен оңалтуын жүзеге асыру бойынша әлеуметтік қызметтер мен жеке мамандардың іс әрекеті.
Әлеуметтік сақтандыру — еңбек етушілердің еңбекке қабілеттілігінен айырылған, ауыруы, жас ерекшелігіне байланысты және т.б. жағдайларда материалдық қамсыздандыру жүйесі, түрлі типтегі әлеуметтік және кәсіби тәуекелдердің кепілдіктерін қамтамасыз етеді. Әлеуметтік сақтандырудың маңызды қайнары – еңбек ақысынан сақтандыру салымдарын міндетті түрде ұстап қалу және жүмыс ұсынушылардың қосымша салымдарымен толықтырылады.
Әлеуметтік қызметтер — іс әрекеті адамның дамуын қолдауға және игілігін қамтамасыз етуге бағытталған ұйымдар.
Әлеуметтік қызметтер — әлеуметтік қызмет көрсету түрлеріне сәйкес әлеуметтік қызметтің клиентке көмек көрсетуі.
Әлеуметтік диагноз — эксперттік бағалау, клиент жайындағы мәліметтер мен оның өмір сүру жағдайы жайлы мәліметтер жиынтығын, сонымен қатар көмек көрсету жоспарын өңдеуге қажет ақпаратты талдауды болжамдайды.
Әлеуметтік паналау орны — қиын өмірлік жағдайға тап болған адам тәулік бойы паналап, тамақтанып қажетті көмекті қамтитын әлеуметтік көмек мекемесі.
Әлеуметтік қызметкер — әлеуметтік қызмет қызметкері, клиенттерге кеңес берушілік, оңалтушылық, педагогикалық және әлеуметтік-тұрмыстық қызмет түрлерін көрсетеді.
Отбасылық терапия — отбасы мүшелерінің қарым қатынасы арасында пайда болған проблемаларды шешуде отбасына көрсетілер көмектің жолдары мен әдістерінің кешені.
Білім беру саласындағы әлеуметтік қызметкер — әлеуметтену үрдісінде балаға әлеуметтік және психологиялық проблемаларды жеңуге жәрдемдесетін маман.
Қиын өмірлік жағдай— нормалы тіршілігін объективті бұзушы болып табылатын немесе адамның қабылдауынша жеке басына қиын деп есептелетін жағдай (мүгедектік, жетімдік, жұмыссыздық және т.б.).
Проблема — әлеуметтік қызметін күрделендіретін, индивид өз тұтынушылығын өз бетінше жүзеге асыра алмайтын жағдай.
Кәсіби құзыреттілік – әлеуметтік жұмыс маманының мінездемесі, мамандығының талаптарына деген оның сәйкестік дәрежесі.
Кәсіби даярлық – кәсіби бағдарлық пен кәсіби білімі, біліктілігі мен машықтарының жүйесі және кәсіби бағдарлығының қалыптасуы, әлеуметтік жұмыстағы кәсіби жағдаяттар мен тапсырмалардың теориялық және практикалық шешімінің тәжірибесін меңгеру.
Кәсіби рөл — әлеуметтік рөл, обусловленная местом индивида в системе объективных социальных отношений, а также совокупностью осуществляемых им функций.
.

Дереккөздер

1. М. В. Фирсов — Введение, гл. I, II, III, V, VI, VII, кроме разд. «Организация практической социальной работы» и «Принципы работы междисциплинарной группы», Словарь основных терминов; Б. Ю. Шапиро — Введение, гл. IV, разд. «Организация практической социальной работы» и «Принципы работы междисциплинарной группы» в гл. VII.

Қарт адамдарға кеңес беру

Заңдылыққа сәйкес анықталған: -үйде әлеуметтік қызмет көрсету тұрақты немесе уақытша стационарлық емес әлеуметтік қызметке мұқтаж азаматтарға әлеуметтік қызмет түрлерін ұсыну -жасының үлкендігіне байланысты өзіне өзі қызмет көрсету қабілеттері төмен, ауыру, мүгедектігі және жалғызбасты азаматтарға әлеуметтік-тұрмыстық, әлеуметтік-медициналық және басқа көмек түрінде үйде қызмет көрсетіледі. Әлеуметтік сала маманы жиі кеңес беруші ролін де атқарады, сондықтан кеңес беру тәжірибесі басқа адамдарды дұрыс түсінуіне көмектеседі, олардың мұқтаждарына көңілімен ортақтас боуға, өз тарапынан байланыс құруға қолдау болады. Кеңес берудің негізгі принциптері қызмет көрсету сапасының мониторингінде көрсетіледі: Белсенділік принципі: қарт адамдардың позитивті (оң) мінездеріне көңіл аударылады, Бейімделу принципі: қиындықтарды өздігінше жеңу қабілеттеріне сүйену және сол үшін оларға мүмкіндік беру Тәуелділік принципі: өміріне деген бақылауы қалатындай қарт адамдардың мұқтаждарын қанағат ету. Кеңес беру арқылы қарт адамдардың ойын, мұқтаждығын білуге болады, олардың қолданылып отырған қызметіне деген көзқарасын. Көмек көрсету арқылы қарт адамдармен қарым қатынас құру әлеуметтік қызметкер үшін өте күрделі. Оның клиенттерінің түрлі сезімдері болады: қайғыру, мұңайу, уайымдау, тастанды сезімі, қажетсіздік сезімі. Олар басқа адамның көмегіне мұқтаж болуымен қатар өздігінше қабілеттерінен айырылу сезімімен де күйзеледі. Бұндай күрделі жағдайларда әлеуметтік қызметкер қарт және қария адамдармен қарым қатынас құру мен соны сақтау қабілетімен меңгеру керек, олардың психикалық құбылыстарын реттеуге тырысып тәуелсіздік орнын көрсете білу керек. Қарт адамдар оларды басқаруға, кеңес беруге, өмірлерін реттеуге қарсы келеді. Олармен жұмыс атқарғанда әлеуметтік қызметкердің міндетінде: -қарт клиенттерге деген мінсіз сыйластықты көрсету -олардың өмірлік тәжірибесіне жүгіну -қажетті психологиялық климатты құрып сақтауға тырысу, ол маңызды проблемаларды талқылауда екі жақты сенімділікке қолдау болады -қарт адамдарға деген шынайы қызығушылығы мен оларға көмек көрсету ынтасын көрсету -бар ойын айтуға толық мүмкінді беру -жай және түсінікті тілде сөйлеу, психологиялық терминологияны қолданбау -сұхбаттасуды 25-30 минутпен шектеу, өйткені қарт адамдар ұзақ әңгімелесуді көтермейді -жұмыс барысында жұбату мақтауды қолдану, өйткені қарт адам ұзақ сөйлейді және бір тақырыптан бір тақырыпқа ауыса береді Қарт адамға әлеуметтік қызмет көрсету сұрақтарымен, қайғысына, қызметтік қабілеттерін жоғалтуы бойынша, қарым қатынастағы қиындықтар мен жанжалдар бойынша, өткен мен болашақтың байланысы жөнінде, жаңа өмір әрекетіне және жағдайларға бейімделу бойынша кеңес беруге болады. Психологиялық кеңес берудің келесі түрлері маңызды және әсерлі: -жас ерекшелігі мен психологиялық -отбасылық психологиялық -психологиялық бағдар -жеке психологиялық Жас ерекшелікті психологиялық кеңес беру. Қарт адамдар екі топқа бөлінеді 60-75 жастағылар, және 75тен жоғары жастағылар, психологиялық және медициналық жағдайы бойынша бірдей емес. Бірінші топ өкілдерінің белсенділігі жоғары болады, олар үшін маңызды проблемалар - әлеуметтік-психологиялық бейімделудің бұзылуы және осыған байланысты болған психологиялық дискомфорт. 75тен жоғары жастағы топта бірінші орында медициналық проблемалар, денсаулығының төмендеуіне байланысты, әлсіздігіне және үнемі күтімге мұқтаждығына байланысты. Қарт адам үшін зейнетке шығу кезеңі – нормативті жас ерекшеліктік дағдарыс, онда өмірдің жағдаяттары арасында қарамақайшылық туады (әлеуметтік статусының өзгеруі) және адам мұқтаждығы (әлеуметті маңызды әрекетін жалғастыру, отбасы мен қоғамдағы орнын сақтай білу). Зейнетке шығу қарт адамның нормалы өмірлік ырғағын үзеді, экономикалық мағынада өнімдіктен өнімсіздікке ауысу болады, сондықтан ол күйзеліске соғуы мүмкін. Жас ерекшеліктік психологиялық кеңес беру нормалы жас ерекшелігінің дағдарысын біліп сәйкесті өзгерулерді қабылдауға дайын болуға қарт адамға мүмкіндік береді. Жас ерекшеліктік психологиялық кеңес беру барысында екі проблеманы шешу қажет: «зейнеткер статусын» меңгеруг көмек көрсету, бар өзгерулерімен қатар өз кәрілігін қабылдай білу, көптеген әлеуметтік байланыстарын жоғалту мен физикалық сұраныста жоқтығын түсіну. )Батыс елдерінде зейнетке шығу алдында арнайы курсатр жүргізеді, зейнет жасының алдындағы адамдарға өміріндегі жаңа кезеңге дайындалуға көмек көрсететді). Кеңес беруде отбасы мүшелерімен де араласу қажет, олар қарт адамның өмірлік өзгеруін қабылдауға қолдау көрсетеді. Және осы жерде келесіні ойдан шығармау керек: -анкеталық мағлұматтар және отбасы туралы толық мәліметтер -қарт адамның өмірлік жолын өту ерекшеліктері: оқудағы табыстылығы, кәсіби өсу кезеңдері, жұмыс орнының ауысуы, жетістіктері, марапаттаулары