Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Әл-Бакиллани, Әбу Бәкір Мұхаммед б. а т-Таййиб (950, Басра - 5.06.1013, Бағдат) - ашғари кәламының көрнекті өкілі.
Басрада дүниеге келіп, ғұмырының көп бөлігін Бағдатта өткізіп, сонда қайтыс болды. Фиқһ мәселесінде Малики мазһабын ұстанған ол бірсыпыра уақыт қазылық қызмет атқарды. Қалайды ашарит Ибн Муджахидтің (980 ж. ө.) басшылығымен оқыған 982 - 83 жылдары буилер әмірі Адуд әд-Дауланың дипломаттық сипаттағы тапсырмасымен Византия императорының сарайында қызмет атқарды. Бакиллани жазған 52 шығарманың алтауы ғана сақталған. Олардың негізінде Бакилланидің дүниетанымын толық анықтау мүмкін емес.
Бірқатар мутазилашылар, соның ішінде Аббад б. Сүлейменнің (844 ж.ө.) идеяларына сәйкес ойды дамыта отырып, Бакиллани Құдайдың «мәндік белгілері» мен іс-қимыл белгілеріне» назар аударады да, алғашқыны мәңгілік, ал екіншісін уақытына орай пайда болады деп тұжырымдайды. Бакилланиға сәйкес Алла бәрін де алдын-ала, бәрін «жалпылама» емес, «бөлек-бөлек» шешеді. Ерік тәуелсіздігі мәселесін де ол осыған сәйкес шешті. «Дәл мағынасындағы болмыс» пен оның нақты түрлерін, іс-әрекет негіздері мен оның тікелей көріністерін айыра отырып, ол Құдай тек «болмысты» оның «негізін» ғана жаратады, ал адам болмысты одан әрі түрлендіріп, іс-әрекетті нақтылай түседі. Имамат жөніндегі мәселеде Бакиллани шииашылармен және рафидшылармен пікір таластыра отырып, имамды (халифа) сайлап отыруды талап етті. Осымен бір мезгілде ол имамның құрайыш ұрпағымен тарауы тиістігін, оны жария түрде сайлау керегін, бір мезгілде бір имамның билік құруын және өзінің моральдық, ақыл-ой парасаттылығы жағынан өзіне жүктелген:
- 1) умманы сыртқы жаулардан қорғау;
- 2) әділетсіздікті болдырмау;
- 3) заң бойынша кесілген жазаның орындалуын бақылау;
- 4) жаугершілік кезінде олжаға түскен мүлікті мұсылмандар арасында тарату;
- 5) қажылық қауіпсіздігін қамтамасыз ету тәрізді міндеттерді атқаруға сәйкес келмеген жағдайда имамды орнынан алу қажеттігін куаттады.
Әдебиет:
- -ал-Ванилтни, ат-Тамхид фи-р-радц ала-л-мулхида ал-муаттила ва-р-рафида ва-л-хаваридж ва-л-мутазила, Бейрут, 1957;
- он же, ал-Инсаф, Каир,1950;
- он же, Иджаз ал-Кұран, Каир, 1962.
Дереккөздер
- Ислам. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2010 ISBN 9965-26-322-1
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
 | Бұл — Ислам туралы мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Әl Bakillani Әbu Bәkir Muhammed b a t Tajjib 950 Basra 5 06 1013 Bagdat ashgari kәlamynyn kornekti okili Basrada dүniege kelip gumyrynyn kop boligin Bagdatta otkizip sonda kajtys boldy Fikһ mәselesinde Maliki mazһabyn ustangan ol birsypyra uakyt kazylyk kyzmet atkardy Қalajdy asharit Ibn Mudzhahidtin 980 zh o basshylygymen okygan 982 83 zhyldary builer әmiri Adud әd Daulanyn diplomattyk sipattagy tapsyrmasymen Vizantiya imperatorynyn sarajynda kyzmet atkardy Bakillani zhazgan 52 shygarmanyn altauy gana saktalgan Olardyn negizinde Bakillanidin dүnietanymyn tolyk anyktau mүmkin emes Birkatar mutazilashylar sonyn ishinde Abbad b Sүlejmennin 844 zh o ideyalaryna sәjkes ojdy damyta otyryp Bakillani Қudajdyn mәndik belgileri men is kimyl belgilerine nazar audarady da algashkyny mәngilik al ekinshisin uakytyna oraj pajda bolady dep tuzhyrymdajdy Bakillaniga sәjkes Alla bәrin de aldyn ala bәrin zhalpylama emes bolek bolek sheshedi Erik tәuelsizdigi mәselesin de ol osygan sәjkes sheshti Dәl magynasyndagy bolmys pen onyn nakty tүrlerin is әreket negizderi men onyn tikelej korinisterin ajyra otyryp ol Қudaj tek bolmysty onyn negizin gana zharatady al adam bolmysty odan әri tүrlendirip is әreketti naktylaj tүsedi Imamat zhonindegi mәselede Bakillani shiiashylarmen zhәne rafidshylarmen pikir talastyra otyryp imamdy halifa sajlap otyrudy talap etti Osymen bir mezgilde ol imamnyn kurajysh urpagymen tarauy tiistigin ony zhariya tүrde sajlau keregin bir mezgilde bir imamnyn bilik kuruyn zhәne ozinin moraldyk akyl oj parasattylygy zhagynan ozine zhүktelgen 1 ummany syrtky zhaulardan korgau 2 әdiletsizdikti boldyrmau 3 zan bojynsha kesilgen zhazanyn oryndaluyn bakylau 4 zhaugershilik kezinde olzhaga tүsken mүlikti musylmandar arasynda taratu 5 kazhylyk kauipsizdigin kamtamasyz etu tәrizdi mindetterdi atkaruga sәjkes kelmegen zhagdajda imamdy ornynan alu kazhettigin kuattady Әdebiet al Vaniltni at Tamhid fi r radc ala l mulhida al muattila va r rafida va l havaridzh va l mutazila Bejrut 1957 on zhe al Insaf Kair 1950 on zhe Idzhaz al Kuran Kair 1962 DerekkozderIslam Enciklopediyalyk anyktamalyk Almaty Aruna Ltd ZhShS 2010 ISBN 9965 26 322 1Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul Islam turaly makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz