Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Тілімізде бірде «абдыра», кейде «әбдіре» қалпында айтыла беретіндігі « белгілі. «Орфографиялық сөздікке» (1978) сүйеніп, біз бұл жерде «әбдіре» дыбыстық вариантын алдық. Ал мағынасына үлкен сандық деген түсінік берілген: «Олар да жігіттерден қалыспай түйеге әбдірені, кебежені теңдеп артып жатыр». (, Сейфулланың Сәкені). Сөздің төркінін іздестірген «абдыра» тұлғасының түркі тілдеріне моңғолдардан ауысқандығынан басқа еш нәрсе қоспайды. Әрине, моңғол тобындағы тілдерде мұндай тұлғалы сөз тек «сандық» қана емес, «кебеже» мағынасын да қоса қамтиды. моңғолша: авдар — кебеже, сандық; : авдр — сандық. Біршама түркі тілдерін былай қойғанда «әбдіре» сөзі парсы тіліне де жайылған. Әрине, мұнда сәл-кем мағына өзгерісіне душар болған: абдари — қол сандықша (орыс. саквояж). Егер біз моңғол тіліндегі «авдар» сөзінің алғашқы түбірін бір буынды деп шамаласақ (ав), онда осыдан пайда болған әрі мағынасы жағынан «авдарға» жақын, жуық келетін «авс» сөзіне тап боламыз. Мұның мағынасы — табыт. Көрсетілген екі зат атқаратын қызметі жағынан онша алшақ кетпейтіндіктен де, түбірі бір болу керек деген ойдамыз. Түбірлері бір-ақ болсын, бірақ осы екі сөздің, олардың түбірлерінің шығуына нендей нәрсе себеп болған, төркінін қандай сөзге апарып тіреуге болады деген сияқты мәселе әлі де тұйық қалып отыр. Жорамал жетегіне еріп, мына бір болжамды ұсын-бақиыз. : «абдари моо» тіркесі «ағаштың бір түрінің атауы», дәлірек айтқанда «емен тектес ағаш». «Моо» бұл тілде «ағаш» деген ұғым берсе, «абдари моо» — абдари ағашы деген түсінік береді. Демек, алғаш сандық, кебеже, табыт атаулы ыдыстар осы (абдари) аттас ағаштың мықты, берік түрінен жасалып, кейін келе ағаш атауы өзінен жасалған зат атауына өтуі ғажап емес. моңғол тіліндегі «авдар», «авс»— сол тілдегі қосымшалар арқылы мағына ажырату үшін пайда болған тұлғалар болуы ықтимал.
Тағы қараңыз
Дереккөздер
- Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2
- Бес жүз бес сөз. — Алматы: Рауан, 1994 жыл. ISBN 5-625-02459-6
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Tilimizde birde abdyra kejde әbdire kalpynda ajtyla beretindigi belgili Orfografiyalyk sozdikke 1978 sүjenip biz bul zherde әbdire dybystyk variantyn aldyk Al magynasyna үlken sandyk degen tүsinik berilgen Olar da zhigitterden kalyspaj tүjege әbdireni kebezheni tendep artyp zhatyr Sejfullanyn Sәkeni Sozdin torkinin izdestirgen abdyra tulgasynyn tүrki tilderine mongoldardan auyskandygynan baska esh nәrse kospajdy Әrine mongol tobyndagy tilderde mundaj tulgaly soz tek sandyk kana emes kebezhe magynasyn da kosa kamtidy mongolsha avdar kebezhe sandyk avdr sandyk Birshama tүrki tilderin bylaj kojganda әbdire sozi parsy tiline de zhajylgan Әrine munda sәl kem magyna ozgerisine dushar bolgan abdari kol sandyksha orys sakvoyazh Eger biz mongol tilindegi avdar sozinin algashky tүbirin bir buyndy dep shamalasak av onda osydan pajda bolgan әri magynasy zhagynan avdarga zhakyn zhuyk keletin avs sozine tap bolamyz Munyn magynasy tabyt Korsetilgen eki zat atkaratyn kyzmeti zhagynan onsha alshak ketpejtindikten de tүbiri bir bolu kerek degen ojdamyz Tүbirleri bir ak bolsyn birak osy eki sozdin olardyn tүbirlerinin shyguyna nendej nәrse sebep bolgan torkinin kandaj sozge aparyp tireuge bolady degen siyakty mәsele әli de tujyk kalyp otyr Zhoramal zhetegine erip myna bir bolzhamdy usyn bakiyz abdari moo tirkesi agashtyn bir tүrinin atauy dәlirek ajtkanda emen tektes agash Moo bul tilde agash degen ugym berse abdari moo abdari agashy degen tүsinik beredi Demek algash sandyk kebezhe tabyt atauly ydystar osy abdari attas agashtyn mykty berik tүrinen zhasalyp kejin kele agash atauy ozinen zhasalgan zat atauyna otui gazhap emes mongol tilindegi avdar avs sol tildegi kosymshalar arkyly magyna azhyratu үshin pajda bolgan tulgalar boluy yktimal Tagy karanyzSandykDerekkozderҚazaktyn etnografiyalyk kategoriyalar ugymdar men ataularynyn dәstүrli zhүjesi Enciklopediya Almaty DPS 2011 ISBN 978 601 7026 17 2 Bes zhүz bes soz Almaty Rauan 1994 zhyl ISBN 5 625 02459 6 Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz