«Ұшқан ұя» — қазақ жауынгері әрі жазушысы Бауыржан Момышұлы жазған автобиографиялық шығарма. Орыс тілінде 1956 жылы Калинин қаласының кітап баспасында шықты. Повесть қазақ тілінде алғаш рет 1975 жылы «Жазушы» баспасында Т. Иманбековтың аудармасымен жарияланды және 1976 жылы Мемлекеттік сыйлыққа ие болды. Жалғасы ретінде автор тағы бір автобиографиялық кітапты жазбақ ниеті болған, алайда жүзеге аспады.
Ұшқан ұя | |
Авторы | |
---|---|
Түпнұсқа тілі | |
Жазылған жыл | 1950–жылдар |
Жариялануы | 1956 жыл |
Баспагер | Жазушы |
Аударма | Т. Иманжанов |
Мазмұны
«Ұшқан ұяда» әлем тарихы жаратылыс шежіресі, жан-жануарлар болмысы, қауымының қалыптасуы, әлемнің пайда болуы, тірлік, өмір туралы алғашқы мағлұматтарды, азаматтық тұрғыдағы аңыз-әңгімелерді әжесінен естігенін үлкен сүйіспеншілік сезімен есіне алған, сондай-ақ ненің жақсы, ненің жаман екенін, нені сүйіп, неден аулақ жүруді әжесінен үйренгенін мақтан етеді. Әкесі Момыш өз бетімен сауат ашқан, сол кездегі көзі қарақты адамдардың бірі болған. Ел арасында ағаш ұстасы және етікші, зергерлігімен танымал болатын. Бауыржан 3 жасқа келген соң анасы Рәзия қайтыс болады да, әжесі Қызтумастың қолында өседі.
Кейіпкерлер
- Имаш- Бауыржан Момышұлының атасы, орта бойлы, орақ мұрын, от жанарлы, шымыр шал Имаш 1911 жылы 92 жасында дүниеден өткен.
- Қызтумас – әжесі, ертегіші, салт жоралғыны көп білетін, ел анасы.
- Момыналы – Бауыржанның әкесі, жұрт Момыш деп кеткен. Жасынан өлеңге жақын, еті тірі, орысша хат таныған, ағаш ұста, зергер, етікші, аймаққа әйгілі сыйлы адам.
- Рәзия – Бауыржан Момышұлының анасы, Байтана руынан Әбдірахманның қызы,жалғыз ұлы Бауыржан үш жасқа келгенде қайтыс болған.
- Момынқұл – әкесінің кенже інісі, ұзын бойлы, дөңгелек қара көзді, кертпе мұрындау, астыңғы ерні дүрліктеу, аққұба жігіт.Қыңыр мінезді, епті, алаңғасар, қаракүш, "Таубұзар", әжесінің айтуынша Серкебай нағашысына тартқан.
- Төлебай – Момыштың ағасы, ұзын бойлы, кең жауырынды, тәмпіш мұрын шал, Құрмангүл деген қызы қалды.
- Үбіш – Рәзияның тұңғышы, Үбиан, Сәлима, Әлима– Бауыржан Момышұлының әпкелері.
- Серкебай – әжесінің інісі, нағашысы, алпысқа келіп қалған, күрт мінез ашуы адырайып тұрған қатал кісі. Етсіз қыр мұрыны, қысыңқы көз, ашаң жүзді, қияқтай мұрты екі езуін жиектеп, селдір ұзын сақалы кеудесіне түседі. Айналасын айбарымен меңдеп алатын өркөкірек, ескі дәуірдің қатал әміршісіндей.
- Қожамқұл – ауылдағы жалғызбасты жарлы адам. 1916 жылы қара жұмысқа алынды.
- Орманқұл – Бабастың кенжесі, орта бойлы, атжақтау,қалың қара қасты, мұнаркөз, қыр мұрын, қара мұрт, қабасақал жігіт, күйші.
Тарихи оқиғалар
- 1916 жылы – ұлт азаттық көтеріліс жылы.
- 1917-1918 жылдар – төңкеріс жылдары, "жылан жылы", "ашаршылық жылы", "патша құлады", жаңа заман, жаңа заң жайлы айтыла бастады. Жаңаша жер бөліс орнады. Қалың мал жойылды, "әйел теңдігі" туралы айтыла бастады. Кеңес өкіметі қалыптасуының алғашқы жылдары суреттелді.
Дереккөздер
- Баурджан Момышулы. Собрание сочинений в двух томах. Том второй. Алма–Ата, издательство «Жазушы», 1986, стр. 301
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Ұshkan uya kazak zhauyngeri әri zhazushysy Bauyrzhan Momyshuly zhazgan avtobiografiyalyk shygarma Orys tilinde 1956 zhyly Kalinin kalasynyn kitap baspasynda shykty Povest kazak tilinde algash ret 1975 zhyly Zhazushy baspasynda T Imanbekovtyn audarmasymen zhariyalandy zhәne 1976 zhyly Memlekettik syjlykka ie boldy Zhalgasy retinde avtor tagy bir avtobiografiyalyk kitapty zhazbak nieti bolgan alajda zhүzege aspady Ұshkan uyaAvtoryBauyrzhan MomyshulyTүpnuska tiliorysZhazylgan zhyl1950 zhyldarZhariyalanuy1956 zhylBaspagerZhazushyAudarmaT ImanzhanovMazmuny Ұshkan uyada әlem tarihy zharatylys shezhiresi zhan zhanuarlar bolmysy kauymynyn kalyptasuy әlemnin pajda boluy tirlik omir turaly algashky maglumattardy azamattyk turgydagy anyz әngimelerdi әzhesinen estigenin үlken sүjispenshilik sezimen esine algan sondaj ak nenin zhaksy nenin zhaman ekenin neni sүjip neden aulak zhүrudi әzhesinen үjrengenin maktan etedi Әkesi Momysh oz betimen sauat ashkan sol kezdegi kozi karakty adamdardyn biri bolgan El arasynda agash ustasy zhәne etikshi zergerligimen tanymal bolatyn Bauyrzhan 3 zhaska kelgen son anasy Rәziya kajtys bolady da әzhesi Қyztumastyn kolynda osedi KejipkerlerImash Bauyrzhan Momyshulynyn atasy orta bojly orak muryn ot zhanarly shymyr shal Imash 1911 zhyly 92 zhasynda dүnieden otken Қyztumas әzhesi ertegishi salt zhoralgyny kop biletin el anasy Momynaly Bauyrzhannyn әkesi zhurt Momysh dep ketken Zhasynan olenge zhakyn eti tiri oryssha hat tanygan agash usta zerger etikshi ajmakka әjgili syjly adam Rәziya Bauyrzhan Momyshulynyn anasy Bajtana ruynan Әbdirahmannyn kyzy zhalgyz uly Bauyrzhan үsh zhaska kelgende kajtys bolgan Momynkul әkesinin kenzhe inisi uzyn bojly dongelek kara kozdi kertpe muryndau astyngy erni dүrlikteu akkuba zhigit Қynyr minezdi epti alangasar karakүsh Taubuzar әzhesinin ajtuynsha Serkebaj nagashysyna tartkan Tolebaj Momyshtyn agasy uzyn bojly ken zhauyryndy tәmpish muryn shal Қurmangүl degen kyzy kaldy Үbish Rәziyanyn tungyshy Үbian Sәlima Әlima Bauyrzhan Momyshulynyn әpkeleri Serkebaj әzhesinin inisi nagashysy alpyska kelip kalgan kүrt minez ashuy adyrajyp turgan katal kisi Etsiz kyr muryny kysynky koz ashan zhүzdi kiyaktaj murty eki ezuin zhiektep seldir uzyn sakaly keudesine tүsedi Ajnalasyn ajbarymen mendep alatyn orkokirek eski dәuirdin katal әmirshisindej Қozhamkul auyldagy zhalgyzbasty zharly adam 1916 zhyly kara zhumyska alyndy Ormankul Babastyn kenzhesi orta bojly atzhaktau kalyn kara kasty munarkoz kyr muryn kara murt kabasakal zhigit kүjshi Tarihi okigalar1916 zhyly ult azattyk koterilis zhyly 1917 1918 zhyldar tonkeris zhyldary zhylan zhyly asharshylyk zhyly patsha kulady zhana zaman zhana zan zhajly ajtyla bastady Zhanasha zher bolis ornady Қalyn mal zhojyldy әjel tendigi turaly ajtyla bastady Kenes okimeti kalyptasuynyn algashky zhyldary suretteldi DerekkozderBaurdzhan Momyshuly Sobranie sochinenij v dvuh tomah Tom vtoroj Alma Ata izdatelstvo Zhazushy 1986 str 301