Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ұсақ торлы жуа (лат. Allium ursinum) – амариллистер тұқымдасының жуалар тегінің көпжылдық шөптес өсімдігі.
| Ұсақ торлы жуа | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| Allium ursinum (L.) |
Қазақстанда Алтайдың тек батыс бөлігінде кездеседі. Кейде тау өзендерінің аңғарларында үлкен алаңдарды алып жатады және самырсынды шыршалы ормандарда, әсіресе Риддер қаласының төңірегінде.
Басқа пияздардан жалғыз емес,түптенген тамырсабақтармен жіңішке цилиндр тәрізді пиязшығымен, сұрғылт торлы қабығымен ерекшеленеді. Сабағының биіктігі 76 сантиметр,төменгі бөлігі күлгін қабықшалармен оралған, ортасында екі, көбіне үш тегіс жалпақ эллипс тәрізді жапырақтары болады. Торлы жуаның жапырағының пішіні жағынан меруертгүлдің жапырағына өте жақын. Гүлдері ұсақ сарғыш, шатыр тәрізді гүлшоғырына жиналған, аталық жіпшелер гүлсерігінен ұзындау, сондықтан аталықтар түйін бағанасымен бірге гүлдерден көзге түсе қылтиып тұрады.
Бұл түр маусым-шілдеде гүлдейді. Шілде-тамызда жеміс береді. Тұқымымен және вегетативті түрде көбейеді. Пиязшықтары және жер үсті бөлігі эфир майын бөледі және көп мөлшерде дәрумен С, сондықтан ұсақ торлы жуа барлық өзі өсетін орындарда қалаулы тағамдық өсімдік болып табылады. Оны жас күйінде, тұздалған, маринадталған, ашытылған күйінде жейді. Гүлдегенге дейін пиязшығымен қоса топырақтан сілкіп жұлып алып жинайды. Одан кейін жапырағы да, сабағы да қатайып кетеді де жеуге жарамсыз болып қалады. Өсімдіктің осы мүшелерін халықтық медицинада бронхы ауруын, склерозды емдеуде және ішек құртын түсіруге қолданады. Үнемі жаппай жинаудың нәтижесінде көптеген жерлерде, әсіресе елді-мекендердің маңайында торлы жуаның саны азайып барады, сондықтан Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген.
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Category:Allium ursinum |
Синонимдері
- Aglitheis ursina ()
- Allium latifolium ,
- Allium longipetiolatum
- Allium nemorale
- Allium petiolatum
- Allium ucrainicum ( & )
- Allium ursinoides ex Sweet
- Allium ursinum subsp. ucrainicum Oksner & Kleopow
- Allium ursinum var. ucrainicum (Oksner & Kleopow)
- Allium ursinum subsp. ucrainicum Kleop. & Oxner
- Allium vincetoxicum ex
- Cepa ursina (L.) Bernh.
- Geboscon ursinum (L.) Raf.
- Hylogeton ursinum (L.) ,
- Moly latifolium (Gilib.)
- Ophioscorodon ursinum (L.)
 |  |  |  |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Ұsak torly zhua lat Allium ursinum amarillister tukymdasynyn zhualar teginin kopzhyldyk shoptes osimdigi Ұsak torly zhuaDүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Dara zharnaktylarSaby Tukymdasy AmaryllidaceaeKishi tukymdasy AllioideaeTajpasy Tegi AlliumTүri A ursinumAllium ursinum L Қazakstanda Altajdyn tek batys boliginde kezdesedi Kejde tau ozenderinin angarlarynda үlken alandardy alyp zhatady zhәne samyrsyndy shyrshaly ormandarda әsirese Ridder kalasynyn tonireginde Baska piyazdardan zhalgyz emes tүptengen tamyrsabaktarmen zhinishke cilindr tәrizdi piyazshygymen surgylt torly kabygymen erekshelenedi Sabagynyn biiktigi 76 santimetr tomengi boligi kүlgin kabykshalarmen oralgan ortasynda eki kobine үsh tegis zhalpak ellips tәrizdi zhapyraktary bolady Torly zhuanyn zhapyragynyn pishini zhagynan meruertgүldin zhapyragyna ote zhakyn Gүlderi usak sargysh shatyr tәrizdi gүlshogyryna zhinalgan atalyk zhipsheler gүlseriginen uzyndau sondyktan atalyktar tүjin baganasymen birge gүlderden kozge tүse kyltiyp turady Bul tүr mausym shildede gүldejdi Shilde tamyzda zhemis beredi Tukymymen zhәne vegetativti tүrde kobejedi Piyazshyktary zhәne zher үsti boligi efir majyn boledi zhәne kop molsherde dәrumen S sondyktan usak torly zhua barlyk ozi osetin oryndarda kalauly tagamdyk osimdik bolyp tabylady Ony zhas kүjinde tuzdalgan marinadtalgan ashytylgan kүjinde zhejdi Gүldegenge dejin piyazshygymen kosa topyraktan silkip zhulyp alyp zhinajdy Odan kejin zhapyragy da sabagy da katajyp ketedi de zheuge zharamsyz bolyp kalady Өsimdiktin osy mүshelerin halyktyk medicinada bronhy auruyn sklerozdy emdeude zhәne ishek kurtyn tүsiruge koldanady Үnemi zhappaj zhinaudyn nәtizhesinde koptegen zherlerde әsirese eldi mekenderdin manajynda torly zhuanyn sany azajyp barady sondyktan Қazakstannyn Қyzyl kitabyna engizilgen Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Ortakkorda bugan katysty media fajldar bar Category Allium ursinumSinonimderiAglitheis ursina Allium latifolium Allium longipetiolatum Allium nemorale Allium petiolatum Allium ucrainicum amp Allium ursinoides ex Sweet Allium ursinum subsp ucrainicum Oksner amp Kleopow Allium ursinum var ucrainicum Oksner amp Kleopow Allium ursinum subsp ucrainicum Kleop amp Oxner Allium vincetoxicum ex Cepa ursina L Bernh Geboscon ursinum L Raf Hylogeton ursinum L Moly latifolium Gilib Ophioscorodon ursinum L