Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қанайналым шеңберлері - адам мен жануарлар организмдерінде кіші және үлкен қанайналым шеңберлері ажыратылады.
Кіші қанайналым шеңбері
Кіші немесе өкпе қанайналым шеңбері — жүректің оң қарыншасынан басталып, өкпе бағаны артериясы (бұлармен вена қаны ағады), өкпе, өкпе веналары (бұлармен артерия қаны ағады) арқылы жүректің сол жүрекшесіне дейінгі қанның жүретін жолы. Өкпеде газ алмасу процесі жүріп, жүректен келген вена қаны көмірқышқьш газын ауаға бөліп, ауа құрамындағы оттекпен қанығып, артерия қанына айналады.
Үлкен қанайналым шеңбері
Үлкен немесе жүйелік қанайналым шеңбері жүректің сол қарыншасынан (артерия қаны) қолқамен барлық артериялар арқылы организмнің барлық мүшелер жүйелеріне барып, қан капиллярларына таралып, одан әрі веналар арқылы (вена қаны) жүректің оң жүрекшесіне дейінгі қанның жүретін жолы. Үлкен қанайналым шеңбері организмнің барлық мүшелер жүйелеріндегі зат және газ алмасу процестерін қамтамасыз етеді. Аталған процестер микроайналым арнасы қан тамырларының қабырғалары арқылы қан мен қоршаған ұлпалар арасында үздіксіз жүріп отырады.
Адам мен жануарлар ұрығының эмбриондық дамуы кезеңінде іштегі нәресте мен жануарлар іштөлі организмдері қан тамырлар жүйесінде бірін-бірі ауыстырып отырып жетілетін екі: сарыуыздық және ұрықжолдастық (плаценталық) қанайналым шеңберлері болады.
Сарыуыздық қанайналым шеңбері
Сарыуыздық қанайналым шеңбері - ұрықтық дамудың алғашқы кезеңінде пайда болып, плацентарлық қанайналым шеңберіне ауысады. Сарыуыздық қан айналым шеңбері негізінен жұп жүрек түтікшелерінің алдыңғы ұшында жетіліп, дорсальдық қолқадан басталады. Одан сарыуыз - шажырқайлық артерия бөлініп, сарыуыз қапшығында капиллярлар торына тармақталады. Бұл тордан вена қанын жинайтын сарыуыз-шажырқайлық вена жүрек түтікшелерінің артқы ұшына ашылады.
Ұрықжолдастық қанайналым шеңбері
Ұрықжолдастық қанайналым шеңбері іштөлінің (іштегі нәрестенің жолдасы — ұрықжолдас пайда болғаннан бастап қызмет атқара бастайды. Бұл кезенде жүрек түтікшелері төрт бөлімді (камералы) жүрекке айналады. Ұрық организмінде артерия және вена қан тамырлары қалыптаса бастайды. Қан іштегі нәресте (іштөлі) организмінен жұп кіндік артериялары арқылы ұрықжолдасқа жеткізіліп, оның капиллярларында оттегі пен қоректік заттарға қанығып, артерия қанына айналады да, кіндік венасы арқылы ұрық денесіне (бауырға) әкелінеді. Бауырдан ағып шыққан артерия қаны артқы дене бөлігінен каудальды (адамда — төменгі) қуыс вена арқылы ағып келген вена қанымен араласып, аралас қанға айналады да, жүректің оң жүрекшесіне құйылады. Оң жүрекшеден жүрекшеаралық пердедегі сопақша тесік (foramen ovale) арқылы сол жүрекшеге, одан әрі жүрекше-қарын- шалық тесікпен сол қарыншаға, содан соң қолқа арқылы ұрықтың денесіне тарайды. Ұрық организмі бас бөлімінен жиналған вена қаны краниальды (адамда — алдыңғы) қуыс венамен оң жүрекшеге құйылып, одан оң қарыншаға өтеді де, өкпе артерия бағаны арқылы өкпеге бағытталады. Ұрық организміндегі өкпелік қан- айналымның қызметке қосылмауына байланысты, қан ерекше артерия өзегі арқылы қолқадағы аралас қанға барып құйылады. Туғаннан кейін, нәрестенің (іштөлінің) бірінші рет тыныс алуына байланысты (өкпенің қызметі қалыптасады) плаценталық қанайналымның орнында үлкен және кіші қанайналым шеңберлері қалыптасады.
Дереккөздер
- Биоморфология терминдерінің түсіндірме сөздігі / — Алматы: «Сөздік-Словарь», 2009 жыл. ISBN 9965-822-54-9
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қanajnalym shenberleri adam men zhanuarlar organizmderinde kishi zhәne үlken kanajnalym shenberleri azhyratylady Adamnyn kanajnalym shemasyKishi kanajnalym shenberiKishi nemese okpe kanajnalym shenberi zhүrektin on karynshasynan bastalyp okpe bagany arteriyasy bularmen vena kany agady okpe okpe venalary bularmen arteriya kany agady arkyly zhүrektin sol zhүrekshesine dejingi kannyn zhүretin zholy Өkpede gaz almasu procesi zhүrip zhүrekten kelgen vena kany komirkyshksh gazyn auaga bolip aua kuramyndagy ottekpen kanygyp arteriya kanyna ajnalady Үlken kanajnalym shenberiҮlken nemese zhүjelik kanajnalym shenberi zhүrektin sol karynshasynan arteriya kany kolkamen barlyk arteriyalar arkyly organizmnin barlyk mүsheler zhүjelerine baryp kan kapillyarlaryna taralyp odan әri venalar arkyly vena kany zhүrektin on zhүrekshesine dejingi kannyn zhүretin zholy Үlken kanajnalym shenberi organizmnin barlyk mүsheler zhүjelerindegi zat zhәne gaz almasu procesterin kamtamasyz etedi Atalgan procester mikroajnalym arnasy kan tamyrlarynyn kabyrgalary arkyly kan men korshagan ulpalar arasynda үzdiksiz zhүrip otyrady Adam men zhanuarlar urygynyn embriondyk damuy kezeninde ishtegi nәreste men zhanuarlar ishtoli organizmderi kan tamyrlar zhүjesinde birin biri auystyryp otyryp zhetiletin eki saryuyzdyk zhәne urykzholdastyk placentalyk kanajnalym shenberleri bolady Saryuyzdyk kanajnalym shenberiSaryuyzdyk kanajnalym shenberi uryktyk damudyn algashky kezeninde pajda bolyp placentarlyk kanajnalym shenberine auysady Saryuyzdyk kan ajnalym shenberi negizinen zhup zhүrek tүtikshelerinin aldyngy ushynda zhetilip dorsaldyk kolkadan bastalady Odan saryuyz shazhyrkajlyk arteriya bolinip saryuyz kapshygynda kapillyarlar toryna tarmaktalady Bul tordan vena kanyn zhinajtyn saryuyz shazhyrkajlyk vena zhүrek tүtikshelerinin artky ushyna ashylady Ұrykzholdastyk kanajnalym shenberiҰrykzholdastyk kanajnalym shenberi ishtolinin ishtegi nәrestenin zholdasy urykzholdas pajda bolgannan bastap kyzmet atkara bastajdy Bul kezende zhүrek tүtiksheleri tort bolimdi kameraly zhүrekke ajnalady Ұryk organizminde arteriya zhәne vena kan tamyrlary kalyptasa bastajdy Қan ishtegi nәreste ishtoli organizminen zhup kindik arteriyalary arkyly urykzholdaska zhetkizilip onyn kapillyarlarynda ottegi pen korektik zattarga kanygyp arteriya kanyna ajnalady da kindik venasy arkyly uryk denesine bauyrga әkelinedi Bauyrdan agyp shykkan arteriya kany artky dene boliginen kaudaldy adamda tomengi kuys vena arkyly agyp kelgen vena kanymen aralasyp aralas kanga ajnalady da zhүrektin on zhүrekshesine kujylady On zhүreksheden zhүrekshearalyk perdedegi sopaksha tesik foramen ovale arkyly sol zhүrekshege odan әri zhүrekshe karyn shalyk tesikpen sol karynshaga sodan son kolka arkyly uryktyn denesine tarajdy Ұryk organizmi bas boliminen zhinalgan vena kany kranialdy adamda aldyngy kuys venamen on zhүrekshege kujylyp odan on karynshaga otedi de okpe arteriya bagany arkyly okpege bagyttalady Ұryk organizmindegi okpelik kan ajnalymnyn kyzmetke kosylmauyna bajlanysty kan erekshe arteriya ozegi arkyly kolkadagy aralas kanga baryp kujylady Tugannan kejin nәrestenin ishtolinin birinshi ret tynys aluyna bajlanysty okpenin kyzmeti kalyptasady placentalyk kanajnalymnyn ornynda үlken zhәne kishi kanajnalym shenberleri kalyptasady DerekkozderBiomorfologiya terminderinin tүsindirme sozdigi Almaty Sozdik Slovar 2009 zhyl ISBN 9965 822 54 9Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet