Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қазақстан – Қытай экономикалық қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасының арасындағы экономикалық қатынастар. Қазақстан Республикасы халықаралық құқықтың дербес тұлғасы ретінде өмір сүрген алғашқы күннен бастап, елдің басшылығы ұлы көрші Қытай Халық Республикасымен ұзақ мерзімді, тұрақты тату көршілік, достық және өзара ынтымақтастық қатынастарын қуаттап, өрістете беру ұлттық мүддемізге сай келетінін айқындады. Қазақстан Республикасысының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев былай деп атап көрсетті: «Меніңше, адамзаттың ХХІ ғасырдағы дамуы көбіне – көп Қытаймен байланысты болады. Көптеген елдер Қытаймен арақатынасты өз саясатының негізгі өзегі деп түсінеді. Ал Қазақстан үшін осынау болашағы зор, экономикасы қарышты қадаммен дамып келе жатқан мемлекетпен ойдағыдай қарым-қатынас орнату айрықша маңызға ие».
Хронология
1993 жылғы 18 қазанда Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Пекинде болып Қытай Халық Республикасының төрағасы Цзян Цзэминьмен кездесіп ұзақ мерзімге арналған келісімге қол қойды. Онда екі ел арасында дипломатиялық қатынастың ресми түрде орнағаны атап айтылды. Қытайда Қазақстан елшілігінің ашылуы, Қазақстан-Қытай шекара келісіміне қол жетуі республикамыз дипломатиясының зор табысы. «Жібек жолы» қайта жаңғырып, бұл магистраль толық іске қосылғанда Тынық мұхит жағалауымен Еуропаны тұтастыратын жол Қазақстан арқылы өтпек.
Екі ел қара, түсті металлургия, ауыл шаруашылығы, химия өнеркәсібі, машина жасау, транспортты дамыту үшін бір-біріне көмек көрсетуге дайын екендіктерін айқын көрсетті.
1995 жылғы 11-14 қыркүйек аралығында Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың Қытайға ресми сапары болып, онда келіссөздердің нәтижесінде екі елдің мемлекет басшылары Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасы арасындағы дрстық қарым-қатынасты одан әрі дамыту мен тереңдету жөніндегі бірлескен Декларацияға қол қойды.
1995 жылғы 8 ақпанда ҚХР тарапынан Қазақстан қауіпсіздігіне берілетін кепілдіктер туралы, яғни Қазақстанның саяси тәуелсіздігіне, аумақтық тұтастығына қарсы күш қолданбауға экономикалық зорлық көрсету деп бас тартуға міндеттеме алған келісімге қол қойылды.
Қазақстан мен Қытайдың өзара қатынасына қаяу түсірген ядролық қауіпсіздік проблемасындағы ең өзекті мәселе – Алматыдан 700 километр қашықтықта орналасқан Лобнор полигонындағы ядролық сынақтар туралы мәселе еді. Лобнор полигоны 1964 жылы құрылды. Сол жылы 16 қазанда атом бомбасы атмосферада жарылды.
Қытай Халық Республикасының төрағасы Цзян-Цзэминнің Қазақстанға 1996 жылғы шілде айындағы тұңғыш ресми сапары өзара қатынастар тарихының жаңа бетін ашты.
Цзян Цзэминь: «Қытай мен Қазақстан басшылары екі елдің дәстүрлі достық қарым-қатынастарын дамытуға зор маңыз береді. Соңғы жылдары менің және Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың арасында осы күнге дейін көп кездесулер болып өтті. Біздің арамызда қазірдің өзінде бірлескен саяси құжаттарда өз бейнесін тапқан және екі жақты қарым-қатынастарымыздың тұрақты дамуы үшін саяси және заңды іргетасы болып отырған, екі жақты қарым-қатынастардың және ірі халықаралық проблемалардың үлкен тобы бойынша ортақ түсіністіктің бір қатарына қол жеткіздік» деп атап көрсетті.
Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасы Алматыдағы жоғары деңгейдегі келіссөз қорытындысы бойынша бірлескен Декларацияға қол қойды. Онда екі ел «Қазақстан, Қытай, Қырғызстан, Ресей және Тәжікстан арасындағы 1996 жылғы 26 сәуірде қол қойылған шекара ауданындағы әскери саладағы сенімді нығайту туралы келісімді жоғары бағалайды, осы келісімді жүзеге асыру жөніндегі пәрменді іс-шаралар қабылдауға және шекара ауданындағы әскери күштерді өзара қысқарту туралы келісімді жедел түрде әзірлеу үшін одан әрі қарай күш-жігер жұмсауға бел буғаны туралы мәлімдейді», — деп көрсетілген.
Сонымен қатар онда екі жақты ынтымақтастықты кеңейтумен қатар Азияда ХХІ ғасырда бірлесіп даму мәселелерін талқылау қажеттігі айтылды. Қытай Халық Республикасының төрағасы тұңғыш рет Лобнордағы ядролық сынақтарға тиым салу шешімі туралы тарихи мәлімдеме жасады.
Қазақстан мен Қытай Халық Республикасы арасындағы саяси және экономикалық қатынасты дамыту 1991 жылғы шілде айында Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың осы елге бірінші сапарынан басталды. Ол кезде Қазақстанның Қытайға баратын темір жолы Ресей арқылы өтетін. Ендігі бағыт – сыртқа шығатын балама жолдар құрастырыла басталды. Осыған орай Қытай жағы Үрімжіден «Дружба» (Достық) стансасына дейін 460 шақырымдық темір жол тартып, 1991 жылғы 1 қыркүйекте бірінші жүк поезды жолға шықты.
1991 жылғы желтоқсанда Қытай Халық Республикасы мен Қазақстан Республикасының Үкіметі екі ел арасындағы сауда-экономикалық байланысты дамыту мақсатымен достық, ынтымақтастық, теңдік және өзара тиімділік негізінде сауда-экономикалық келісімін жасады, ол бес жыл мерзімге күшінде болды. Ал, 1992 жылғы ақпанда Қазақстан — Қытай үкіметаралық мазмұндамасына қол қойылды. Онда азаматтық авиация, темір жол және автомобиль транспорты, экономика, сауда, ғылым мен техника саласында екі жақты ынтымақтастықты жолға қойып, дамыту көзделді. Тауар несиесі туралы келісім бойынша Қазақстан 1993-1995 жылдары Қытайдан 30 миллион юаньға әртүрлі тауарлар мен жабдықтар алатын болды.
Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық ауданы мен Қазақстан арасында сауда-экономикалық қарым-қатынастар 1992 жылдың сәуір айынан бастап темір жол қатынасы орнатылғаннан кейін дамыды. 1992 жылдың тамыз айында Қазақстан мен Қытайф өзара өкілдіктер ашу туралы келісімге қол қойды. 1995 жылы Достық – Алешанькоу темір жол өткелдері арқылы жүк тасымалының көлемін арттыру туралы келісімге қол қойылды. 2003 жылы жүк тасымалының көлемі 7,2 млн. тоннаға жетті. 2004 жылғы 19 наурызда Президент Н. Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында: «Дружба» стансасының жүк тасымалын өткізу қабілетін он миллион тоннаға дейін ұлғайтуды қамтамасыз ету қажет деп көрсетілді.
1997 жылы Қазақстанның басынан ҚХР-ның Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық аймағының шекарасына дейінгі аралықта мұнай құбырын төсеу (қашықтығы 3 мың шақырым), «Ақтөбе мұнайгаз» акционерлік қоғамына үш мыңдай кен орындарын көркейфту, оны пайдалану, қоршаған ортаны сауықтыру, аймақтың әлеуметтік инфрақұрылымын жетілдіру, акционерлік қоғамның 71 миллион АҚШ долларына жуық қазіргі қарызын өтеу т.б. міндеттемелерге Қытай Ұлттық мұнай компаниясымен келісімге қол қойылды. Компания 20 жыл ішінде осы шараларды жүзеге асыру үшін трт миллиард АҚШ доллары көлемінде инвестиция жұмсауды мақсат етіп отыр.
2004 жылғы наурызда ұзындығы 448,8 километрлік Кеңқияқ-Атырау мұнай құбыры іске қосылып, ол Ақтөбе және Атырау облыстарын байланыстырады және бұл құбыр Батыс Қазақстан мен Батыс Қытай арасына салынатын халықаралық мұнай құбырының бастапқы кезеңі болып табылады. Болашақта оның ұзындығы 3 мың километрге жетіп, жоба 3-3, 5 миллиард долларға белгіленді. 2004 жылы оның 2-кезегі іске қосылған кезде жылына 10 миллион тонна мұнай шетелге шығарылатын болады.
2004 жылғы мамыр айында екі ел арсында Атасу-Аламанькоу мұнай құбыры құрылысын салу туралы келісімге қол қойфылды, ұзындығы – 588 километр жоба шамамен 688 миллион АҚШ долларына белгіленген, алғаш іске қосылған кезде (2005 ж) оның қуаты жылына 10 миллион тонна мұнайф шығаруға жеткен.
Сонымен қатар екі ел арасында сауда экономикалық қатынас жылдан жылға дамуда. Қазақстан мен Қытай арасындағы өзара тауар айналымының көлемі 2004 жылы 4 миллиард 500 миллион АҚШ долларына жетті.
Қазақстан бұл көрсеткіш бойынша ТМД және Шығыс Еуропа елдері арасында Ресейден кейінгі екінші орында тұр. Негізгі экспорт қара және түсті металл, оның ішінде металл сынықтары мен мыс болып табылады. Импорт құрылымы: техника мен құрал-жабдықтар, тоқыма бұйымдары, халық тұтынатын тауарлар, химия өнімдері, фосфор тыңайтқыштары. 2001 жылдан бастап Қазақстан бидайы Қытай рыногіне шығарыла бастады.
Қазіргі кезде Қазақстанда лн сегіз Қытай компаниясы және 70 бірлескен кәсіпорын қызмет істейді.
Қытай Қазақстанның халықаралық бастамаларын үнемі қолдап келеді. 2002 жылғы маусым айында өткен Азиядағы өзара ықпалдастық және сенім шаралары жөніндегі Кеңестің тұңғыш саммитіне ҚХР-ның сол кездегі төрағасы Цзян Цзэминьнің қатысуы ерекше маңызды болды.
Қазіргі уақытта Қытайда 1 миллион 300мың қазақ тұрады. Олар негізінен Шыңжаң ұйғыр автономиялық районына қарасты Іле қазақ автономиялық обылысының Алтай, Тарбағатай, іле аймақтарында, Санжы, Бұратала облыстарында, Құмыл аймағында, Гансу өлкесінде, Күйтің, Шыхызы, Үрімжі қалаларында тұрады.
Президент Н.Назарбаевтың 2002 жылғы 23 желтоқсанда Қытайға жасалған мемлекеттік сапары кезінде қол қойған Қазақстан Республикасы мен Қытай халық Республикасы арасындағы тату көршілік, достық және ынтымақтастық туралы шарт және екі ел арасындағы 2003-2008 жылдарға арналған ынтымақтастық бағдарламасы екі жақты қатынастарды үздіксіз дамытуға серпіп беретіндігі атап көрсетілді.
Мемлекет басшылары лаңкестік, сепаратизм және экстремизм жарандық қауіпсіздік пен тұрақтылыққа елеулі қатер болып табылатынын баса көрсетті.
2003 жылғы 3 маусымда ҚХР-ның төрағасы Ху Цзиньтао Қазақстанда мемлекеттік сапармен болды. Мемлекет басшылары екі ел арасындағы бірлескен декларацияға қол қойып, соның нәтижесінде екі елдің өзара қарым-қатынасын әрі қарай дамыту жолдары айқындалды.
Президент Н.Назарбаев 2004 жылғы 16-19 мамырда ҚХР-да ресми сапармен болды. Іс-сапар барысында, осы ресми сапарға Қытай жағы өте үлкен мән беріп отырғанын атап көрсетті.
Қазақстан мен Қытай арасындағы саяси және экономикалық саладағы қатынастарда мынадай принциптер басшылыққа алынды: егемендік пен аумақтық тұтастықты өзара құрметтеу, шабуыл жасамау, ішкі істерге араласпау, теңдік пен өзара тиімділік, бейбіт қатар өмір сүру, барлық елдердің халықтарының әлеуметтік құрылыс пен даму үлгісін таңдау құқықтарын құрметтеу.
Қауіпсіздік және әскери салада, екі ел шекара ауданындағы достық, сенім және ынтымақтастық ахуалын одан әрі нығайту үшін қорғаныс күштерді өзара қысқарту туралы келісім жасады. 1996 жылдан бастап Лобнор ядролық сынақ полигоны өз жұмысын тоқтатты. 1995 жылы Қытай-Қазақстан қауіпсіздігіне берілетін кепілдіктер туралы келісімге қол қойды. 2002 жылғы 11 мамырда екі ел арасындағы шекараны демаркациялауға қол қойылды.
Трансшекаралық өзендер мәселесі де өз шешімін әділетті шешуді күн тәртібіне қойып отыр. Қазақстан Шанхай ынтымақтастық ұйымына ерекше мән береді.
Сауда-экономикалық салада теңдік пен өзара тиімділік принципін ұстану, энергетика, металлургия, мұнай-химия өнеркәсібі, минералды тыңайтқыштар өндірісі, көлік, тоқыма өнеркәсібі салаларындағы Атасу-Алашанькоу мұнай құбырын салу туралы келісімге қол қойылып, ол жүзеге асырылуда.
2004 жылғы Қазақстан мен Қытай делегацияларының кеңейтілген құрамындағы келіссөзінде Қытай халық Республикасының Төрағасы Ху Цзиньтао көршілес екі елдің ынтымақтастығын нығайтуға зор үлес қосқаны үшін Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевқа үлкен алғысын білдірді.
Дереккөздер
- Қазақ Энциклопедиясы, республикалық ғылыми-танымыдық, 2010 жыл ISSN 2078-6727
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қazakstan Қytaj ekonomikalyk katynastary Қazakstan Respublikasy men Қytaj Halyk Respublikasynyn arasyndagy ekonomikalyk katynastar Қazakstan Respublikasy halykaralyk kukyktyn derbes tulgasy retinde omir sүrgen algashky kүnnen bastap eldin basshylygy uly korshi Қytaj Halyk Respublikasymen uzak merzimdi turakty tatu korshilik dostyk zhәne ozara yntymaktastyk katynastaryn kuattap oristete beru ulttyk mүddemizge saj keletinin ajkyndady Қazakstan Respublikasysynyn Prezidenti Nursultan Nazarbaev bylaj dep atap korsetti Meninshe adamzattyn HHI gasyrdagy damuy kobine kop Қytajmen bajlanysty bolady Koptegen elder Қytajmen arakatynasty oz sayasatynyn negizgi ozegi dep tүsinedi Al Қazakstan үshin osynau bolashagy zor ekonomikasy karyshty kadammen damyp kele zhatkan memleketpen ojdagydaj karym katynas ornatu ajryksha manyzga ie Ekizhakty sauda osimiHronologiya1993 zhylgy 18 kazanda Қazakstan Respublikasynyn Prezidenti Nursultan Nazarbaev Pekinde bolyp Қytaj Halyk Respublikasynyn toragasy Czyan Czeminmen kezdesip uzak merzimge arnalgan kelisimge kol kojdy Onda eki el arasynda diplomatiyalyk katynastyn resmi tүrde ornagany atap ajtyldy Қytajda Қazakstan elshiliginin ashyluy Қazakstan Қytaj shekara kelisimine kol zhetui respublikamyz diplomatiyasynyn zor tabysy Zhibek zholy kajta zhangyryp bul magistral tolyk iske kosylganda Tynyk muhit zhagalauymen Europany tutastyratyn zhol Қazakstan arkyly otpek Eki el kara tүsti metallurgiya auyl sharuashylygy himiya onerkәsibi mashina zhasau transportty damytu үshin bir birine komek korsetuge dajyn ekendikterin ajkyn korsetti 1995 zhylgy 11 14 kyrkүjek aralygynda Prezident Nursultan Nazarbaevtyn Қytajga resmi sapary bolyp onda kelissozderdin nәtizhesinde eki eldin memleket basshylary Қazakstan Respublikasy men Қytaj Halyk Respublikasy arasyndagy drstyk karym katynasty odan әri damytu men terendetu zhonindegi birlesken Deklaraciyaga kol kojdy 1995 zhylgy 8 akpanda ҚHR tarapynan Қazakstan kauipsizdigine beriletin kepildikter turaly yagni Қazakstannyn sayasi tәuelsizdigine aumaktyk tutastygyna karsy kүsh koldanbauga ekonomikalyk zorlyk korsetu dep bas tartuga mindetteme algan kelisimge kol kojyldy Қazakstan men Қytajdyn ozara katynasyna kayau tүsirgen yadrolyk kauipsizdik problemasyndagy en ozekti mәsele Almatydan 700 kilometr kashyktykta ornalaskan Lobnor poligonyndagy yadrolyk synaktar turaly mәsele edi Lobnor poligony 1964 zhyly kuryldy Sol zhyly 16 kazanda atom bombasy atmosferada zharyldy Қytaj Halyk Respublikasynyn toragasy Czyan Czeminnin Қazakstanga 1996 zhylgy shilde ajyndagy tungysh resmi sapary ozara katynastar tarihynyn zhana betin ashty Czyan Czemin Қytaj men Қazakstan basshylary eki eldin dәstүrli dostyk karym katynastaryn damytuga zor manyz beredi Songy zhyldary menin zhәne Prezident Nursultan Nazarbaevtyn arasynda osy kүnge dejin kop kezdesuler bolyp otti Bizdin aramyzda kazirdin ozinde birlesken sayasi kuzhattarda oz bejnesin tapkan zhәne eki zhakty karym katynastarymyzdyn turakty damuy үshin sayasi zhәne zandy irgetasy bolyp otyrgan eki zhakty karym katynastardyn zhәne iri halykaralyk problemalardyn үlken toby bojynsha ortak tүsinistiktin bir kataryna kol zhetkizdik dep atap korsetti Қazakstan Respublikasy men Қytaj Halyk Respublikasy Almatydagy zhogary dengejdegi kelissoz korytyndysy bojynsha birlesken Deklaraciyaga kol kojdy Onda eki el Қazakstan Қytaj Қyrgyzstan Resej zhәne Tәzhikstan arasyndagy 1996 zhylgy 26 sәuirde kol kojylgan shekara audanyndagy әskeri saladagy senimdi nygajtu turaly kelisimdi zhogary bagalajdy osy kelisimdi zhүzege asyru zhonindegi pәrmendi is sharalar kabyldauga zhәne shekara audanyndagy әskeri kүshterdi ozara kyskartu turaly kelisimdi zhedel tүrde әzirleu үshin odan әri karaj kүsh zhiger zhumsauga bel bugany turaly mәlimdejdi dep korsetilgen Sonymen katar onda eki zhakty yntymaktastykty kenejtumen katar Aziyada HHI gasyrda birlesip damu mәselelerin talkylau kazhettigi ajtyldy Қytaj Halyk Respublikasynyn toragasy tungysh ret Lobnordagy yadrolyk synaktarga tiym salu sheshimi turaly tarihi mәlimdeme zhasady Mәzhilis Toragasy Nurlan Nygmatulin ZhIӨ ӨK toragasy Li Chzhanshumen kelissozder zhүrgizdi Қazakstan men Қytaj Halyk Respublikasy arasyndagy sayasi zhәne ekonomikalyk katynasty damytu 1991 zhylgy shilde ajynda Prezident Nursultan Nazarbaevtyn osy elge birinshi saparynan bastaldy Ol kezde Қazakstannyn Қytajga baratyn temir zholy Resej arkyly otetin Endigi bagyt syrtka shygatyn balama zholdar kurastyryla bastaldy Osygan oraj Қytaj zhagy Үrimzhiden Druzhba Dostyk stansasyna dejin 460 shakyrymdyk temir zhol tartyp 1991 zhylgy 1 kyrkүjekte birinshi zhүk poezdy zholga shykty 1991 zhylgy zheltoksanda Қytaj Halyk Respublikasy men Қazakstan Respublikasynyn Үkimeti eki el arasyndagy sauda ekonomikalyk bajlanysty damytu maksatymen dostyk yntymaktastyk tendik zhәne ozara tiimdilik negizinde sauda ekonomikalyk kelisimin zhasady ol bes zhyl merzimge kүshinde boldy Al 1992 zhylgy akpanda Қazakstan Қytaj үkimetaralyk mazmundamasyna kol kojyldy Onda azamattyk aviaciya temir zhol zhәne avtomobil transporty ekonomika sauda gylym men tehnika salasynda eki zhakty yntymaktastykty zholga kojyp damytu kozdeldi Tauar nesiesi turaly kelisim bojynsha Қazakstan 1993 1995 zhyldary Қytajdan 30 million yuanga әrtүrli tauarlar men zhabdyktar alatyn boldy Shynzhan Ұjgyr avtonomiyalyk audany men Қazakstan arasynda sauda ekonomikalyk karym katynastar 1992 zhyldyn sәuir ajynan bastap temir zhol katynasy ornatylgannan kejin damydy 1992 zhyldyn tamyz ajynda Қazakstan men Қytajf ozara okildikter ashu turaly kelisimge kol kojdy 1995 zhyly Dostyk Aleshankou temir zhol otkelderi arkyly zhүk tasymalynyn kolemin arttyru turaly kelisimge kol kojyldy 2003 zhyly zhүk tasymalynyn kolemi 7 2 mln tonnaga zhetti 2004 zhylgy 19 nauryzda Prezident N Nazarbaevtyn Қazakstan halkyna zholdauynda Druzhba stansasynyn zhүk tasymalyn otkizu kabiletin on million tonnaga dejin ulgajtudy kamtamasyz etu kazhet dep korsetildi 1997 zhyly Қazakstannyn basynan ҚHR nyn Shynzhan Ұjgyr avtonomiyalyk ajmagynyn shekarasyna dejingi aralykta munaj kubyryn toseu kashyktygy 3 myn shakyrym Aktobe munajgaz akcionerlik kogamyna үsh myndaj ken oryndaryn korkejftu ony pajdalanu korshagan ortany sauyktyru ajmaktyn әleumettik infrakurylymyn zhetildiru akcionerlik kogamnyn 71 million AҚSh dollaryna zhuyk kazirgi karyzyn oteu t b mindettemelerge Қytaj Ұlttyk munaj kompaniyasymen kelisimge kol kojyldy Kompaniya 20 zhyl ishinde osy sharalardy zhүzege asyru үshin trt milliard AҚSh dollary koleminde investiciya zhumsaudy maksat etip otyr Қytaj Ortalyk Aziya Sammiti 2004 zhylgy nauryzda uzyndygy 448 8 kilometrlik Kenkiyak Atyrau munaj kubyry iske kosylyp ol Aktobe zhәne Atyrau oblystaryn bajlanystyrady zhәne bul kubyr Batys Қazakstan men Batys Қytaj arasyna salynatyn halykaralyk munaj kubyrynyn bastapky kezeni bolyp tabylady Bolashakta onyn uzyndygy 3 myn kilometrge zhetip zhoba 3 3 5 milliard dollarga belgilendi 2004 zhyly onyn 2 kezegi iske kosylgan kezde zhylyna 10 million tonna munaj shetelge shygarylatyn bolady 2004 zhylgy mamyr ajynda eki el arsynda Atasu Alamankou munaj kubyry kurylysyn salu turaly kelisimge kol kojfyldy uzyndygy 588 kilometr zhoba shamamen 688 million AҚSh dollaryna belgilengen algash iske kosylgan kezde 2005 zh onyn kuaty zhylyna 10 million tonna munajf shygaruga zhetken Sonymen katar eki el arasynda sauda ekonomikalyk katynas zhyldan zhylga damuda Қazakstan men Қytaj arasyndagy ozara tauar ajnalymynyn kolemi 2004 zhyly 4 milliard 500 million AҚSh dollaryna zhetti Қazakstan bul korsetkish bojynsha TMD zhәne Shygys Europa elderi arasynda Resejden kejingi ekinshi orynda tur Negizgi eksport kara zhәne tүsti metall onyn ishinde metall synyktary men mys bolyp tabylady Import kurylymy tehnika men kural zhabdyktar tokyma bujymdary halyk tutynatyn tauarlar himiya onimderi fosfor tynajtkyshtary 2001 zhyldan bastap Қazakstan bidajy Қytaj rynogine shygaryla bastady Қazakstan Қytaj shekarasyndagy Қorgas arnajy ekonomikalyk ajmagy Қazirgi kezde Қazakstanda ln segiz Қytaj kompaniyasy zhәne 70 birlesken kәsiporyn kyzmet istejdi Қytaj Қazakstannyn halykaralyk bastamalaryn үnemi koldap keledi 2002 zhylgy mausym ajynda otken Aziyadagy ozara ykpaldastyk zhәne senim sharalary zhonindegi Kenestin tungysh sammitine ҚHR nyn sol kezdegi toragasy Czyan Czeminnin katysuy erekshe manyzdy boldy Қazirgi uakytta Қytajda 1 million 300myn kazak turady Olar negizinen Shynzhan ujgyr avtonomiyalyk rajonyna karasty Ile kazak avtonomiyalyk obylysynyn Altaj Tarbagataj ile ajmaktarynda Sanzhy Buratala oblystarynda Қumyl ajmagynda Gansu olkesinde Kүjtin Shyhyzy Үrimzhi kalalarynda turady Prezident N Nazarbaevtyn 2002 zhylgy 23 zheltoksanda Қytajga zhasalgan memlekettik sapary kezinde kol kojgan Қazakstan Respublikasy men Қytaj halyk Respublikasy arasyndagy tatu korshilik dostyk zhәne yntymaktastyk turaly shart zhәne eki el arasyndagy 2003 2008 zhyldarga arnalgan yntymaktastyk bagdarlamasy eki zhakty katynastardy үzdiksiz damytuga serpip beretindigi atap korsetildi Memleket basshylary lankestik separatizm zhәne ekstremizm zharandyk kauipsizdik pen turaktylykka eleuli kater bolyp tabylatynyn basa korsetti 2003 zhylgy 3 mausymda ҚHR nyn toragasy Hu Czintao Қazakstanda memlekettik saparmen boldy Memleket basshylary eki el arasyndagy birlesken deklaraciyaga kol kojyp sonyn nәtizhesinde eki eldin ozara karym katynasyn әri karaj damytu zholdary ajkyndaldy Prezident N Nazarbaev 2004 zhylgy 16 19 mamyrda ҚHR da resmi saparmen boldy Is sapar barysynda osy resmi saparga Қytaj zhagy ote үlken mәn berip otyrganyn atap korsetti Қazakstan men Қytaj arasyndagy sayasi zhәne ekonomikalyk saladagy katynastarda mynadaj principter basshylykka alyndy egemendik pen aumaktyk tutastykty ozara kurmetteu shabuyl zhasamau ishki isterge aralaspau tendik pen ozara tiimdilik bejbit katar omir sүru barlyk elderdin halyktarynyn әleumettik kurylys pen damu үlgisin tandau kukyktaryn kurmetteu Қauipsizdik zhәne әskeri salada eki el shekara audanyndagy dostyk senim zhәne yntymaktastyk ahualyn odan әri nygajtu үshin korganys kүshterdi ozara kyskartu turaly kelisim zhasady 1996 zhyldan bastap Lobnor yadrolyk synak poligony oz zhumysyn toktatty 1995 zhyly Қytaj Қazakstan kauipsizdigine beriletin kepildikter turaly kelisimge kol kojdy 2002 zhylgy 11 mamyrda eki el arasyndagy shekarany demarkaciyalauga kol kojyldy Transshekaralyk ozender mәselesi de oz sheshimin әdiletti sheshudi kүn tәrtibine kojyp otyr Қazakstan Shanhaj yntymaktastyk ujymyna erekshe mәn beredi Sauda ekonomikalyk salada tendik pen ozara tiimdilik principin ustanu energetika metallurgiya munaj himiya onerkәsibi mineraldy tynajtkyshtar ondirisi kolik tokyma onerkәsibi salalaryndagy Atasu Alashankou munaj kubyryn salu turaly kelisimge kol kojylyp ol zhүzege asyryluda 2004 zhylgy Қazakstan men Қytaj delegaciyalarynyn kenejtilgen kuramyndagy kelissozinde Қytaj halyk Respublikasynyn Toragasy Hu Czintao korshiles eki eldin yntymaktastygyn nygajtuga zor үles koskany үshin Nursultan Әbishuly Nazarbaevka үlken algysyn bildirdi DerekkozderҚazak Enciklopediyasy respublikalyk gylymi tanymydyk 2010 zhyl ISSN 2078 6727Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet