Эдвард Григ

Э́двард Хагеруп Григ (норв. Edvard Hagerup Grieg; 1843 жылдың 15 маусыныда Берген, Норвегияда туылып —1907 жылдың 4 қыркүйегінде Берген, Норвегияда қайтыс болған) — романтизм кезеңінің норвегиялық композиторы, музыкалық қызметкер, пианист, дирижёр. Григтің шығармашылығы норвегия ұлттық мәдениеті әсерінің арқасында дамыды. Григтің ең әйгілі және танымал еңбектерінің ішінде —Генрик Ибсен драмасына арналған екі сюиталық «Пер Гюнт» музыкасы болды. (фортепианоға арналған оркестрмен бірге жүргізілетін концерт, скрипкалық сонаталар).

Өмірбаяны

Эдвард Григ 1843 жылы 15 маусымда Бергенде дүниеге келді, бұл жер өзінің ұлттық шығармашылық дәстүрлері арқыры, әсіресе театр саласында әйгілі еді: бұл жерде әлемге танымал норвегиялық драматургтер Генрик Ибсен мен Бьёрнстьерне Бьёрнсон өздерінің театрлық қызметін бастаған. Әкесінің тармағы жағынан оардың отбасы өздерінің арғы атасы, 1770 жылдары Бергенге көшіп келіп, сол жерде британ вице-консулы лауазымында қызмет атқарған шотланд көпесі Александр Григтен тараған. Алдымен бұл қызметте атасы жұмыс істесе, кейін композитордың ұлы Александр Григ те осы лауазымға ие болады.

Эдвардтың атасы — Джон Григ, берген оркестрінде ойнап, Нильс Хаслун атты басты дирижердің қызына үйленген. Композитордың анасы, Гесина Хагеруп, әдетте тек еркектерді ғана қабылдайтын Гамбург консерваториясын аяқтаған пианист.

Жеке өмірі

Эдвард Григ және Нина Хагеруп Бергенде бірге өскен, бірақ Нина бар болғаны сегіз жасында әке-шешесімен Копенгагенге көшіп кетеді. Эдвард оны тағы келесі рет көрген кезде ол бойжекткен қыз болатын. Балалық құрбысы сұлу әйел, керемет дауысты әншіге айналып, Григ пьесасын орындау үшін жаратылғанадай болды. Бұған дейін тек Норвегия мен музыканы сүйіп көрген Эдвард, махаббаттан басы айналғанын сезіне бастайды. 1864 жылдың

Рождествосында жас музыканттар мен композиторлер жиналатын салонда, Григ Нинаға «Жүрек әуендері» атты махаббат туралы сонеталар жинағын сыйлап, тізесіне тұрып оның әйелі болуға ұсыныс жасады, ал Нина келісіммен жауап берді.

Өлімі

Жүрек ауруынан құтыла алмаған Григ шығармашылыққа кетіп қалады. Туған Берген қаласында дамқылдылықтан плеврит ауруы тарап, оның туберкулезге айналу қаупі туындады. Нина Хагеруп одан алыстай берді. Жанталасқан ауру сегіз жылға созылды: 1883 жылы Нина году Эдвардты тастап кетеді. Ұзақ үш ай бойы Эдвард жалғыз тұрған. Бірақ оның ескі досы Франц Бейер композиторды тағы бір рет әйелімен кездесуге көндірді. «Шынымен жүрегіңе нағыз жақын адамдар бұл өмірде өте аз», — дейді ол оөінің досына.

Лирикалық пьесалары

Григтің «Лирикалық пьесалары» оның фортепианолық шығармашылығының үлкен бөлігін құрайды. Григтің «Лирикалық пьесалары» Шуберттің «Музыкалық мезгілдері» және «Экспромттар», Мендельсонның «Сөзсіз өлеңдерімен» ұсынылған камералық фортепиано музыкасының типін жалғастырады. Оның шығармаларында Лиризм, пьесадағы бір бағыттылық, үлкен емес масштабтарға деген әуесқойлық, көркемдік ой мен техникалық құралдардың қарапайымдылығы мен қол жетімділігі — Григтің «Лирикалық пьесаларына» да жақын романтикалық фортепианолық миниатюраның қырлары болып табылады.

Лирикалық пьесалар композитордың жақсы көрген және сыйлаған отан тақырыбының көрінісі болйып табылады. Отан тақырыбы оның мерекелік «Туған өлеңге» пьесасында, «Отанда» атты қарапайым пьесасында, «Отанға» атты жанрлық-лирикалық көрінісінде, басқа да ұлттық-билеушілік пьесаларында орын тапты. Отан тақырыбы Григтің тамаша «Музыкалық пейзаждарында» да, өзіндік образды ұлттық-фантастикалық пьесаларда («Гномдардың шеруі», «Кобольд») жалғасты.

Композитордың сезімдері, оның тірі атаулармен аталған шығармаларынан байқалады: «Құс», «Көбелек», Шекспирдің «Макбет» өлеңіне шабыттанып жазған «Күзетшінің өлеңі» атты шығармасы, «Гаде» - композитордың музыкалық портері, «Ариетта» - лирикалық толғаулар беттері, «Вальс-экспромт», «Естеліктер») — бұл композитордың отандық циклы образдарының айналымы. Автордың лиризмге толы, тірі сезімдерге толы өмірлік сезімдері — оның лирикалық шығармаларының мәні болып табылады.

«Лирикалық пьесалар» бір бірінен үлкен жанрлық сипаты арқылы ерекшеленеді. Бұл жерде біз элегия мен ноктюрн, бесік жыры мен вальс, ән мен ариеттаны кездестіре аламыз. Григ норвегиялық ұлттық музыка жанрына жиі жиі оралады (спрингданс, халлинг, гангар).

Дереккөздер

•Большая советская энциклопедия

•«Эдвард Григ». Краткий очерк жизни и творчества

•Б. В. Асафьев. «Эдвард Григ», Изд. «Музыка»; Ленинград, 1984 г.

•М. Друскин, «История зарубежной музыки». Изд. «Музыка»; Москва, 1967 г.