Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Шота Руставели (груз. შოთა რუსთაველი, 1172 — 1216, Иерусалим) — XII ғасыр грузин мемлекеттік қайраткері және ақыны, "" жырының авторы.
| Шота Руставели | |
| შოთა რუსთაველი | |
 | |
| Туған күні | шам. 1172 |
|---|---|
| Туған жері | |
| Қайтыс болған күні | шам. 1216 |
| Қайтыс болған жері | |
| Азаматтығы |
|
| Жанры |
|
| Шығармалардың тілі | |
Ортаққордағы санаты: Шота Руставели | |
Бұл шығарманы қазақшаға аударған - ақын Хамза Абдуллин.
Өмірбаяны
Ақынның өмірбаяны туралы ақпарат өте тапшы. Оның тегі ол туған жер Рустави ауылынан шыққан деген болжам кең таралған, ал кейбіреулер Рустави ауылының Ахалцихтегі жақын жерде орналасқанын, ал басқалары Қараязахта деп пайымдайды.
Сол арада Шота өзінің тегін «Руставели» емес, «Руствели» деп жазады; бұл Шота белгілі бір Рустави ауылынан шықпайтынын көрсетуі мүмкін. Сол дәуірде Рустави деген географиялық нүктелер бірнешеу болған.
Сондай-ақ, Руставели бұл лақап ат, оның әкесі Рустави майоратын иеленгенде қабылдаған және ықпалды бай отбасынан шыққан деген болжам бар; ақынның шын тегі басқа.
Осы уақытқа дейін ақынның туған және қайтыс болған күндері, шығу тегі, өмірбаяны туралы көптеген нақты мәліметтер жоқ. Руставелидің әкесі туралы ештеңе белгісіз; Шотаның аға-бауырлары немесе апай-қарындастары бар-жоғы туралы сенімді ақпарат жоқ; анасы туралы да ақпарат жоқ. Ақын «Жолбарыс тонды жиһанкез» шығармасының соңғы тармақтарында өзін месх деп жарияласа да, бұл оның месхеттік шыққан тегі туралы сенімді айтуға мүмкіндік бермейді. Ол мұндай мәлімдемені қоршаған ортаның әсерінен, кейбір танымал адамдар сияқты, жасауы мүмкін.
Ол Грецияда оқыды, содан кейін Тамара патшайымының қазына сақшысы болды (оның қолы 1190 жылғы актіде табылған). Бұл Грузияның саяси күшінің және орта ғасырлық рыцарлық қызметтің белгілері бар жас патшайымның керемет сарайындағы лирикалық поэзия кезеңі еді.
Кейбір тарихи деректерді Иерусалимдегі Крест монастырдің синодикалық (естелік кітабынан) алып пайдалануға болады. XIII ғасырда жазылған жазба Шота туралы, оның сарайдағы лауазымын атайды. Монастырдың өзінде ақсүйектің фрескалық портреті (XIII ғасырдың бірінші жартысы) бар, сонымен қатар онда «Руставели» деген жазу бар. Осыдан Руставели монастырға үлкен қолдау көрсеткен маңғаз адам болған деп қорытынды жасауға болады.
Гомердің өлеңдерімен және Платон философиясымен, дін ілімімен, пиитика және риторика, парсы және араб әдебиетімен таныс болған Руставели өзін әдеби іске арнап, грузин сөздерінің сұлулығы мен мақтанышын көрсетіп, «Жолбарыс тонды жиһанкез» өлеңін жазды. Бір аңыз бойынша, ол өзінің әмірші әйеліне ғашық болып, ғибадатхана хужрасында өмірін аяқтады. XVIII ғасырдағы грузия митрополиті Тимофей грузин патшалары салдырған Иерусалимдегі Қасиетті шіркеуде қыл киімді пірәдар Руставелидің қабірі мен портретін көргені туралы айтады. Басқа нұсқа бойынша, патшайымға ғашық болған Руставели Нинаға үйленеді және үйлену тойынан кейін көп ұзамай «мінсіз ғибадат бикесінен» жеңілген шах оған сыйға тартқан әдеби сыйлықты грузин тіліне аударуға тапсырыс алады. Тапсырысты керемет орындап, жасаған жұмысы үшін сыйақыдан бас тартады. Осыдан бір аптадан кейін оның басы шабылған денесін табады. Руставели мен Тамара патшайыммен арасындағы қарым-қатынасы туралы көптеген аңыздар бар.
Аңыз бойынша, католик Иоанн ақынның қамқоршысы болған патшаның өмірі кезінде Руставелиге тиіспей, кейін қудалауды бастайды. Аңызға сәйкес, ол Иерусалимге кетіп қалды, сол жерде жерленді, бірақ бұл аңыз фактілермен расталмаған.
XVIII ғасырда патриарх 1712 жылы патша басып шығарған «Жолбарыс тонды жиһанкездің» бірнеше көшірмелерін өртеп жіберді.
Шота Руставелидің «Жолбарыс тонды жиһанкез» поэмасы - бүкіл әлем әдебиеті үшін арналған, өйткені ақын құптайтын құндылықтар бәріне қымбат: бұл сөзге және достыққа деген адалдық, батылдық, махаббат.
Аудармалары
«Жолбарыс тонды жиһангездің» толық аудармасы орыс, неміс (Leist, «Der Mann im Tigerfelle», Лейпциг, 1880), француз («La peau de léopard», 1885), ағылшын, араб, әзірбайжан, армян, қазақ («Жолбарыс тонды жиһанкез», Хамза Абдуллин), осетин, испан, итальян, украин («Витязь в тигровій шкурі», 1937, Микола Бажан), қытай, күрд, қырғыз, парсы, жапон, чуваш (2008, аударған Юхма Мишши) , иврит, хинди және т.б тілдерде бар. Поляк тілінде екі толық мәтін бар - 1960 жылы Николай Заболотскийдің орысша аудармасынан және грузин түпнұсқасынан Вахтанг VI патша редакцияланған 1976 жылы Ежи Загорски аудармасы.
Орыс тілінде өлеңнің 5 толық поэтикалық аудармасы (Константин Балмонт, 1933; Пантелеймон Петренко, 1937; Георгий Цагарели, 1937; Шалва Нуцубидзе, 1937; Николай Заболоцкий, 1957) және ондаған жарияланымдары бар.
Поэмадан үзінділер КСРО халықтарының және социалистік лагерь елдерінің барлық тілдерінде жиі аударылып, бірнеше рет жарияланған.
| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Category:Shota Rustaveli |
 | Бұл — тұлға туралы мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді ауыстыру қажет. |
| Өтініш, осы бөлімді толықтырыңыз. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Shota Rustaveli gruz შოთა რუსთაველი 1172 1216 Ierusalim XII gasyr gruzin memlekettik kajratkeri zhәne akyny zhyrynyn avtory Shota Rustaveliშოთა რუსთაველიTugan kүnisham 1172Tugan zheriMesheti Қajtys bolgan kүnisham 1216Қajtys bolgan zheriIerusalim PalestinaAzamattygyZhanryShygarmalardyn tiligruzin tiliOrtakkordagy sanaty Shota Rustaveli Bul shygarmany kazakshaga audargan akyn Hamza Abdullin Өmirbayany Shota Rustaveli Flerier Parizh 1852 zhyl Akynnyn omirbayany turaly akparat ote tapshy Onyn tegi ol tugan zher Rustavi auylynan shykkan degen bolzham ken taralgan al kejbireuler Rustavi auylynyn Ahalcihtegi zhakyn zherde ornalaskanyn al baskalary Қarayazahta dep pajymdajdy Sol arada Shota ozinin tegin Rustaveli emes Rustveli dep zhazady bul Shota belgili bir Rustavi auylynan shykpajtynyn korsetui mүmkin Sol dәuirde Rustavi degen geografiyalyk nүkteler birnesheu bolgan Sondaj ak Rustaveli bul lakap at onyn әkesi Rustavi majoratyn ielengende kabyldagan zhәne ykpaldy baj otbasynan shykkan degen bolzham bar akynnyn shyn tegi baska Osy uakytka dejin akynnyn tugan zhәne kajtys bolgan kүnderi shygu tegi omirbayany turaly koptegen nakty mәlimetter zhok Rustavelidin әkesi turaly eshtene belgisiz Shotanyn aga bauyrlary nemese apaj karyndastary bar zhogy turaly senimdi akparat zhok anasy turaly da akparat zhok Akyn Zholbarys tondy zhiһankez shygarmasynyn songy tarmaktarynda ozin mesh dep zhariyalasa da bul onyn meshettik shykkan tegi turaly senimdi ajtuga mүmkindik bermejdi Ol mundaj mәlimdemeni korshagan ortanyn әserinen kejbir tanymal adamdar siyakty zhasauy mүmkin Ol Greciyada okydy sodan kejin Tamara patshajymynyn kazyna sakshysy boldy onyn koly 1190 zhylgy aktide tabylgan Bul Gruziyanyn sayasi kүshinin zhәne orta gasyrlyk rycarlyk kyzmettin belgileri bar zhas patshajymnyn keremet sarajyndagy lirikalyk poeziya kezeni edi Kejbir tarihi derekterdi Ierusalimdegi Krest monastyrdin sinodikalyk estelik kitabynan alyp pajdalanuga bolady XIII gasyrda zhazylgan zhazba Shota turaly onyn sarajdagy lauazymyn atajdy Monastyrdyn ozinde aksүjektin freskalyk portreti XIII gasyrdyn birinshi zhartysy bar sonymen katar onda Rustaveli degen zhazu bar Osydan Rustaveli monastyrga үlken koldau korsetken mangaz adam bolgan dep korytyndy zhasauga bolady Gomerdin olenderimen zhәne Platon filosofiyasymen din ilimimen piitika zhәne ritorika parsy zhәne arab әdebietimen tanys bolgan Rustaveli ozin әdebi iske arnap gruzin sozderinin sululygy men maktanyshyn korsetip Zholbarys tondy zhiһankez olenin zhazdy Bir anyz bojynsha ol ozinin әmirshi әjeline gashyk bolyp gibadathana huzhrasynda omirin ayaktady XVIII gasyrdagy gruziya mitropoliti Timofej gruzin patshalary saldyrgan Ierusalimdegi Қasietti shirkeude kyl kiimdi pirәdar Rustavelidin kabiri men portretin korgeni turaly ajtady Baska nuska bojynsha patshajymga gashyk bolgan Rustaveli Ninaga үjlenedi zhәne үjlenu tojynan kejin kop uzamaj minsiz gibadat bikesinen zhenilgen shah ogan syjga tartkan әdebi syjlykty gruzin tiline audaruga tapsyrys alady Tapsyrysty keremet oryndap zhasagan zhumysy үshin syjakydan bas tartady Osydan bir aptadan kejin onyn basy shabylgan denesin tabady Rustaveli men Tamara patshajymmen arasyndagy karym katynasy turaly koptegen anyzdar bar Anyz bojynsha katolik Ioann akynnyn kamkorshysy bolgan patshanyn omiri kezinde Rustavelige tiispej kejin kudalaudy bastajdy Anyzga sәjkes ol Ierusalimge ketip kaldy sol zherde zherlendi birak bul anyz faktilermen rastalmagan XVIII gasyrda patriarh 1712 zhyly patsha basyp shygargan Zholbarys tondy zhiһankezdin birneshe koshirmelerin ortep zhiberdi Shota Rustavelidin Zholbarys tondy zhiһankez poemasy bүkil әlem әdebieti үshin arnalgan ojtkeni akyn kuptajtyn kundylyktar bәrine kymbat bul sozge zhәne dostykka degen adaldyk batyldyk mahabbat Audarmalary Zholbarys tondy zhiһangezdin tolyk audarmasy orys nemis Leist Der Mann im Tigerfelle Lejpcig 1880 francuz La peau de leopard 1885 agylshyn arab әzirbajzhan armyan kazak Zholbarys tondy zhiһankez Hamza Abdullin osetin ispan italyan ukrain Vityaz v tigrovij shkuri 1937 Mikola Bazhan kytaj kүrd kyrgyz parsy zhapon chuvash 2008 audargan Yuhma Mishshi ivrit hindi zhәne t b tilderde bar Polyak tilinde eki tolyk mәtin bar 1960 zhyly Nikolaj Zabolotskijdin oryssha audarmasynan zhәne gruzin tүpnuskasynan Vahtang VI patsha redakciyalangan 1976 zhyly Ezhi Zagorski audarmasy Orys tilinde olennin 5 tolyk poetikalyk audarmasy Konstantin Balmont 1933 Pantelejmon Petrenko 1937 Georgij Cagareli 1937 Shalva Nucubidze 1937 Nikolaj Zabolockij 1957 zhәne ondagan zhariyalanymdary bar Poemadan үzindiler KSRO halyktarynyn zhәne socialistik lager elderinin barlyk tilderinde zhii audarylyp birneshe ret zhariyalangan Ortakkorda bugan katysty media fajldar bar Category Shota RustaveliBul tulga turaly makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi auystyru kazhet Өtinish osy bolimdi tolyktyrynyz