Шарль-Камиль Сен-Санс

Шарль-Камиль Сен-Санс (фр. Charles-Camille Saint-Saëns [ʃaʁl kamij sɛ̃sɑ̃s]; 1835 жылдың 9 қазанында Парижде дүниеге келіп —1921 жылдың 16 желтоқсанында Алжирде қайтыс болды) — француз композиторы, органист, дирижёр, музыка сыншысы және жазушы.

Өмірбаяны

Сен-Санс (1798―1835) нормандық христиан отбасынан шыққан, ішкі істер министрлігінде қызмет еткен Жак-Жозеф-Виктор Сен-Санс отбасында дүниеге келген. Әкесі Камиль үш айлық кезінде қайтыс болған, оны анасы мен бөлелі әжесі баққан. Сен-Санс үш жасынан бастап фортепианода ойнай бастады. Он жасында Плейель залында Бетховеннің үшінші фортепианолық концертімен және Моцарттың жиырма жетінші концертімен өнерін көрсетті. Сен-Санс бағдарламаны есте сақтау арқылы жүргізгендіктен концерт өте жақсы өтіп, көпшілікті таң қалдырды. Белгілі Камиль Стамати есімді педагог Сен-Сансты Пьер Маледан композиторына ұсынды, кейін Сен-Санс оны «майталман озық оқытушы» деп атайды.

Музыкамен қатар, жасөспірім Сен-Санс француз тарихына, философия, әдебиет, дінтану, ежелгі тілдер мен жаратылыстану ғылымдары ― математика, астрономия және археология ғылымдарына қызығушылық танытады. Оларға деген қызығушылығы оның бүкіл өмірі бойы жалғасады.

1848 жылы Сен-Санс Париж консерваториясының Франсуа Бенуа органы класына оқуға түседі де, 1851 жылы оны алғашқы бәйгемен аяқтайды. Сол жылы ол Фроманталь Галевиде композиция мен оркестрлеумен айналысады, ән айту мен аккомпанементке үйренеді. Оның сол заманғы шығармаларының ішінде – камералық оркестрге арналған скерцо, A-dur симфониясы, хорлар мен романстар, бірнеше аяқталмаған шығармалар. Римскую премию 1852 жылғы Рим премиясы сайысында Сен-Санс жеңіліске ұшырайды, бірақ оның «Қасиетті Цецилияға арналған мақтау өлеңі» еңбегі Қасиетті Цецилия қоғамдастығының Бордодағы сайысында сыйлыққа ие болады. Сен-Санс Глюктің шығармаларының толық жиналысын басып шығаруда белсенді рөл атқарады, романстар жазады, «Urbs Roma» симфониясы мен фортепианолық квинтет 1857 жылы Қасиетті Цецилия қоғамдастығының тағы бір сыйлығына ие болады.

Сен-Санстың жетістіктері оған сол кездегі танымал еуропалық музыканттармен танысуға мүмкіндік береді: Полиной Виардо, Шарлем Гуно, Джоаккино Россини, Гектор Берлиоз. Оның пианинолық және композиторлық шеберлігін Ференц Лист жоғары бағалады. 1857 жылы Сен-Санс Мадлен деген париж шіркеуінде органист болып жұмысқа алынады, сол жерде шамамен 20 жыл еңбек етеді. Ол екінші симфония, опералар жазып, сол кездің танымал композиторларының әуендерін белсенді насихаттайды. Сен-Санс Вагнер мен Шуман композиторларының шығармашылығын мойындаған алғашқы композитор. Кейін Сен-Санс шығармашылығының тағы бір еңбектері жарыққа шығады ― «Омфала ұршығы» (1871), «Фаэтон» (1873), «Өлім ұршығы» (1874), «Гераклдық балалық шағы» (1875). Сен-Санс сонымен Бах пен Моцарттың шығармашылығына тамсанады.

1860 жылдардың басында Сен-Санс композитор және пианист-виртуоз ретінде кең танымал болды. оның шығармалары айтулы композиторлық сайыстарда жүлделі орындарға ие болады. Сен-Санс өзінің алғашқы фортепианолық концерттерін Францияда және шетелдерде орындайды. 1861 жылдан 1865 жылдар арасында ол Нидермейер мектебінде сабақ береді (Сен-Санстың ресми түрде оқытушылықпен айналысқан жалғыз кезеңі), оқушыларының арасында Габриэль Форе, Андре Мессаже және Эжен Жигу болды.

Опералары

•«Сары ханшайым» (1872), op. 30;

•«Күміс қоңырау» (1877; екінші басылымы — 1913);

•«Самсон мен Далила» (1877), op. 47;

•«Этьен Марсель» (1879);

•«Генрих VIII» (1883);

•«Прозерпина» (1887);

•«Асканио» (1890);

•«Фринея» (1893);

•«Фредегонда» (1895; оперу Эрнесто Гиро операсын оркестрлеп аяқтады);

•«Варвары» (1901);

•«Елена» (1904; бірактілі);

•«Предок» (1906);

•«Деянира» (1911).

Дереккөздер

•Кремлёв Ю. Камиль Сен-Санс. — М.: Музыка, 1977.

•Друскин М. С. Французская музыка второй половины XIX века. — М.: Искусство, 1938. — С. 76-89.