Циркадалық ритм

Циркадалық ритм немесе Циркадиандық ритм (лат. circa — маңайы, қасы және лат. dies — тәулік, күн) — барлық жануарларды болатын ішкі сағат, яғни ағзадағы биологиялық үрдістердің циклдік ауысуын реттеп отыратын тәулік ішінде 24 сағаттық ұзақтықтағы болады.

Бұл циркадалық ритмді сақтау генетикалық үрдіс, тіпті соқыр жануарлар да жарықтың өзгерісін терідегі фоторецепторлардың көмегімен біліп отырады.

Ашылу тарихы

Өсімдіктердің циркадалық ритмі

Жануарлардың цирадалық ритмі

Адамның циркадалық ритмі

Циркадалық ритмнің бұзылуы

Қызықты дерек

Алайда жақында жерасты үңгірлерінде тіршілік ететін, ішкі сағаты 24- сағаттық ұзықтықпен емес, 47 сағатпен есептелген мақұлық табылды. Ол – жерасты соқыр балығы – ішкі сағаты 24- сағаттық ұзықтықпен емес, 47 сағатпен есептелген балық екендігі дәлелденді. Кез келген жануарларде немесе өсімдіктерде арнайы биологиялық сағат болады. Ол тәуліктік ырғағы бар физиологиялық механизм. Ол ағзадағы қан қысымының деңгейін, қоректенудегі мінез-қылығын ретке келтіреді. Сол шындықтың бір куәсі –көзсіз балық Phreatichthys andruzzii. Ол Сомали шөлінің маңайындағы су тоқтамаларында мекен етеді. Олардың жер астына осыдан 2,6 млн жыл бұрын кеткенін дәлелденген. Әр түрлі Европалық институттарының ғалымдарының зерттеулері бойынша олар P. Andruzzii балығының ішкі биологиялық сағатын зерттеген және оның биологиялық сағатын балығымен салыстырған. Көзсіз, соқыр балықтың Phreatichthys andruzzii жарыққа ешқандай жауап қайтармауы көзінің болмауына байланысты емес екендігін, олардың денесіндегі жарық сезетін рецепторлардың сезімталдығы жоғалғандығынан екендігін анықтады, ал оған кінәлі – мутация екен. Мутация олардың жарықсезгіш рецепторларын жұмыс жасамайтын етіп ажыратып тастаған.

Дереккөздер

1. «Биолог анықтамалығы» журналы №1- 2013 жыл. 53 бет