Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Цинь патшалығы, Цинь империясы (б.з.б. 221 — 206) — Қытайдағы орталықтанған тұңғыш ежелгі мемлекет. Ол Қытайды бір орт-қа бағындырған тұңғыш император тұсында құрылды. Цинь патшалығына дейін Қытайда бір-біріне бағынбайтын бірнеше ұсақ патшалықтар өмір сүрді.
Патшалық астанасы
Мемлекеттің орнықтылығы патшаның шексіз билігіне негізделді. Патшалық өкімет ең алдымен егіншілікті дамытуға мүдделі болды. Елдегі барлық шаруалар үлестік жер алды. Алғашқы кезде оларға кейбір салық жеңілдіктері жасалды. Ал қолөнер мен сауда биліктің қолдауына ие болмады. Қайта тамақ, әсіресе, астық өнімдерінің бағасына қатаң мемлекеттік бақылау орнатылды. Мемлекетте шеберханалар жүйесі құрылып, ұсталар белгіленген мерзім ішінде келіп, билік иелерінің тапсырысына орай қару-жарақ, т.б. қолөнер бұйымдарын тегін жасауға міндеттенді. Бұрынғы ұсақ патшалықтардың қорғаныс қамалдары жойылып, ел жаңадан 36 әкімшілік аймақтарға бөлінді. Бұрынғы заңдар толығымен жойылып, орнына аса қатал қылмыстық баптармен толықтырылған жаңа құқықтық жүйе енгізілді. Ақша реформалары жасалды және өлшем бірліктері бірыңғай жүйеге келтірілді. Бұл шаралар өз кезегінде тауар-ақша қатынасының жылдам дамуына алып келді. Бірнеше мемлекеттің біріктірілуі нәтижесінде құрылғандықтан әр түрлі диалектіде сөйлейтін халық бір-бірін түсінбеді. Сондықтан бұрынғы жазулар толығымен қолданыстан шығарылып, бірыңғай жазу үлгісі енгізілді. Ортақ жазу тілінің пайда болуы келер ғасырларда қытай халқын мәдени тұтастырушы күшке айналды.Цинь Шихуан, Циньнiң әулеттiң негiздеушiсi және бiрiккен Қытайының бiрiншi императорының мүсiнi Цинь патшалығы сыртқы саясатта солтүстік және оңтүстік бағытта бірдей жаулап алу жорықтарын жүргізді. Жаулап алынған жерлер билеушінің меншігі болып саналды және оған әр түрлі жеңілдіктермен ішкі өлкелерден әкелінген халық қоныстандырылды. Солтүстікте Қытай қорғаны салынды.Зерттеушілер қытай қорғанын салу барысында 1 млн-ға жуық адам қаза болған деп есептейді. Бұл қорғандар кейіннен мыңдаған ылдар Қытайдың солүстік шекарасын қорғап тұрды және ол үнемі жаңартылып отырды. Мемлекет ішінде шеткі аймақтарды астанамен байланыстыратын жол салу құрылысы қызу жүргізілді. Жан-жақтан орталыққа бағытталған жолдардың салынуы сауда мен қолөнердің жедел дамуына алып келді. Қатал заңға негізделген тәртіп пен әрі құрылыстарға жүз мыңдаған адамдардың тартылуы аса көп мөлшерде материалдық және адам шығынына алып келді. Ол халықтың орталық өкіметке жаппай наразылығын туғызды. Цинь Шихуанди қайтыс болғаннан кейін халық наразылығы жаппай бас көтеруге ұласты. Келесі билеуші Эршихуанди 4 жылдай ғана билік құрды. Осыдан кейін Цинь патшалығын құрған әулет толығымен жойылып кетті. Бірақ орталықтанған Қытай мемлекеті сақталып қалды. Билікке жаңа әулет келіп, Хань мемлекетіқұрылды.
Iшкi құрылысы
Цинь патшалығы ұзаққа созылған қиян-кескі соғыстар нәтижесінде құрылды. Дегенмен, елдің бір орталыққа біріктірілуі оның болашақ дамуына орасан зор әсер етті. Мемлекеттің орнықтылығы патшаның шексіз билігіне негізделді. Патшалық өкімет ең алдымен егіншілікті дамытуға мүдделі болды. Елдегі барлық шаруалар үлестік жер алды. Алғашқы кезде оларға кейбір салық жеңілдіктері жасалды. Ал қолөнер мен сауда биліктің қолдауына ие болмады. Қайта тамақ, әсіресе, астық өнімдерінің бағасына қатаң мемлекеттік бақылау орнатылды. Мемлекетте шеберханалар жүйесі құрылып, ұсталар белгіленген мерзім ішінде келіп, билік иелерінің тапсырысына орай қару-жарақ, т.б. қолөнер бұйымдарын тегін жасауға міндеттенді. Бұрынғы ұсақ патшалықтардың қорғаныс қамалдары жойылып, ел жаңадан 36 әкімшілік аймақтарға бөлінді. Бұрынғы заңдар толығымен жойылып, орнына аса қатал қылмыстық баптармен толықтырылған жаңа құқықтық жүйе енгізілді. Ақша реформалары жасалды және өлшем бірліктері бірыңғай жүйеге келтірілді. Бұл шаралар өз кезегінде тауар-ақша қатынасының жылдам дамуына алып келді. Бірнеше мемлекеттің біріктірілуі нәтижесінде құрылғандықтан әр түрлі диалектіде сөйлейтін халық бір-бірін түсінбеді. Сондықтан бұрынғы жазулар толығымен қолданыстан шығарылып, бірыңғай жазу үлгісі енгізілді. Ортақ жазу тілінің пайда болуы келер ғасырларда қытай халқын мәдени тұтастырушы күшке айналды.
Cыртқы саясат
Цинь патшалығы сыртқы саясатта солтүстік және оңтүстік бағытта бірдей жаулап алу жорықтарын жүргізді. Жаулап алынған жерлер билеушінің меншігі болып саналды және оған әр түрлі жеңілдіктермен ішкі өлкелерден әкелінген халық қоныстандырылды. Солтүстікте Қытай қорғаны салынды. Зерттеушілер қытай қорғанын салу барысында 1 млн-ға жуық адам қаза болған деп есептейді. Бұл қорғандар кейіннен мыңдаған жылдар Қытайдың солүстік шекарасын қорғап тұрды және ол үнемі жаңартылып отырды. Мемлекет ішінде шеткі аймақтарды астанамен байланыстыратын жол салу құрылысы қызу жүргізілді. Жан-жақтан орталыққа бағытталған жолдардың салынуы сауда мен қолөнердің жедел дамуына алып келді. Қатал заңға негізделген тәртіп пен әрі құрылыстарға жүз мыңдаған адамдардың тартылуы аса көп мөлшерде материалдық және адам шығынына алып келді. Ол халықтың орталық өкіметке жаппай наразылығын туғызды. Цинь Шихуанди қайтыс болғаннан кейін халық наразылығы жаппай бас көтеруге ұласты. Келесі билеуші 4 жылдай ғана билік құрды. Осыдан кейін Цинь патшалығын құрған әулет толығымен жойылып кетті. Бірақ орталықтанған Қытай мемлекеті сақталып қалды. Билікке жаңа әулет келіп, Хань мемлекеті құрылды.
Цинь (вандар ) патшалар және әулеттiң императорлары
| Өлгеннен кейiн ат / лауазым | Ата тек ат | Басқаруды мерзiм | |
|---|---|---|---|
| Әдебиеттегi ат: Циньлерi өлгеннен кейiн ат | |||
| (Хуэйвэнь-цзюнь) | Ин Сы (嬴駟 yíng si) | – | |
| Ин Дан (嬴蕩 yíng dang) | – | ||
| Ин Цзэ (嬴則 yíng zé или 嬴稷 yíng jì) | – | ||
| Ин Чжу (嬴柱 yíng zhù) | |||
| Ин Цзычу (嬴子楚 yíng zi chǔ) | – | ||
| (始皇帝 Shǐ Huángdì) | Ин Чжэн (嬴政 yíng zhèng) | – | |
| (二世皇帝 Èr Shì Huángdì) | Ин Хухай (嬴胡亥 yíng hú hài) | – | |
| (秦王子嬰 qín wáng zi yīng) | Ин (嬴子嬰 yíng zi yīng) | ||
Дереккөздер
- "Қазақ Энциклопедиясы", 18 том
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Cin patshalygy Cin imperiyasy b z b 221 206 Қytajdagy ortalyktangan tungysh ezhelgi memleket Ol Қytajdy bir ort ka bagyndyrgan tungysh imperator tusynda kuryldy Cin patshalygyna dejin Қytajda bir birine bagynbajtyn birneshe usak patshalyktar omir sүrdi 210 b z b zhyldagy Cinnin imperiyasynyn kartasyPatshalyk astanasyMemlekettin ornyktylygy patshanyn sheksiz biligine negizdeldi Patshalyk okimet en aldymen eginshilikti damytuga mүddeli boldy Eldegi barlyk sharualar үlestik zher aldy Algashky kezde olarga kejbir salyk zhenildikteri zhasaldy Al koloner men sauda biliktin koldauyna ie bolmady Қajta tamak әsirese astyk onimderinin bagasyna katan memlekettik bakylau ornatyldy Memlekette sheberhanalar zhүjesi kurylyp ustalar belgilengen merzim ishinde kelip bilik ielerinin tapsyrysyna oraj karu zharak t b koloner bujymdaryn tegin zhasauga mindettendi Buryngy usak patshalyktardyn korganys kamaldary zhojylyp el zhanadan 36 әkimshilik ajmaktarga bolindi Buryngy zandar tolygymen zhojylyp ornyna asa katal kylmystyk baptarmen tolyktyrylgan zhana kukyktyk zhүje engizildi Aksha reformalary zhasaldy zhәne olshem birlikteri biryngaj zhүjege keltirildi Bul sharalar oz kezeginde tauar aksha katynasynyn zhyldam damuyna alyp keldi Birneshe memlekettin biriktirilui nәtizhesinde kurylgandyktan әr tүrli dialektide sojlejtin halyk bir birin tүsinbedi Sondyktan buryngy zhazular tolygymen koldanystan shygarylyp biryngaj zhazu үlgisi engizildi Ortak zhazu tilinin pajda boluy keler gasyrlarda kytaj halkyn mәdeni tutastyrushy kүshke ajnaldy Cin Shihuan Cinnin әulettin negizdeushisi zhәne birikken Қytajynyn birinshi imperatorynyn mүsini Cin patshalygy syrtky sayasatta soltүstik zhәne ontүstik bagytta birdej zhaulap alu zhoryktaryn zhүrgizdi Zhaulap alyngan zherler bileushinin menshigi bolyp sanaldy zhәne ogan әr tүrli zhenildiktermen ishki olkelerden әkelingen halyk konystandyryldy Soltүstikte Қytaj korgany salyndy Zertteushiler kytaj korganyn salu barysynda 1 mln ga zhuyk adam kaza bolgan dep eseptejdi Bul korgandar kejinnen myndagan yldar Қytajdyn solүstik shekarasyn korgap turdy zhәne ol үnemi zhanartylyp otyrdy Memleket ishinde shetki ajmaktardy astanamen bajlanystyratyn zhol salu kurylysy kyzu zhүrgizildi Zhan zhaktan ortalykka bagyttalgan zholdardyn salynuy sauda men kolonerdin zhedel damuyna alyp keldi Қatal zanga negizdelgen tәrtip pen әri kurylystarga zhүz myndagan adamdardyn tartyluy asa kop molsherde materialdyk zhәne adam shygynyna alyp keldi Ol halyktyn ortalyk okimetke zhappaj narazylygyn tugyzdy Cin Shihuandi kajtys bolgannan kejin halyk narazylygy zhappaj bas koteruge ulasty Kelesi bileushi Ershihuandi 4 zhyldaj gana bilik kurdy Osydan kejin Cin patshalygyn kurgan әulet tolygymen zhojylyp ketti Birak ortalyktangan Қytaj memleketi saktalyp kaldy Bilikke zhana әulet kelip Han memleketikuryldy Ishki kurylysyCin patshalygy uzakka sozylgan kiyan keski sogystar nәtizhesinde kuryldy Degenmen eldin bir ortalykka biriktirilui onyn bolashak damuyna orasan zor әser etti Memlekettin ornyktylygy patshanyn sheksiz biligine negizdeldi Patshalyk okimet en aldymen eginshilikti damytuga mүddeli boldy Eldegi barlyk sharualar үlestik zher aldy Algashky kezde olarga kejbir salyk zhenildikteri zhasaldy Al koloner men sauda biliktin koldauyna ie bolmady Қajta tamak әsirese astyk onimderinin bagasyna katan memlekettik bakylau ornatyldy Memlekette sheberhanalar zhүjesi kurylyp ustalar belgilengen merzim ishinde kelip bilik ielerinin tapsyrysyna oraj karu zharak t b koloner bujymdaryn tegin zhasauga mindettendi Buryngy usak patshalyktardyn korganys kamaldary zhojylyp el zhanadan 36 әkimshilik ajmaktarga bolindi Buryngy zandar tolygymen zhojylyp ornyna asa katal kylmystyk baptarmen tolyktyrylgan zhana kukyktyk zhүje engizildi Aksha reformalary zhasaldy zhәne olshem birlikteri biryngaj zhүjege keltirildi Bul sharalar oz kezeginde tauar aksha katynasynyn zhyldam damuyna alyp keldi Birneshe memlekettin biriktirilui nәtizhesinde kurylgandyktan әr tүrli dialektide sojlejtin halyk bir birin tүsinbedi Sondyktan buryngy zhazular tolygymen koldanystan shygarylyp biryngaj zhazu үlgisi engizildi Ortak zhazu tilinin pajda boluy keler gasyrlarda kytaj halkyn mәdeni tutastyrushy kүshke ajnaldy Cin Shihuan Cinnin әulettin negizdeushisi zhәne birikken Қytajynyn birinshi imperatorynyn mүsiniCyrtky sayasatCin patshalygy syrtky sayasatta soltүstik zhәne ontүstik bagytta birdej zhaulap alu zhoryktaryn zhүrgizdi Zhaulap alyngan zherler bileushinin menshigi bolyp sanaldy zhәne ogan әr tүrli zhenildiktermen ishki olkelerden әkelingen halyk konystandyryldy Soltүstikte Қytaj korgany salyndy Zertteushiler kytaj korganyn salu barysynda 1 mln ga zhuyk adam kaza bolgan dep eseptejdi Bul korgandar kejinnen myndagan zhyldar Қytajdyn solүstik shekarasyn korgap turdy zhәne ol үnemi zhanartylyp otyrdy Memleket ishinde shetki ajmaktardy astanamen bajlanystyratyn zhol salu kurylysy kyzu zhүrgizildi Zhan zhaktan ortalykka bagyttalgan zholdardyn salynuy sauda men kolonerdin zhedel damuyna alyp keldi Қatal zanga negizdelgen tәrtip pen әri kurylystarga zhүz myndagan adamdardyn tartyluy asa kop molsherde materialdyk zhәne adam shygynyna alyp keldi Ol halyktyn ortalyk okimetke zhappaj narazylygyn tugyzdy Cin Shihuandi kajtys bolgannan kejin halyk narazylygy zhappaj bas koteruge ulasty Kelesi bileushi 4 zhyldaj gana bilik kurdy Osydan kejin Cin patshalygyn kurgan әulet tolygymen zhojylyp ketti Birak ortalyktangan Қytaj memleketi saktalyp kaldy Bilikke zhana әulet kelip Han memleketi kuryldy Cin vandar patshalar zhәne әulettin imperatorlaryӨlgennen kejin at lauazym Ata tek at Baskarudy merzimӘdebiettegi at Cinleri olgennen kejin at Huejven czyun In Sy 嬴駟 ying si In Dan 嬴蕩 ying dang In Cze 嬴則 ying ze ili 嬴稷 ying ji In Chzhu 嬴柱 ying zhu In Czychu 嬴子楚 ying zi chǔ 始皇帝 Shǐ Huangdi In Chzhen 嬴政 ying zheng 二世皇帝 Er Shi Huangdi In Huhaj 嬴胡亥 ying hu hai 秦王子嬰 qin wang zi ying In 嬴子嬰 ying zi ying Derekkozder Қazak Enciklopediyasy 18 tom Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet