Фейсал ибн Әбд әл-Азиз

Фейсал ибн Әбд әл-Ғазиз әл-Сауд (араб: فيصل بن عبد العزيز آل سعود‎; 14 сәуір 1906 жыл, Эр-Рияд – 25 наурыз 1975 жыл, Эр-Рияд ) — Сауд әулетінен шыққан Сауд Арабиясының үшінші патшасы .

Фейсал ибн Әбд әл-Азиз әл-Сауд араб.: فيصل بن عبد العزيز آل سعود‎‎
Лауазымы
Ту Сауд Арабиясының Патшасы Ту
2 қараша 1964 жыл — 25 наурыз 1975 жыл
Ізашары	Сауд ибн Әбд әл-Ғазиз әл-Сауд
Ізбасары	Халид ибн Әбд әл-Азиз әл-Сауд
Сауд Арабиясы сыртқы істер министрі
1962 — 25 наурыз 1975
Ізашары	Ибрагим ибн Абдулла аль-Сувайель
Ізбасары	Сауд әл-Фейсал
Сауд Арабиясы сыртқы істер министрі
1930 — 1960
Ізашары	Лауазымы ұйымдастырылған
Ізбасары	Ибрагим ибн Абдулла аль-Сувайель
Өмірбаяны
Діні	Ислам, сүннет
Дүниеге келуі	14 сәуір 1906 (1906-04-14) Эр-Рияд, Эр-Рияд Әмірлігі
Қайтыс болуы	25 наурыз 1975 (1975-03-25) (68 жас) Эр-Рияд, Сауд Арабиясы
Жерленді	Әл-Уд Зираты, Эр-Рияд
Династия	Сауд әулеті
Әкесі	Әбд әл-Азиз әл-Сауд
Анасы	Тарфа бинт Абдалла
Жұбайы	Сұлтана бинт Ахмет Әл Судайри Иффат бин Мұхаммад Әл Тунаян Әл Джавхара бинт Сауд әл Кабир Хайя бинт Түрки Әл Түрки Хесса бинт Мұхаммед әл Муханна Аба Әл Хайль Мунира бинт Сухайм Әл Тунаян Әл Махашер Фатима бинт Абдулазиз әл Шахрани
Балалары	Тізім Әбдаллах ибн Фейсал Әл-Сауд, Мұхаммед ибн Фейсал Әл-Сауд, Сауд ибн Фейсал ибн Абдул-Азиз Әл-Сауд, Халед ибн Фейсал Әл-Сауд, Сад ибн Фейсал Әл-Сауд, Әбдірахман ибн Фейсал Әл-Сауд, Бандар ибн Фейсал, Түрки ибн Фейсал Әл-Сауд
өңдеу

Ханзада

1906 жылы 14 сәуірде дүниеге келген. Фейсал – Сауд Арабиясы патша әулетінің атасы Әбд әл-Әзиз ибн Саудтың үшінші ұлы. Анасы – ибн Уаһһабтың шөбересі Абдулла әл-Шейхтің қызы болған. Әбд әл-Әзиздің үлкен ұлдарының бірі, Фейсал Араб түбегіндегі билікті әкесінің қолында жинауда маңызды рөл атқарды. 1925 жылы оның басқаруымен сауд лоялисттері әскері Хиджазды бағындырды. Осы ісі үшін, 1932 жылы біріккен Сауд Арабиясы патшалығы құрылғаннан кейін Фейсал сыртқы істер министрі лауазымын алды. Біраз уақыт бойы ол Сауд Арабиясының БҰҰ-да өкілі болды. 1930 жылдары әкесінің атынан Мәскеу мен Ленинградқа сапар шекті. 1953 жылы Әбд әл-Азиз қайтыс болғаннан кейін, оның үлкен ұлы Сауд ибн Әбд әл-Азиз таққа отырды. Фейсал тақ мұрагері болды. Інілері Фахд және Сұлтанның көмегімен Фейсал 1964 патша болып, Сауд елден Женева қуып жіберілді.

Патша

Фейсалдың билік етуі мұнай өндіру көлемінің ұлғаюымен ерекшеленді. Сауд Арабиясы 1966 жылы 119,5 миллион тонна мұнай өндірсе, 1973 жылы - 375,5 миллион тонна мұнай өндірілді. Мұнай бағасының өсуімен бірге, бұл патшалыққа бұрын-соңды болмаған байлық әкелді, елде бірқатар түбегейлі реформалар жүргізуге және жаңа инфрақұрылым салуға мүмкіндік берді. Фейсал мұнай саласына мемлекеттік бақылау орнатуда жетістікке жетті. Сонымен, 1972 жылы патшалық ARAMCO-ның 25% үлесін алды, ал 1974 жылдың маусымында мемлекеттің осы компаниядағы үлесі 60% құрады.

1970 жылдары ол импортты көтермелеу және Сауд Арабиясының өнеркәсібін қолдау саясатын жүргізді. 1970 жылғы патша жарлығымен импортталатын өнеркәсіптік мақсаттағы материалдар мен жабдықтарға (вольфрам, никель, магний, қорғасын, қалайы, темір және болат, жол, ауылшаруашылық, бұрғылау машиналары және т.б.) баждар алынып тасталды. Өндірістік емес қажеттіліктер үшін әкелінген тауарларға 5% баж салығы салынатын болды. 1973 жылдың 12 мамырындағы жарлығымен Фейсал өндірістік мақсаттар үшін әкелінген тауарларды, сондай-ақ әкімшілік қызметтерге арналған тауарларды (арнайы көліктер, радиостанциялар және т.б.) баж салықтарынан босатты. 1970 жылғы қаулыда Сауд Арабиясына әкелінген ауылшаруашылық өнімдер (ет, астық, ұн, сүт өнімдері) баж салығынан босатылды. 1973 жылы дәндер, көшет, комбикорм, ауылшаруашылық құрал-саймандар, түйнектер және ауыл шаруашылығын дамытуға қажетті өзге де тауарлар баждан босатылды. Сонымен қатар, Фейсалдың билігі кезінде бес жылдық экономикалық жоспарлау енгізілді.

Аталған шараларға қарамастан, Фейсал Сауд Арабиясының мамандарын өндіріске (көмір мен мұнай өндірісінен басқа) тарта алмады. 1975 жылға қарай саудиялықтардың жартысынан көбі (1026,5 мың адамның 530,7 мың адамы) ауыл шаруашылығы мен балық аулау саласында жұмыс істеді. Көптеген саудилер көлік және байланыс, сондай-ақ қызмет көрсету саласында жұмыс істейтіндердің арасында көптеген саудилер болды. Дегенмен, 1975 жылы саудиялық кадрлар саудада жұмыс істейтіндердің тек 31,5% -ын, құрылыста жұмыс істейтіндердің 15,0% -ын, өнеркәсіпте жұмыс істейтіндердің 18,6% -ын (мұнай және көмір салаларын қоспағанда), қаржы және сақтандыру саласында жұмыс істейтіндердің 42,6% құрады.

Фейсал Саудтың сыртқы саясатын жалғастырмады. 1966 жылы ол Палестинаны азат ету ұйымына қаржы беруді тоқтатты. Алайда, 1967 жылы Фейсал алты күндік соғыста араб елдеріне қолдау көрсетті. Фейсалдың билік ету кезінде Парсы шығанағының біраз араб елдері тәуелсіздікке ие болды. 1971 жылдың желтоқсанында Оман сұлтаны Қабус бен Саид Әл Саидтың Эр-Риядқа сапарынан кейін Сауд Арабиясы мен Оман арасында дипломатиялық қатынастар орнатылды. Алайда Фейсал Қабусқа Дофар қозғалысын басуға көмек берген жоқ. Патша Сауд Арабиясын күллі мұсылман әлемінің көшбасшысы етуге тырысты. 1970 жылы Джиддада алғаш рет сыртқы істер министрлері деңгейіндегі өткен мұсылман елдері конференциясы нәтижесіз аяқталды – тіпті бірде-бір резолюция қабылданған жоқ. Фейсал мұсылман елдеріне ғана емес, Латын Америкасы елдеріне, Оңтүстік Кореяға қаржылай көмек берді. 1974 жылдың өзінде ғана Сауд Арабиясының басқа мемлекеттерге көрсеткен көмегі 2,2 миллиард долларды құрады. Израиль мен араб елдерінің соғысынан кейінгі қатынастарында Батыс елдерімен, әсіресе Америка Құрама Штаттарымен, «салқындау» пайда болды. 1973 жылы 17 қазанда Батыс елдерінің Израильді қолдауына байланысты (Фейсалдың айтуы бойынша) Фейсал күтпеген жерден Сауд Арабиясының мұнайын әлемдік нарықтардан шығарып тастады, бұл оның бағасын 4 есе арттырып, жаһандық энергетикалық дағдарысты тудырды.

Өлімі

1975 жылы 25 наурызда Фейсалды өзінің американдық университетте оқып елге оралған немере інісі Фейсал ибн Мусаид атып өлтірді. Фейсал патшаның мұрагері оның інісі Халид болды.

Отбасы

Фейсалдың ұлдары Сауд Арабиясының басқа ханзадаларымен салыстырғанда керемет еуропалық білім алды. Турки ибн Фейсал Аль Сауд ханзада Нью-Джерсиде мектеп бітіріп, Джорджтаун университетінде оқыған. Ханзада Сауд ибн Фейсал Принстон университетінде оқыды. Фейсал патшаның кем дегенде төрт ұлы маңызды қызмет атқарды:

• Ханзада Абдалла ибн Фейсал (1921 немесе 1922 - 2007 ж. 8 мамыр) денсаулық сақтау министрі (1949-1950) және ішкі істер министрі (1951-1959) болды, кейін саясаттан кетіп, бизнеспен айналысты.
• Ханзада Сауд ибн Фейсал (1940 ж. 2 қаңтар - 2015 ж. 9 шілде) 1975 жылдан 2015 жылға дейін сыртқы істер министрі болды.
• Ханзада Халид ибн Фейсал (1940 жылы 24 ақпанда туған) Асир провинциясының губернаторы (1971-2007), содан кейін 2007 жылы Мекке провинциясының губернаторы болды (2007-2013) және (2015 ж. - қазіргі уақытқа дейін).
• Фейсалдың соңғы ұлы Турки ибн Фейсал (1945 жылы 15 ақпанда Меккеде туған) 1979 жылы Сауд Арабиясының Жалпы барлау қызметі бастығы лауазымына ие болып, оны шамамен 23 жыл басқарды, бірақ 2001 жылғы 11 қыркүйектегі оқиғалардан 10 күн бұрын кенеттен жұмыстан шығарылды. Содан кейін Сауд Арабиясының Ұлыбритания мен АҚШ-тағы елшісі болып жұмыс істеді.

Дереккөздер

1. mofa.gov.sa Сауд Арабиясының сыртқы істер министрлігі
2. Ұлы Фейсал – Амин Саид, «Атамұра» баспасы