Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қатқыл диск (немесе винчестер; ағылш. Hard Disk Drive, HDD) — дерек жазуға және сақтауға арналған құрылғы.
| Қатқыл диск | |
 IBM жасаған қатқыл диск. Металлды жапқышы аластатылған. Жаймалары өте жалтылдаған. | |
| Табыстың күн-айы: | 1956 ж. қыркүйектің 13 |
| Табысшысы: | (Reynold Johnson) |
Жалғануы:
| |
Нарық бұнақтары:
| |
Қатқыл магниттік дискідегі жинақтауыш немесе ҚМДЖ (ағылш. Hard Disk Drive, HDD) қатқыл диск,компьютерлік сленгте «винчестер» - магнитті жазбаның ұстанымында негізделген есте сақтау құрылғысы. Көптеген компьютерлерде негізгі есте сақтау құрылғысы болып табылады. «Иілгіш дискіден» басты ерекшелігі – ақпарат ферромагнитті қабаты бар қатқыл пластинаның бетіне жазылады. Қатқыл дискіде хром қышқылының бірнеше пластиналы қабаты орналасқан. Қатқыл дискінің жұмыс жүйесінде санаушы бастары пластинаның сыртқы бетіне тимейді. Оның басты себебі, ферромагнитті диск жылдам айналған кезінде, санаушы бастардың сыртқы қабатына дискіні тигізбейтін ауа қабаты қалыптасады. Санаушы бас пен диск арасында бірнеше нанометр кеңістік қана қалады. Қазіргі замаңғы қатқыл дискілерде бұл көлем 10 нм – ді құрайды. Санаушы бас пен дискінің бір – біріне соқтығыспауы, қатқыл дискінің жұмыс мерзімінің ұзақ уақытқа жетуіне кепіл береді. Қатқыл дискінің иілгіш дискіден басты ерекшеліктерінің бірі – ақпарат тасымалдаушы, жүйелік блоктың ішіндегі қор жинақтауышпен байланыстырылғандығында.
Жалпылама
Тұрғылықты диск (тұрғылықты диск жетегі) немесе Hard disk Drive (HDD) – бұл компьютердегі негізгі мәліметтер қоймасы. Компьютерлердің көпшілігі құрамдас тұрғылықты дисклермен жабдықталған. Оларға ұосымша бағдарламалар орнатылған, онда файлдар әзірленеді және әр түрлі мәліметтер сақталады.
Компьютерді сатып ала отырып, тұрғылықты дискінің сыйымдылығы сипаттаманың алғашқы жолдарында (оперативті жады көлемі және процессордың жылдамдығымен қатар) келтірілгенін көруне болады.
Тұрғылықты дискінің сыйымдылығы түрлі компьютерлерде алуан түрлі болады да, мегабайтпен және гигабайтпен өлшенеді. Қазіргі заманғы тұрғылықты дискілердің сйымдылығы 80 – 1Тбайт және одан да үлкен бола алады.
«Винчестер» атауы
Болжамдар бойынша «винчестер» атауы IBM фирмасында жұмыс істеген Кеннет Хотон есімді жұмыскерге арналып қойылған. Кеннет Хотон 1973 жылы 3340 модельді қатқыл дискіні шығаруда басшылық еткен. Бұл модельдің ерекшелігі санаушы бастары мен диск пластиналары біріктірілген еді. 3340 моделін құрастыруда инженерлер қатқыл дискіні 30 мБ – тан тұратын екі модуль қолданғаның «30 – 30» деген есіммен қалдырды. Бұл есім сол замандағы «Winchester model 1984» деген аңға шығуға арналған қарудың «30 – 30 Winchester» атты оқтарымен түйіндес келді. Басқа да болжамдар бойынша Winchester Repeating Arms Company атты мекеменің шығарған оқтарына байланысты қатқыл дискіге алғашында «винчестер» есімі берілген. Winchester Repeating Arms Company мекемесінің шығарған оқ үлгілері АҚШ – тағы алғашқы азаматтық, шағын калибрлы және түтінсіз қоспа негізінде жасалынған болатын. Бұл оқ үлгілері лезде сұранысқа еңіп, кең таралымда болды. 1990 жылы «винчестер» атауы қолданыстан шығып, оның орнын «винт» сөзі басқан болатын.
Көрсеткіштері
Интерфейс (ағылш. interface) – сызық байланыстарынан жіберілетін сигналдардан, аталған сызықтарды байланыстыратын техникалық құрамнан тұратын ереже түрі. Қазіргі кездері қатқыл дискілердің топтамалары ATA (IDE және PATA), SATA, eSATA, SCSI, SAS, FireWire, SDIO және Fibre Channel интерфейстерінен тұрады.
Сыйымдылық (ағылш. capacity) – жинақтауышта сақталатын ақпараттың көлемі. Қатқыл дискілердің алғаш пайда болған уақытынан бастап, қазіргі күндерге дейін өзгермелі болған және әрдайым қосымшалар мен түзутулер еңгізуге беретін мүмкіндіктерінің бірі – ақпарат сақтау көлемі. Қазіргі замаңғы қатқыл дискілердің сыйымдылығы 2011 жылдың 11 қыркүйегінде өткен зерттеу нәтижесінде 4000 гБ екендігін көрсетті. Уақыт өте бұл көрсеткіш 5000 гБ көлеміне жақындауда. Информатика саласында қабылданған 1024 – тік санау жүйесі, қатқыл дискілерді өңдіруде 1000 деген қысқартылып аталатын көрсеткішке өзгереді. 200 гБ деген көлем жазылған қатқыл дискінің нағыз көлемі 186,2 гБ – қа тең.
Физикалық өлшем (форм – фактор) (ағылш. dimension). 2001 – 2008 жылдар арасындағы жаңа ғасырлық дербес компьютерлерде қолданылатын қатқыл дискілердің ұзындығы 3,5 немесе 2,5 дюйм – ға тең. Сондай – ақ 1,8 дюйм – ді, және 1,3 дюйм – ді, 1 дюйм – ді, және 0,85 дюйм – ді қатқыл дискілер қолданыста бар. Ал 8 және 5,25 дюйм – ді қатқыл дискілердің шығарылымы мүлдем тоқтатылған.
Жұмыстың атқарылу уақыты – винчестерде ақпаратты оқу – жазу әдісі қолданылғанғанда, қызметтің орташа уақыт санауы бойынша есептелінетінің көрсететін жүйе. Әдетте бұл уақыт 2,5 – 16 нс – қа тең. Ережеге сай, серверлік дискілер уақытты көбірек үнемдейді (мысалы, Hitachi Ultrastar 15K147 — 3,7 мс – қа тең). Ал уақыт жағынан ұзақ – тасымалдауға ыңғайлы қатқыл диск түрлері жұмыс жасайды (мысалы, Seagate Momentus 5400.3 — 12,5 мс). Ал SSD тасымалдаушыларда бұл көрсеткіш 1 мс – қа аз.
Шпиндельдің айналу жылдамдығы (ағылш. spindle speed) – шпиндельдің минутына айналу саны. Аталған көрсеткіштен, ақпараттын тасымалдау жылдамдығы байланысты. Қазіргі кездері келесідей жылдамдықпен айналатын қатқыл дискілер шағарылуда: 4200, 5400 және 7200 (ноутбуктер), 5400, 5900, 7200 және 10 000 (дербес компьютерлер), 10 000 және 15 000 айн/мин (серверлер мен шығармашылығы кең көлемді жұмыс станциялары). Ноутбуктарда айналымның жоғарылауына тосқауыл гироскопиялық әсер болады. Ал дербес компьютерлерде бұл әсер аз сезілмелі.
Сенімділік (ағылш. reliability) – қате шығарылған жағдайда оны қалыптастыратын уақыттың орташа көрсеткіші. Көптеген қатқыл дискілер S.M.A.R.T технологиясын қолдануда.
Еңгізу – шығаруға қажетті операциялардың мөлшері (ағылш. IOPS) – жаңа заман қатқыл дискілерінде бұл көрсеткіш 50 оп/сек тең.
Қуат қажеттілігі – мобильді құралдарда маңызды фактор.
Зақымдардан төзімділік (ағылш. G-shock rating) – қуаттың күрт өзгеруіне, зақымның келтірілгеніне шыдамдылығы.
Ақпараттың таратылу жылдамдығы (ағылш Transfer Rate) – келесідей үлгіде:
- Дисктің ішкі зонасы: 44,2 – ден 74,5 Мб/с – қа дейін;
- Дисктің сыртқы зонасы: 60,0 – ден 111,4 Мб/с – қа дейін.
Шу деңгейі
Шу деңгейі – жинақтауышының механикасының жұмыс кезіндегі шығаратын дыбыс деңгейі. Децибелмен көрсетіледі. Шуы аз жинақтауыштар ретінде шу көлемі 26 дБ – ға жететін жатады. Бұл шу шпинделдің айналуынан пайда болады. Қатқыл дискінің шуын азайту үшін келесі шаралар қолданылады:
- Бағдарламалық, көптеген дисктарда кездесетін ААМ жүйесін реттеу нысандарында. Қатқыл дискінің шу көлемін бұл тәсілмен азайту, жұмыс ырғақтылығын 5 – 25% - ға алып келеді.
- Шу жұтқыш құралдар қолдану. Дискінің орналасу шайбаларын резиналы немесе басқа жұмсақ – созылмалы құралдармен ауыстыру.
Өндірушілер
Алғашқы кездері қатқыл дискіні өндіретін мекемелер көп болғандықтан, қатқыл дискінің түрі әртүрлі болатын. Бәсекелестіктің қаталдағанына, қатқыл дискінің көлемінің артуына, табыстың мөлшері азайғанға байланысты көптеген фирмалар өз әсекелесшілерінің қатарына ауысты немесе басқа салаға ауысты.
Fujitsu ноутбуктарға арналған қатқыл дискілерді және SCSI дискілерін шығаруды жалғастыруда. Бірақ 2001 жылы дербес компьютерлерге арналған қатқал дискілерді шығаруды тоқтатты. 2,5 – және 1,8 – дюймді ноутбуктарға арналға қатқыл дисктардың негізгі өндірушісі Toshiba компаниясы. Maxtor бірнеше уақыт қатқыл дискілерді өндіруде бастапқа орындарды алатын компания ретінде келген, 2001 жылы Maxtor Quantum компаниясын сатып алады. Өткен кездердегі аталмыш компанияның өнімдерінің сапаларының кемшіліктерінің көптігінен, 2006 жылы Maxtoer Seagate фирмасымен қосылып, бірге қызмет ете бастайды. Сондай – ақ Seagate фирмасы Nidec және Micropolis компанияларының акцияларын сатып алады. IBM компаниясының қатқыл дисктармен байланысты көптеген шығындардың болғандығынан Hitachi фирмасымен сатып алынады. Кейіннен 2011 жылы Hitachi фирмасы Western Digital компаниясымен сатып алынады, және 2011 жылының санауы бойынша қатқыл дискіні тек 3 фирма ғана өндіреді: Seagate Technology, Western Digital және Toshiba.
Қатқыл дискілердің даму тарихы
1980 жыл — бірінші 5,25-дюймды Winchester, Shugart ST-506, 5 Мб.
1981 жыл — 5,25- дюймды Shugart ST-412, 10 Мб
1986 жыл —SCSI, ATA(IDE)
1990 жыл — максималды сыйымдылық 320 Мб.
1995 жыл — максималды сыйымдылық 2 Гб.
1997 жыл — максималды сыйымдылық 10 Гб.
1998 жыл —UDMA/33 және ATAPI.
1999 жыл — IBM көлемі 170 және 340 Мб болатын Microdrive шығарды.
2000 жыл — IBM көлемі 500 мБ және 1Гб болатын Microdrive шығарды.
2002 жыл —ATA/ATAPI-6 және көлемі 137 Гб – тан астам тасымалдаушы.
2003 жыл —SATA.
2003 жыл — Hitachi көлемі 2 Гб болатын Microdrive шығарды.
2004 жыл — Seagate көлемі 2.5 және 5 Гб болатын Microdrive шығарды.
2005 жыл — максималды сыйымдылық 500 Гб.
2005 жыл —Serial ATA 3G (немесе SATA II).
2005 жыл —SAS (Serial Attached SCSI).
2005 жыл — Seagate көлемі 8 Гб болатын Microdrive шығарды.
2006 жыл — Алғашқы «гибридті» қатқыл дисктердің пайда болуы
2006 жыл — Seagate көлемі 12Гб болатын ST1 Microdrive аналогын шығарды.
2007 жыл — Hitachi бірінші коммерциялық 1 ТB көлемді қытқыл диск шығарды
2009 жыл — Samsung интерфейсі USB 2.0 қатқыл диск шығарды
2009 жыл — SATA 3.0 (SATA 6G).
2010 жыл — Seagate көлемі 3 ТB болатын қатқыл диск шығарды.
2011 жыл — Western Digital алғашқы 750 Гб пластиналы қатқыл диск шығарды.
2011 жыл — Hitachi 1 Тб пластиналы қатқыл диск шығарды.
Дереккөздер
Қазақстан Республикасында ақпараттық теңсіздікті төмендету бағдарламасы бойынша халықты компьютерлік сауаттылыққа оқыту жөніндегі оқу-әдістемелік құрал 2007ж.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қatkyl disk nemese vinchester agylsh Hard Disk Drive HDD derek zhazuga zhәne saktauga arnalgan kurylgy Қatkyl diskIBM zhasagan katkyl disk Metalldy zhapkyshy alastatylgan Zhajmalary ote zhaltyldagan Tabystyn kүn ajy 1956 zh kyrkүjektin 13Tabysshysy Reynold Johnson Zhalganuy Bejimdeuish әdette degenge tomenginin bireuimenen arkyly PATA IDE tildesuiSATA tildesuiSCSI tildesuiSAS tildesuiNaryk bunaktary ҮsteldikTasymalyKәsipTutynushylykBaska Zhabdyk zharakҚatkyl disk Қatkyl magnittik diskidegi zhinaktauysh nemese ҚMDZh agylsh Hard Disk Drive HDD katkyl disk kompyuterlik slengte vinchester magnitti zhazbanyn ustanymynda negizdelgen este saktau kurylgysy Koptegen kompyuterlerde negizgi este saktau kurylgysy bolyp tabylady Iilgish diskiden basty ereksheligi akparat ferromagnitti kabaty bar katkyl plastinanyn betine zhazylady Қatkyl diskide hrom kyshkylynyn birneshe plastinaly kabaty ornalaskan Қatkyl diskinin zhumys zhүjesinde sanaushy bastary plastinanyn syrtky betine timejdi Onyn basty sebebi ferromagnitti disk zhyldam ajnalgan kezinde sanaushy bastardyn syrtky kabatyna diskini tigizbejtin aua kabaty kalyptasady Sanaushy bas pen disk arasynda birneshe nanometr kenistik kana kalady Қazirgi zamangy katkyl diskilerde bul kolem 10 nm di kurajdy Sanaushy bas pen diskinin bir birine soktygyspauy katkyl diskinin zhumys merziminin uzak uakytka zhetuine kepil beredi Қatkyl diskinin iilgish diskiden basty erekshelikterinin biri akparat tasymaldaushy zhүjelik bloktyn ishindegi kor zhinaktauyshpen bajlanystyrylgandygynda ZhalpylamaTurgylykty disk turgylykty disk zhetegi nemese Hard disk Drive HDD bul kompyuterdegi negizgi mәlimetter kojmasy Kompyuterlerdin kopshiligi kuramdas turgylykty disklermen zhabdyktalgan Olarga uosymsha bagdarlamalar ornatylgan onda fajldar әzirlenedi zhәne әr tүrli mәlimetter saktalady Kompyuterdi satyp ala otyryp turgylykty diskinin syjymdylygy sipattamanyn algashky zholdarynda operativti zhady kolemi zhәne processordyn zhyldamdygymen katar keltirilgenin korune bolady Turgylykty diskinin syjymdylygy tүrli kompyuterlerde aluan tүrli bolady da megabajtpen zhәne gigabajtpen olshenedi Қazirgi zamangy turgylykty diskilerdin sjymdylygy 80 1Tbajt zhәne odan da үlken bola alady Vinchester atauy Bolzhamdar bojynsha vinchester atauy IBM firmasynda zhumys istegen Kennet Hoton esimdi zhumyskerge arnalyp kojylgan Kennet Hoton 1973 zhyly 3340 modeldi katkyl diskini shygaruda basshylyk etken Bul modeldin ereksheligi sanaushy bastary men disk plastinalary biriktirilgen edi 3340 modelin kurastyruda inzhenerler katkyl diskini 30 mB tan turatyn eki modul koldanganyn 30 30 degen esimmen kaldyrdy Bul esim sol zamandagy Winchester model 1984 degen anga shyguga arnalgan karudyn 30 30 Winchester atty oktarymen tүjindes keldi Baska da bolzhamdar bojynsha Winchester Repeating Arms Company atty mekemenin shygargan oktaryna bajlanysty katkyl diskige algashynda vinchester esimi berilgen Winchester Repeating Arms Company mekemesinin shygargan ok үlgileri AҚSh tagy algashky azamattyk shagyn kalibrly zhәne tүtinsiz kospa negizinde zhasalyngan bolatyn Bul ok үlgileri lezde suranyska enip ken taralymda boldy 1990 zhyly vinchester atauy koldanystan shygyp onyn ornyn vint sozi baskan bolatyn KorsetkishteriInterfejs agylsh interface syzyk bajlanystarynan zhiberiletin signaldardan atalgan syzyktardy bajlanystyratyn tehnikalyk kuramnan turatyn erezhe tүri Қazirgi kezderi katkyl diskilerdin toptamalary ATA IDE zhәne PATA SATA eSATA SCSI SAS FireWire SDIO zhәne Fibre Channel interfejsterinen turady Syjymdylyk agylsh capacity zhinaktauyshta saktalatyn akparattyn kolemi Қatkyl diskilerdin algash pajda bolgan uakytynan bastap kazirgi kүnderge dejin ozgermeli bolgan zhәne әrdajym kosymshalar men tүzutuler engizuge beretin mүmkindikterinin biri akparat saktau kolemi Қazirgi zamangy katkyl diskilerdin syjymdylygy 2011 zhyldyn 11 kyrkүjeginde otken zertteu nәtizhesinde 4000 gB ekendigin korsetti Uakyt ote bul korsetkish 5000 gB kolemine zhakyndauda Informatika salasynda kabyldangan 1024 tik sanau zhүjesi katkyl diskilerdi ondirude 1000 degen kyskartylyp atalatyn korsetkishke ozgeredi 200 gB degen kolem zhazylgan katkyl diskinin nagyz kolemi 186 2 gB ka ten Fizikalyk olshem form faktor agylsh dimension 2001 2008 zhyldar arasyndagy zhana gasyrlyk derbes kompyuterlerde koldanylatyn katkyl diskilerdin uzyndygy 3 5 nemese 2 5 dyujm ga ten Sondaj ak 1 8 dyujm di zhәne 1 3 dyujm di 1 dyujm di zhәne 0 85 dyujm di katkyl diskiler koldanysta bar Al 8 zhәne 5 25 dyujm di katkyl diskilerdin shygarylymy mүldem toktatylgan Zhumystyn atkarylu uakyty vinchesterde akparatty oku zhazu әdisi koldanylganganda kyzmettin ortasha uakyt sanauy bojynsha eseptelinetinin korsetetin zhүje Әdette bul uakyt 2 5 16 ns ka ten Erezhege saj serverlik diskiler uakytty kobirek үnemdejdi mysaly Hitachi Ultrastar 15K147 3 7 ms ka ten Al uakyt zhagynan uzak tasymaldauga yngajly katkyl disk tүrleri zhumys zhasajdy mysaly Seagate Momentus 5400 3 12 5 ms Al SSD tasymaldaushylarda bul korsetkish 1 ms ka az Shpindeldin ajnalu zhyldamdygy agylsh spindle speed shpindeldin minutyna ajnalu sany Atalgan korsetkishten akparattyn tasymaldau zhyldamdygy bajlanysty Қazirgi kezderi kelesidej zhyldamdykpen ajnalatyn katkyl diskiler shagaryluda 4200 5400 zhәne 7200 noutbukter 5400 5900 7200 zhәne 10 000 derbes kompyuterler 10 000 zhәne 15 000 ajn min serverler men shygarmashylygy ken kolemdi zhumys stanciyalary Noutbuktarda ajnalymnyn zhogarylauyna toskauyl giroskopiyalyk әser bolady Al derbes kompyuterlerde bul әser az sezilmeli Senimdilik agylsh reliability kate shygarylgan zhagdajda ony kalyptastyratyn uakyttyn ortasha korsetkishi Koptegen katkyl diskiler S M A R T tehnologiyasyn koldanuda Engizu shygaruga kazhetti operaciyalardyn molsheri agylsh IOPS zhana zaman katkyl diskilerinde bul korsetkish 50 op sek ten Қuat kazhettiligi mobildi kuraldarda manyzdy faktor Zakymdardan tozimdilik agylsh G shock rating kuattyn kүrt ozgeruine zakymnyn keltirilgenine shydamdylygy Akparattyn taratylu zhyldamdygy agylsh Transfer Rate kelesidej үlgide Disktin ishki zonasy 44 2 den 74 5 Mb s ka dejin Disktin syrtky zonasy 60 0 den 111 4 Mb s ka dejin Shu dengejiShu dengeji zhinaktauyshynyn mehanikasynyn zhumys kezindegi shygaratyn dybys dengeji Decibelmen korsetiledi Shuy az zhinaktauyshtar retinde shu kolemi 26 dB ga zhetetin zhatady Bul shu shpindeldin ajnaluynan pajda bolady Қatkyl diskinin shuyn azajtu үshin kelesi sharalar koldanylady Bagdarlamalyk koptegen disktarda kezdesetin AAM zhүjesin retteu nysandarynda Қatkyl diskinin shu kolemin bul tәsilmen azajtu zhumys yrgaktylygyn 5 25 ga alyp keledi Shu zhutkysh kuraldar koldanu Diskinin ornalasu shajbalaryn rezinaly nemese baska zhumsak sozylmaly kuraldarmen auystyru ӨndirushilerAlgashky kezderi katkyl diskini ondiretin mekemeler kop bolgandyktan katkyl diskinin tүri әrtүrli bolatyn Bәsekelestiktin kataldaganyna katkyl diskinin koleminin artuyna tabystyn molsheri azajganga bajlanysty koptegen firmalar oz әsekelesshilerinin kataryna auysty nemese baska salaga auysty Fujitsu noutbuktarga arnalgan katkyl diskilerdi zhәne SCSI diskilerin shygarudy zhalgastyruda Birak 2001 zhyly derbes kompyuterlerge arnalgan katkal diskilerdi shygarudy toktatty 2 5 zhәne 1 8 dyujmdi noutbuktarga arnalga katkyl disktardyn negizgi ondirushisi Toshiba kompaniyasy Maxtor birneshe uakyt katkyl diskilerdi ondirude bastapka oryndardy alatyn kompaniya retinde kelgen 2001 zhyly Maxtor Quantum kompaniyasyn satyp alady Өtken kezderdegi atalmysh kompaniyanyn onimderinin sapalarynyn kemshilikterinin koptiginen 2006 zhyly Maxtoer Seagate firmasymen kosylyp birge kyzmet ete bastajdy Sondaj ak Seagate firmasy Nidec zhәne Micropolis kompaniyalarynyn akciyalaryn satyp alady IBM kompaniyasynyn katkyl disktarmen bajlanysty koptegen shygyndardyn bolgandygynan Hitachi firmasymen satyp alynady Kejinnen 2011 zhyly Hitachi firmasy Western Digital kompaniyasymen satyp alynady zhәne 2011 zhylynyn sanauy bojynsha katkyl diskini tek 3 firma gana ondiredi Seagate Technology Western Digital zhәne Toshiba Қatkyl diskilerdin damu tarihy1980 zhyl birinshi 5 25 dyujmdy Winchester Shugart ST 506 5 Mb 1981 zhyl 5 25 dyujmdy Shugart ST 412 10 Mb 1986 zhyl SCSI ATA IDE 1990 zhyl maksimaldy syjymdylyk 320 Mb 1995 zhyl maksimaldy syjymdylyk 2 Gb 1997 zhyl maksimaldy syjymdylyk 10 Gb 1998 zhyl UDMA 33 zhәne ATAPI 1999 zhyl IBM kolemi 170 zhәne 340 Mb bolatyn Microdrive shygardy 2000 zhyl IBM kolemi 500 mB zhәne 1Gb bolatyn Microdrive shygardy 2002 zhyl ATA ATAPI 6 zhәne kolemi 137 Gb tan astam tasymaldaushy 2003 zhyl SATA 2003 zhyl Hitachi kolemi 2 Gb bolatyn Microdrive shygardy 2004 zhyl Seagate kolemi 2 5 zhәne 5 Gb bolatyn Microdrive shygardy 2005 zhyl maksimaldy syjymdylyk 500 Gb 2005 zhyl Serial ATA 3G nemese SATA II 2005 zhyl SAS Serial Attached SCSI 2005 zhyl Seagate kolemi 8 Gb bolatyn Microdrive shygardy 2006 zhyl Algashky gibridti katkyl diskterdin pajda boluy 2006 zhyl Seagate kolemi 12Gb bolatyn ST1 Microdrive analogyn shygardy 2007 zhyl Hitachi birinshi kommerciyalyk 1 TB kolemdi kytkyl disk shygardy 2009 zhyl Samsung interfejsi USB 2 0 katkyl disk shygardy 2009 zhyl SATA 3 0 SATA 6G 2010 zhyl Seagate kolemi 3 TB bolatyn katkyl disk shygardy 2011 zhyl Western Digital algashky 750 Gb plastinaly katkyl disk shygardy 2011 zhyl Hitachi 1 Tb plastinaly katkyl disk shygardy DerekkozderҚazakstan Respublikasynda akparattyk tensizdikti tomendetu bagdarlamasy bojynsha halykty kompyuterlik sauattylykka okytu zhonindegi oku әdistemelik kural 2007zh