Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Князь Николай Сергеевич Трубецкой – алдыңғы қатарлы орыс лингвисті. Сонымен қатар философ және еуразияшылдық идеясын алға тартушы ретінде де белгілі. 1890 жылы Мәскеу қаласында дүниеге келген, 1938 жылда Вена қаласында қайтыс болған.
| Николай Сергеевич Трубецкой | |
|---|---|
 | |
| Дүниеге келгендегі есімі: | Николай Сергеевич Трубецкой |
| Дүниеге келгені: | Николай Сергеевич Трубецкой 16.5.1890 Москва |
| Қайтыс болғаны: | 25 |
| Мансабы: | философ, мәдениеттанушы, лингвист |
Биография
Ақсүйектер отбасынан шыққан. Князь Н.С.Трубецкой Мәскеу мемелекеттік университетінің ректорының баласы. 14 жасында Мәскеу Этнографиялық қоғамының жиналыстарына қатысқан. 15 жасында алғаш рет фин-ұйғыр тілдері туралы ғылыми мақалалар жариялаған. Фольклорды оқуы әр түрлі тілдермен танысумен бірге жүрген.
1907 жылы чукот-камчатка және солтүстік кавказ халықтарының тілдерінің грамматикалық құрылымын тарихи салыстыру және типологиялық тұрғыдан зерттеуді бастады. Революция кезіне дейін осы зерттеу кезінде жиналған материалдардың барлығы Азамат соғысы жылдарында жоғалтылды және Трубецкой эмиграция кезінде есінде қалғандарын қайта жазды.
1908 жылы Бесінші Мәскеу гимназиясын аяқтады және Мәскеу университетіне философия-психология бөліміне түсті. Мұнда ол Б.Н.Пастернакпен бірге оқиды. Кейін ол батысеуропа әдебиеттері бөліміне, одан кейін салыстырмалы тілбілу бөліміне түсті. Осында ол Ф.Ф.Фортунатовтың оқушысы болды.
1912 жылы салыстырмалы тіл білу бөлімін аяқтады және университет кафедрасында қалдырылды. Қайтып келген соң, 1915 және 1916 жылдар аралығында Мәскеу университетінде сабақ береді. 1917 жылы революциядан кейін Кисловодскқа кетеді және біраз уақыт Ростовск университетінде сабақ береді.
1920 жылы Болгарияға эмиграцияланады. София университетінде сабақ береді. Осы кезде „Еуропа және адамзат„ шығармасын жазады, осы шығармада ол еуразияшылдық идеясын құруға жақындады. Шығарма П.П.Сувчинский, Г.В.Флоровский, П.Н.Савицкий қатысқан София университетінде семинарда талқыланып, еуразияшылдық идеясының пайда болуына алып келеді. Бұл „Исход к Востоку. Предчувствия и свершения. Утверждение евразийцев. Книга 1„ (София, 1921) кітабында жарияланады. 1923 жылы Венаға келеді, Вена университетінде сабақ береді.
1920-1930 жылдар аралығында Трубецкой еуразияшылдық қозғалысының белсенді мүшесі, теоретигі және саяси басшыларының бірі болады. П.П.Сувчинский, П.Н.Савицкийлермен бірге еуразияшылдықтың органдарын басқарушылар қатарына қосылды (Үштік Кеңес, Бестік Кеңес, Жетілік Кеңес). 1929 жылға дейін барлық еуразияшылдық идеясының бағдарламалық жинақтарына қатысты. («Исход к Востоку» (1921), «На путях» (1922), «Россия и латинство» (1923), «Евразийский временник. Книга 1» (1923), «Евразийский временник. Книга 2» (1925), «Евразийский временник. Книга 3» (1927)). Еуразияшылдықтардың ұжымдық манифесттерінің авторларының бірі («Евразийство (опыт систематического изложения)» (1926), «Евразийство (формулировка 1927 года)»). Еуразия кітап баспаларында көптеген кітаптар жазып шығарды («Наследие Чингисхана» (1925), «К проблеме русского самосознания» (1927)). Еуразияшылдықтың идеологы ретінде көпполярлы әлем конйепциясын құрды, монғолдардың орыс мәдениетіне, саяси тарихына және мәдениетіне әсері туралы жазды.
1929 жылы „Евразия„ газетінің коммунисттік және кеңестік бағытта болғандығына қарсылық ретінде еуразияшылдық қозғалысының басшыларының қатарынан шығады. 1932 жылы Еуразия партиясының құрылуына қатысқан жоқ, бірақ П.Н.Савицкимен байланысын үзбеді, теориялық еуразия семинарларына қатысты және 1930 жылдан бастап еуразия баспаларында мақалалар жариялай бастады. Сол уақытта Р.О.Якобсонмен бірге еуразия тіл бірлігі теориясын құрастырады.
1920-1930 жылдар аралығында Венск университетінде славян тілдеріне және әдебиеттен сабақ береді, ғылыми ізденістермен айналысады. Пражск лингвистикалық үйірмесінің қатысушысы және идеялық жетекшілерінің бірі болады. Өзінің лекцияларында ол ежелгі орыс әдебиетінің ашылуы қажеттігі туралы айтып өткен. Коммунизмнің қарсыласы болған.
1938 жылы Австрия жағынан айыптау тағылым, тергеуге шақырылады. Оның бөлмесінде тексерулер жүргізіліп көптеген қолжазбалары мен еңбектері жоғалады. Оны концлагерден тек қана князь титулы ғана құтқарады. Бірақ еңбектерінің жоғалуына шыдай алмай инфарктан ауруханада қаза болады.
Трубецкой және Еуразияшылдық идеясы
1920 жылы Н.Трубецкой Ресейден кетеді және Болгарияға барады. Сонда София университетінде ғылыми-оқытушы қызметін атқарады. Осы жылы ол өзінің танымал „Еуропа және адамзат„ шығармасын жариялайды. Бұл шығарма Еуразияшылдық идеясының құрыла бастауымен, яғни, идеологияның пайда болуына әсер еткен ерекше шығарма ретінде көрініс табады. Бұдан кейінгі уақытта Трубецкойдың қызметі екі бағытта дамыды: 1) филологиялық және лингвистикалық проблемаларға бағытталған ғылыми бағыт (Пражск үйірмесінің жұмысы, одан кейін Венадағы зерттеу жылдары); 2) еуразияшылдық қозғалысына қатысуына байланысты мәдени-идеологиялық бағыт. Трубейкой осы жылдары Савицкимен , П.П.Сувчинскиймен, Г.В.Флоровскимен жақындай түсіп, ғылыми қызметін олармен бірге жалғастырады. Жиі-жиі Еуропа қалаларында баяндамалар оқиды. Ол саяси әрекеттерге тікелей қатыспағанымен, әр-түрлі мақалаларымен саясатқа әсер етіп отырған. Күрделі саяси ахуалдан алшақ болуды және конфликттік мақалалар жазуға тырысқанымен, оның көптеген мақалалары еуразияшылдық идеясына шақыру, оның мағынасын түсіндіруде болды. Мақалалары еуразияшылдық идеясыныы бастауымен қатар, оның негізгі мағыналарын ашып бере алды. Еуразияшылдық идеясын қолдаушылар арасында екі түрлі бағыт пайда болды. Біріншілер, географиялық тұрғыдан бұл идеяны қарастырды яғни, Еуропа, Азия және олардың түйіскен жерінде екі йивилизацияға да жатпайтын континент болуы керек деп есептеді. Ал екіншілердің бағытында, бөлінушілік, яғни, Еуропа Азия деген ұғым жоқ. Олардың идеяларында тек қана еуразиялықтар бар.
Трубецкой өмірінен:
- Трубецкой 5-гимназияда оқыған кезінде онымен бірге, болашақ поэттер Б.Л.Пастернак және В.В.Маяковскилер бірге оқыған.
- 15 жасында Н.С.Трубецкой этнограф Богоразовқа хат жазған. Бұл хатта ол өзінің ғылыми ойларын білдірген (өзінің жасын көрсетпей). Бұл идеямен қызыққан Богоразов Трубецкойдың үйіне келеді. Сол кезде ол репетитормен сабақ оқып отырған 15 жасар баланы көріп, ұзақ уақыт хатты осы бала жазғанына сене алмай жүрген.
- 1905 жылы болгар тарихшысы және қоғам қайраткері Иван Шишманов өзінің танысы 15 жасар С.Н.Трубецкойға өзінің „болашақ ежелгі болгар тарихшысына„ деген жазуымен кітабын силайды. 1920 жылы Софияға эмиграцияланған кезде Трубецкой Шишмановқа жолығады. Шишманов оны София университетінің салыстырмалы тілбілімі кафедрасына доцент ретінде ұсынады. Осыған байланысты эмиграцияда жүрген Трубецкой жұмысты болады. Бұл университетте ол тек қана үш тыңдаушы ғана жинай алады. Бірақ, оның лингвистика ғылымына арналған мақалалар нәтижесінде Вена университетіне профессор қызметіне шақырады.
- Лингвисттердің бірінші конгресінде А.Мейе Трубецкойды заманауи лингвистиканың ұлы қайраткері деп атаған.
- Трубецкой Маяковскийдің поэзиясын ұнатқан.
- 1973 жылы Вена университетінде Н.С.Трубецкойдың құрметіне құрмет тақтасы орнатылды.
Дереккөздер
- Алпатов В. М. Москва лингвистическая / Научный совет Российской Академии наук по изучению и охране культурного и природного наследия — М.: Изд-во Института иностранных языков, 2001. — С. 20 - 24. — 104 с. — (Природное и культурное наследие Москвы). — 500 экз. — ISBN 5-88966-028-4.
- Тесля А. А. К истории «И. Р.»
- Наследие Чингисхана. Взгляд на русскую историю не с Запада, а с Востока Мұрағатталған 25 мамырдың 2008 жылы.. Берлин, 1925, 60 с.
Сілтемелер
- Сетевая библиография Н. С. Трубецкого
- Биография Н. С. Трубецкого Мұрағатталған 8 сәуірдің 2019 жылы.
- Трубецкой Н. С. Фонология и лингвистическая география. Мұрағатталған 8 наурыздың 2016 жылы.
- Трубецкой Н. С. Отношение между определяемым, определением и определённостью. Мұрағатталған 6 наурыздың 2016 жылы.
- Трубецкой Н. С. «Еуропа и человечество» Мұрағатталған 8 қыркүйектің 2012 жылы.
- Трубецкой Н. С. «Наследие Чингисхана. Взгляд на русскую историю не с Запада, а с Востока» Мұрағатталған 25 мамырдың 2008 жылы.. Берлин, 1925, 60 с.
- Вестстейн, Виллем. Трубецкой и Хлебников. // Евразийское пространство. Звук, слово, образ. Языки славянских культур. — М., 2003. — С. 237—248
- Культура или карикатура?К украинской проблеме Мұрағатталған 22 ақпанның 2011 жылы. (О полемике Н. С. Трубецкого с Д. И. Дорошенко).
- ОБЩЕСЛАВЯНСКИЙ ЭЛЕМЕНТ В РУССКОЙ КУЛЬТУРЕ
- Центр Льва Гумилева: современное евразийство
- Молодая Евразия: младоевразийство(қолжетпейтін сілтеме)
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Knyaz Nikolaj Sergeevich Trubeckoj aldyngy katarly orys lingvisti Sonymen katar filosof zhәne euraziyashyldyk ideyasyn alga tartushy retinde de belgili 1890 zhyly Mәskeu kalasynda dүniege kelgen 1938 zhylda Vena kalasynda kajtys bolgan Nikolaj Sergeevich TrubeckojDүniege kelgendegi esimi Nikolaj Sergeevich TrubeckojDүniege kelgeni Nikolaj Sergeevich Trubeckoj 16 5 1890 MoskvaҚajtys bolgany 25Mansaby filosof mәdeniettanushy lingvist Biografiya Aksүjekter otbasynan shykkan Knyaz N S Trubeckoj Mәskeu memelekettik universitetinin rektorynyn balasy 14 zhasynda Mәskeu Etnografiyalyk kogamynyn zhinalystaryna katyskan 15 zhasynda algash ret fin ujgyr tilderi turaly gylymi makalalar zhariyalagan Folklordy okuy әr tүrli tildermen tanysumen birge zhүrgen 1907 zhyly chukot kamchatka zhәne soltүstik kavkaz halyktarynyn tilderinin grammatikalyk kurylymyn tarihi salystyru zhәne tipologiyalyk turgydan zertteudi bastady Revolyuciya kezine dejin osy zertteu kezinde zhinalgan materialdardyn barlygy Azamat sogysy zhyldarynda zhogaltyldy zhәne Trubeckoj emigraciya kezinde esinde kalgandaryn kajta zhazdy 1908 zhyly Besinshi Mәskeu gimnaziyasyn ayaktady zhәne Mәskeu universitetine filosofiya psihologiya bolimine tүsti Munda ol B N Pasternakpen birge okidy Kejin ol batyseuropa әdebietteri bolimine odan kejin salystyrmaly tilbilu bolimine tүsti Osynda ol F F Fortunatovtyn okushysy boldy 1912 zhyly salystyrmaly til bilu bolimin ayaktady zhәne universitet kafedrasynda kaldyryldy Қajtyp kelgen son 1915 zhәne 1916 zhyldar aralygynda Mәskeu universitetinde sabak beredi 1917 zhyly revolyuciyadan kejin Kislovodskka ketedi zhәne biraz uakyt Rostovsk universitetinde sabak beredi 1920 zhyly Bolgariyaga emigraciyalanady Sofiya universitetinde sabak beredi Osy kezde Europa zhәne adamzat shygarmasyn zhazady osy shygarmada ol euraziyashyldyk ideyasyn kuruga zhakyndady Shygarma P P Suvchinskij G V Florovskij P N Savickij katyskan Sofiya universitetinde seminarda talkylanyp euraziyashyldyk ideyasynyn pajda boluyna alyp keledi Bul Ishod k Vostoku Predchuvstviya i sversheniya Utverzhdenie evrazijcev Kniga 1 Sofiya 1921 kitabynda zhariyalanady 1923 zhyly Venaga keledi Vena universitetinde sabak beredi 1920 1930 zhyldar aralygynda Trubeckoj euraziyashyldyk kozgalysynyn belsendi mүshesi teoretigi zhәne sayasi basshylarynyn biri bolady P P Suvchinskij P N Savickijlermen birge euraziyashyldyktyn organdaryn baskarushylar kataryna kosyldy Үshtik Kenes Bestik Kenes Zhetilik Kenes 1929 zhylga dejin barlyk euraziyashyldyk ideyasynyn bagdarlamalyk zhinaktaryna katysty Ishod k Vostoku 1921 Na putyah 1922 Rossiya i latinstvo 1923 Evrazijskij vremennik Kniga 1 1923 Evrazijskij vremennik Kniga 2 1925 Evrazijskij vremennik Kniga 3 1927 Euraziyashyldyktardyn uzhymdyk manifestterinin avtorlarynyn biri Evrazijstvo opyt sistematicheskogo izlozheniya 1926 Evrazijstvo formulirovka 1927 goda Euraziya kitap baspalarynda koptegen kitaptar zhazyp shygardy Nasledie Chingishana 1925 K probleme russkogo samosoznaniya 1927 Euraziyashyldyktyn ideology retinde koppolyarly әlem konjepciyasyn kurdy mongoldardyn orys mәdenietine sayasi tarihyna zhәne mәdenietine әseri turaly zhazdy 1929 zhyly Evraziya gazetinin kommunisttik zhәne kenestik bagytta bolgandygyna karsylyk retinde euraziyashyldyk kozgalysynyn basshylarynyn katarynan shygady 1932 zhyly Euraziya partiyasynyn kuryluyna katyskan zhok birak P N Savickimen bajlanysyn үzbedi teoriyalyk euraziya seminarlaryna katysty zhәne 1930 zhyldan bastap euraziya baspalarynda makalalar zhariyalaj bastady Sol uakytta R O Yakobsonmen birge euraziya til birligi teoriyasyn kurastyrady 1920 1930 zhyldar aralygynda Vensk universitetinde slavyan tilderine zhәne әdebietten sabak beredi gylymi izdenistermen ajnalysady Prazhsk lingvistikalyk үjirmesinin katysushysy zhәne ideyalyk zhetekshilerinin biri bolady Өzinin lekciyalarynda ol ezhelgi orys әdebietinin ashyluy kazhettigi turaly ajtyp otken Kommunizmnin karsylasy bolgan 1938 zhyly Avstriya zhagynan ajyptau tagylym tergeuge shakyrylady Onyn bolmesinde tekseruler zhүrgizilip koptegen kolzhazbalary men enbekteri zhogalady Ony konclagerden tek kana knyaz tituly gana kutkarady Birak enbekterinin zhogaluyna shydaj almaj infarktan auruhanada kaza bolady Trubeckoj zhәne Euraziyashyldyk ideyasy 1920 zhyly N Trubeckoj Resejden ketedi zhәne Bolgariyaga barady Sonda Sofiya universitetinde gylymi okytushy kyzmetin atkarady Osy zhyly ol ozinin tanymal Europa zhәne adamzat shygarmasyn zhariyalajdy Bul shygarma Euraziyashyldyk ideyasynyn kuryla bastauymen yagni ideologiyanyn pajda boluyna әser etken erekshe shygarma retinde korinis tabady Budan kejingi uakytta Trubeckojdyn kyzmeti eki bagytta damydy 1 filologiyalyk zhәne lingvistikalyk problemalarga bagyttalgan gylymi bagyt Prazhsk үjirmesinin zhumysy odan kejin Venadagy zertteu zhyldary 2 euraziyashyldyk kozgalysyna katysuyna bajlanysty mәdeni ideologiyalyk bagyt Trubejkoj osy zhyldary Savickimen P P Suvchinskijmen G V Florovskimen zhakyndaj tүsip gylymi kyzmetin olarmen birge zhalgastyrady Zhii zhii Europa kalalarynda bayandamalar okidy Ol sayasi әreketterge tikelej katyspaganymen әr tүrli makalalarymen sayasatka әser etip otyrgan Kүrdeli sayasi ahualdan alshak boludy zhәne konflikttik makalalar zhazuga tyryskanymen onyn koptegen makalalary euraziyashyldyk ideyasyna shakyru onyn magynasyn tүsindirude boldy Makalalary euraziyashyldyk ideyasynyy bastauymen katar onyn negizgi magynalaryn ashyp bere aldy Euraziyashyldyk ideyasyn koldaushylar arasynda eki tүrli bagyt pajda boldy Birinshiler geografiyalyk turgydan bul ideyany karastyrdy yagni Europa Aziya zhәne olardyn tүjisken zherinde eki jivilizaciyaga da zhatpajtyn kontinent boluy kerek dep eseptedi Al ekinshilerdin bagytynda bolinushilik yagni Europa Aziya degen ugym zhok Olardyn ideyalarynda tek kana euraziyalyktar bar Trubeckoj omirinen Trubeckoj 5 gimnaziyada okygan kezinde onymen birge bolashak poetter B L Pasternak zhәne V V Mayakovskiler birge okygan 15 zhasynda N S Trubeckoj etnograf Bogorazovka hat zhazgan Bul hatta ol ozinin gylymi ojlaryn bildirgen ozinin zhasyn korsetpej Bul ideyamen kyzykkan Bogorazov Trubeckojdyn үjine keledi Sol kezde ol repetitormen sabak okyp otyrgan 15 zhasar balany korip uzak uakyt hatty osy bala zhazganyna sene almaj zhүrgen 1905 zhyly bolgar tarihshysy zhәne kogam kajratkeri Ivan Shishmanov ozinin tanysy 15 zhasar S N Trubeckojga ozinin bolashak ezhelgi bolgar tarihshysyna degen zhazuymen kitabyn silajdy 1920 zhyly Sofiyaga emigraciyalangan kezde Trubeckoj Shishmanovka zholygady Shishmanov ony Sofiya universitetinin salystyrmaly tilbilimi kafedrasyna docent retinde usynady Osygan bajlanysty emigraciyada zhүrgen Trubeckoj zhumysty bolady Bul universitette ol tek kana үsh tyndaushy gana zhinaj alady Birak onyn lingvistika gylymyna arnalgan makalalar nәtizhesinde Vena universitetine professor kyzmetine shakyrady Lingvistterdin birinshi kongresinde A Meje Trubeckojdy zamanaui lingvistikanyn uly kajratkeri dep atagan Trubeckoj Mayakovskijdin poeziyasyn unatkan 1973 zhyly Vena universitetinde N S Trubeckojdyn kurmetine kurmet taktasy ornatyldy DerekkozderAlpatov V M Moskva lingvisticheskaya Nauchnyj sovet Rossijskoj Akademii nauk po izucheniyu i ohrane kulturnogo i prirodnogo naslediya M Izd vo Instituta inostrannyh yazykov 2001 S 20 24 104 s Prirodnoe i kulturnoe nasledie Moskvy 500 ekz ISBN 5 88966 028 4 Teslya A A K istorii I R Nasledie Chingishana Vzglyad na russkuyu istoriyu ne s Zapada a s Vostoka Muragattalgan 25 mamyrdyn 2008 zhyly Berlin 1925 60 s SiltemelerSetevaya bibliografiya N S Trubeckogo Biografiya N S Trubeckogo Muragattalgan 8 sәuirdin 2019 zhyly Trubeckoj N S Fonologiya i lingvisticheskaya geografiya Muragattalgan 8 nauryzdyn 2016 zhyly Trubeckoj N S Otnoshenie mezhdu opredelyaemym opredeleniem i opredelyonnostyu Muragattalgan 6 nauryzdyn 2016 zhyly Trubeckoj N S Europa i chelovechestvo Muragattalgan 8 kyrkүjektin 2012 zhyly Trubeckoj N S Nasledie Chingishana Vzglyad na russkuyu istoriyu ne s Zapada a s Vostoka Muragattalgan 25 mamyrdyn 2008 zhyly Berlin 1925 60 s Veststejn Villem Trubeckoj i Hlebnikov Evrazijskoe prostranstvo Zvuk slovo obraz Yazyki slavyanskih kultur M 2003 S 237 248 Kultura ili karikatura K ukrainskoj probleme Muragattalgan 22 akpannyn 2011 zhyly O polemike N S Trubeckogo s D I Doroshenko OBShESLAVYaNSKIJ ELEMENT V RUSSKOJ KULTURE Centr Lva Gumileva sovremennoe evrazijstvo Molodaya Evraziya mladoevrazijstvo kolzhetpejtin silteme