Триумвират

ТРИУМВИРАТ (лат. trіumvіratus, trіum – үш және vіr – ер адам) – Ежелгі Римде:

1. арнайы мақсаттар үшін үш адамнан тағайындалған немесе сайланған коллегия (мысалы, б.з.б. 133 жылы жер реформасын жүргізуде);
2. б.з.б. 1 ғасырдағы Азамат соғысы кезеңінде ықпалды саяси қайраткерлер мен қолбасшылардың Мемлекеттік өкімет билігін басып алу мақсатында пайда болған одақтары.

• Бірінші Триумвират – б.з.б. 60/59 – 53 жылы Ю.Цезарь, Г.Помпей мен М.Красстың арасындағы келісім. Бірінші Триумвираттағы бастамашылық пен жетекші рөлді Цезарь атқарды. Триумвирлердің тірегі – легиондар болды. Іс жүзінде үкіметке айнала отырып, олар өзара және өздерінің жақтастары арасында Мемлекеттік қызметтерді, провинцияларды басқаруды бөлісті, заңдарды өз мүдделеріне пайдаланды. Бірінші Триумвират 53 жылы қайтыс болған соң және Помпей мен Цезарьдің арасындағы қарым-қатынастардың шиеленісуіне байланысты тарады. Замандастары бірінші Триумвиратты “үш басты құбыжық” () деп атады.
• Екінші Триумвират – Цезарьді өлтірген М.Брутқа, Л.Т. Кассийге, басқа да республикашылар мен сенатқа қарсы біріккен Цезарьдің жақтастары – Октавиан, М.Антоний мен М.Лепидтің арасында б.з.б. 43 – 36 жылы (сөз жүзінде б.з.б. 31 жылға дейін өмір сүрді) жасалған одақ болды. Оның бірінші Триумвират тан ерекшелігі – бұл Триумвират комициялармен (халық жиналысы) бекітіліп, триумвирлер “мемлекеттік істерді жүргізу үшін” төтенше өкілеттіліктерге ие болды. Олар өздерінің билігін провинцияларды өзара бөлісу мен саяси қарсыластарына қарсы проскрипциялар (заңнан тыс деп жариялау) ұйымдастыру үшін пайдаланды. Триумвирлердің арасындағы қарама-қайшылықтардың нәтижесінде тарап кетті.

Сілтеме

1. «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том