Тоқылдақ тұқымдастар (Рісidае) - ерекше ұзын қашау тәрізді тұмсығы бар шағын және орташа денелі (300 г шамасында) тоқылдақтәріздес құстар отрядына жататын тұқымдас құстардың бірі.
Тоқылдақ тұқымдастар | ||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Tapping sound of a woodpecker | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
– wrynecks |
Тұмсықта бойлай созылған қырлар мен қатпарлар болады, тілі - ұзын және нығыз, тұмсықтың ұзындығындай алға созылып шығуға бейім, тілінің ұшы үшкір, арнайы сөл шығатындықтан, жабысқақ болып келеді. Тоқылдақтар осы тұмсықтың жәрдемімен қабық тесігі мен жарығына және сүрегіне тереңірек бойлап, бунақденелілерді және олардың дернәсілдерін жапсырып немесе шаншып алады. Жабын қауырсындары - қатқыл, көбінесе ашық түсті. Құйрығы - ұзын, конус пішінді қатқыл. Құс құйрығын таяныш етіп, қысқа және өте имек, өткір тырнақтарымен тік бетке жабысады. Аяқтары - қысқа және күшті екі саусағы - алға, екі саусағы - артқа бағытталған 4 саусағы болады. Орман құсы, отырықшы өмір сүреді, кейде шағын қашықтыққа қоныс аударады. Топ та үйір де түзбейді. Моногамиялы, жұбын көптеген жылдар бойы жиі сақтайды. Қабықта және сүректе тіршілік ететін бунақденелілерді және солардың дернәсілдерін жейді, дегенмен затия бетіндегі азықтарды да шоқиды. Күзде және қыста тұқымдар мен жемістерді жейді. Тоқылдақтар отрядында 207 түрді қамтитын 34-35 туыс бар. Қазақстанда 5 туыстан 8 түр кездеседі.
Орман шаруашылығында тоқылдақтардың пайдасы үлкен. Олар күн сайын бірнеше жүз зиянды насекомдарды қырады. Тоқылдақтар әсіресе жаз айларында пайдалы, өйткені, олар бұл кезде жәндіктермен қоректенеді. Қыста тоқылдақтар көпшілігінде кылқанды ағаштардың дәндерімен қоректенеді. Үзіп алған жаңғақтарын өздері шоқып жасаған ағаш қуыстарына бекітіп қойып, оны қаты тұмсығымен жарып, ішінен дәнін алып жейді. Пайдаланылып болған бүршік қабығын жерге түсіреді. Тоқылдақтардың жаңғақтарды апарып бекітіп қойып, ішінен дәнін алып жейтін жерін “дүкен” деп атайды. Мұндай “дүкендердің” астында қарағайдын, бірнеше мыңдаған тұқымы алынған бүрлері үйіліп қалады. Тоқылдақтардың келтіретін аздаған осындай зияндарынан, олардың пайдасы аздаған көп. Сондықтан да халык “тоқылдақ — тоғай дәрігері” деп атайды.
Дереккөздер
- Құстар. Мектеп энциклопедиясы, 2010, Ковшарь Анатолий Федорович, ISBN 978-601-282-168-0, 352 бет, Алматы: Атамұра
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Tokyldak tukymdastar Risidae erekshe uzyn kashau tәrizdi tumsygy bar shagyn zhәne ortasha deneli 300 g shamasynda tokyldaktәrizdes kustar otryadyna zhatatyn tukymdas kustardyn biri Tokyldak tukymdastarTapping sound of a woodpecker akp Dүniesi ZhanuarlarZhamagaty HordalylarTaby ҚustarKishi taby Zhelpikujrykty kustarYksham taby NeognathaeҰly saby Saby Kishi saby Tukymdasy Picidae 1825 wrynecks Antillean piculet woodpeckers sapsuckers typical piculets Tumsykta bojlaj sozylgan kyrlar men katparlar bolady tili uzyn zhәne nygyz tumsyktyn uzyndygyndaj alga sozylyp shyguga bejim tilinin ushy үshkir arnajy sol shygatyndyktan zhabyskak bolyp keledi Tokyldaktar osy tumsyktyn zhәrdemimen kabyk tesigi men zharygyna zhәne sүregine terenirek bojlap bunakdenelilerdi zhәne olardyn dernәsilderin zhapsyryp nemese shanshyp alady Zhabyn kauyrsyndary katkyl kobinese ashyk tүsti Қujrygy uzyn konus pishindi katkyl Қus kujrygyn tayanysh etip kyska zhәne ote imek otkir tyrnaktarymen tik betke zhabysady Ayaktary kyska zhәne kүshti eki sausagy alga eki sausagy artka bagyttalgan 4 sausagy bolady Orman kusy otyrykshy omir sүredi kejde shagyn kashyktykka konys audarady Top ta үjir de tүzbejdi Monogamiyaly zhubyn koptegen zhyldar bojy zhii saktajdy Қabykta zhәne sүrekte tirshilik etetin bunakdenelilerdi zhәne solardyn dernәsilderin zhejdi degenmen zatiya betindegi azyktardy da shokidy Kүzde zhәne kysta tukymdar men zhemisterdi zhejdi Tokyldaktar otryadynda 207 tүrdi kamtityn 34 35 tuys bar Қazakstanda 5 tuystan 8 tүr kezdesedi Orman sharuashylygynda tokyldaktardyn pajdasy үlken Olar kүn sajyn birneshe zhүz ziyandy nasekomdardy kyrady Tokyldaktar әsirese zhaz ajlarynda pajdaly ojtkeni olar bul kezde zhәndiktermen korektenedi Қysta tokyldaktar kopshiliginde kylkandy agashtardyn dәnderimen korektenedi Үzip algan zhangaktaryn ozderi shokyp zhasagan agash kuystaryna bekitip kojyp ony katy tumsygymen zharyp ishinen dәnin alyp zhejdi Pajdalanylyp bolgan bүrshik kabygyn zherge tүsiredi Tokyldaktardyn zhangaktardy aparyp bekitip kojyp ishinen dәnin alyp zhejtin zherin dүken dep atajdy Mundaj dүkenderdin astynda karagajdyn birneshe myndagan tukymy alyngan bүrleri үjilip kalady Tokyldaktardyn keltiretin azdagan osyndaj ziyandarynan olardyn pajdasy azdagan kop Sondyktan da halyk tokyldak togaj dәrigeri dep atajdy DerekkozderҚustar Mektep enciklopediyasy 2010 Kovshar Anatolij Fedorovich ISBN 978 601 282 168 0 352 bet Almaty Atamura