Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Тобылғытүс (лат. Spiraeánthus) – раушангүлділер тұқымдасына жататын монотипті өсімдіктер тегі. Тектің жалғыз биологиялық түрі - Орта Азияда өсетін эндемик - Шренк тобылғытүсі (Spiraeanthus schrenckianus ), бұта. Синонимы - Spiraea schrenkiana .
| Спиреантус немесе Тобылғытүс | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Шренк тобылғытүсі | ||||||||||||||
|
Таралуы
Қазақстанда аласа таулардың етегіндегі сайларда, құмды жерлердегі қиыршық тасты топырақтарда тоғай құрып өседі. Бетпақдаланың орталық және батыс бөлігінде, Қаратаудың оңтүстігінде ғана кездеседі. Бұл біздің Республикамыздағы ежелгі өсімдіктердің бірі, 30 млн жылдан кем емес (палеоген кезеңі), ол уақытта құрғақ сирек ормандарда және бұталы далаларда кеңінен таралған.Біздің уақытқа дейін тоблығытүс екі шектелген учаскелердн Бетпақдалада және Қаратау тауларында (Жамбыл, Қарағанды, Оңтүстік Қазақстан обылыстарында) кездеседі.Бұл түр ежелгі заманнан қалған жұрнақ болып табылады. Тек Орталық Америкада бұл түрдің бір ғана туысы хамебатирия туысы бар. Бетпақдала шөлінде тастақты топырақтарда, тақырлардың шетінде тобылғытүс онша үлкен емес шіліктер құрайды.
Ботаникалық сипаттамасы
Биіктігі 70 – 250 см, қалың бөрік басы (крона) бар және жіңішке, жұмсақ бұтақтарын сұрғылт сары түсті қабық жапқан. Ұзынша, жұп қауырсынды жапырақтарының ұзындығы 2 – 13, ені 1,5 – 10 мм. Гүлі қызғылт түсті, хош иісті, шашақ гүлшоғырына топталған. Тұқымынан көбейеді. Маусым айында гүлдеп, шілде – тамызда жеміс салады. Тұқымбүршігі екеу, онда бір-бірден тұқымы болады. Шренк Тобылғытүсі – сәндік өсімдік, оның әдемі сүрегі әсемдік (сувенир) заттар жасау үшін қолданылады. Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген.
Дереккөздер
- Қазақ ұлттық энциклопедиясы, 18 том
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Дереккөздер
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Tobylgytүs lat Spiraeanthus raushangүldiler tukymdasyna zhatatyn monotipti osimdikter tegi Tektin zhalgyz biologiyalyk tүri Orta Aziyada osetin endemik Shrenk tobylgytүsi Spiraeanthus schrenckianus buta Sinonimy Spiraea schrenkiana Spireantus nemese Tobylgytүs Spiraeanthus schrenckianusShrenk tobylgytүsiDүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Қos zharnaktylar unranked Saby Tukymdasy RosaceaeTegi SpireantusTaraluyҚazakstanda alasa taulardyn etegindegi sajlarda kumdy zherlerdegi kiyrshyk tasty topyraktarda togaj kuryp osedi Betpakdalanyn ortalyk zhәne batys boliginde Қarataudyn ontүstiginde gana kezdesedi Bul bizdin Respublikamyzdagy ezhelgi osimdikterdin biri 30 mln zhyldan kem emes paleogen kezeni ol uakytta kurgak sirek ormandarda zhәne butaly dalalarda keninen taralgan Bizdin uakytka dejin toblygytүs eki shektelgen uchaskelerdn Betpakdalada zhәne Қaratau taularynda Zhambyl Қaragandy Ontүstik Қazakstan obylystarynda kezdesedi Bul tүr ezhelgi zamannan kalgan zhurnak bolyp tabylady Tek Ortalyk Amerikada bul tүrdin bir gana tuysy hamebatiriya tuysy bar Betpakdala sholinde tastakty topyraktarda takyrlardyn shetinde tobylgytүs onsha үlken emes shilikter kurajdy Botanikalyk sipattamasyBiiktigi 70 250 sm kalyn borik basy krona bar zhәne zhinishke zhumsak butaktaryn surgylt sary tүsti kabyk zhapkan Ұzynsha zhup kauyrsyndy zhapyraktarynyn uzyndygy 2 13 eni 1 5 10 mm Gүli kyzgylt tүsti hosh iisti shashak gүlshogyryna toptalgan Tukymynan kobejedi Mausym ajynda gүldep shilde tamyzda zhemis salady Tukymbүrshigi ekeu onda bir birden tukymy bolady Shrenk Tobylgytүsi sәndik osimdik onyn әdemi sүregi әsemdik suvenir zattar zhasau үshin koldanylady Қazakstannyn Қyzyl kitabyna engizilgen DerekkozderҚazak ulttyk enciklopediyasy 18 tomBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet DerekkozderBul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet