Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Термиттер (лат. Isoptera) немесе аққұмырсқалар — жәндіктердің жеке отрядына жатады. Қоғамда тіршілік етуіне байланысты және әртүрлі құрылыстар салуға қабілетті болғандықтан "ақ құмырсқалар"деп атайды. Жанұяларында ерекше топтар-жынысты даралар (топ ұйтқысы-аналық пен жынысты жетілген аталықтар), жұмысшылар, солдаттар. Жұмысшылар- қанатсыз, көздері соқыр, былқылдақ денесінің тұрқы 2-15 мм. Жұмысшылар ғана өз бетімен қоректене алады. Өсімдіктен шыққан құрғақ органикалық қалдықтармен, көбіне шөп жейтін жануарлардың қиымен қоректенеді. Қалған топтарды жұмысшылар сілекей безінің өнімдері және нәжістерімен қоректендіреді. Термиттер отряды (Isoptera) 10 жыл өмір сүреді. Оның көбеюі жаз айларында ғана(3ай) жүреді. Олар бір күнде 30000 жұмыртқа салады.
| Термиттер | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
|
Жылу сүйгіш келеді, алайда көлеңкелі жерлерді де ұнатады. Илеулерінің негізгі бөлімі жер астында салынып, үстіңгі жағы 0,5 метр биіктікте мұнара тәрізді көтеріледі. Жоғарғы жағында үңгір жолдар орналасқан,оларды топырақты өз нәжістерімен жасырып салған. Тропиктерде өмір сүретін термиттер бірнеше метр биіктіктегі илеулерін салады. Мұнда көптеген басқа да омыртқасыздар тіршілік етеді. Термиттер елді мекендерде құрылыстарға зор нұқсан келтіріп, балшықтан салынған үйлер мен ағаш тіреулерді бүлдіреді.
Қозғалыс және азық іздеу
Жұмысшы және солдат касталарының қанаттары болмағандықтан, сондықтан ешқашан ұшпайды, ал репродуктивті адамдар қанатты қысқа уақыт ішінде ғана пайдаланатындықтан, термиттер қозғалу үшін ең алдымен аяқтарына сүйенеді.
Азық-түлікті алу кезіндегі мінез-құлық термиттердің түріне байланысты. Мысалы, олардың кейбіреулері өздері мекендейтін ағаш құрылымдарымен қоректенсе, басқалары ұяның жанынан қоректенеді. Жұмысшылардың көпшілігі ашық далаға сирек шығады және қорғаныссыз жем-шөп іздемейді; олар жыртқыштардан қорғану үшін қорғаныш жамылғысына және қашу жолдарына сүйенеді.
Жер асты термиттері тамақ іздеу үшін туннельдер салады, ал тамақ көздерін таба алатын жұмысшылар жұмысшыларды тартатын феромондарды шығару арқылы ұяластарын тартады. Азық-түлік жинаушылар бір-бірімен байланысу үшін жартылай химиялық заттарды пайдаланады, ал ұясының сыртында қоректене бастаған жұмысшылар кеуде бездерінен феромондарды бөліп шығарады. Мысалы, Nasutitermes costalis түріндегі жемдік экспедиция үш кезеңнен тұрады: біріншіден, сарбаздар аумақты зерттейді. Олар азық-түлік көзін тапқан кезде, олар басқа сарбаздар мен жұмысшылардың шағын тобын әкеледі. Екінші кезеңде жұмысшылар учаскеге көптеп келеді. Үшінші кезең қатардағы жауынгерлер санының азаюымен және жұмысшылар санының ұлғаюымен сипатталады. Оқшауланған термит жұмысшылары кездейсоқ серуенді өздерінің басқа термиттерді табу немесе жем іздеу үшін оңтайландырылған стратегия ретінде пайдалана алады.
A' — Билік етуші патша
B — Билік етуші патшайым
C — Екінші ханшайым
D' — Үшінші ханшайым
E — Жауынгер
F — Жұмысшы
- https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0968432805002246
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Termitter lat Isoptera nemese akkumyrskalar zhәndikterdin zheke otryadyna zhatady Қogamda tirshilik etuine bajlanysty zhәne әrtүrli kurylystar saluga kabiletti bolgandyktan ak kumyrskalar dep atajdy Zhanuyalarynda erekshe toptar zhynysty daralar top ujtkysy analyk pen zhynysty zhetilgen atalyktar zhumysshylar soldattar Zhumysshylar kanatsyz kozderi sokyr bylkyldak denesinin turky 2 15 mm Zhumysshylar gana oz betimen korektene alady Өsimdikten shykkan kurgak organikalyk kaldyktarmen kobine shop zhejtin zhanuarlardyn kiymen korektenedi Қalgan toptardy zhumysshylar silekej bezinin onimderi zhәne nәzhisterimen korektendiredi Termitter otryady Isoptera 10 zhyl omir sүredi Onyn kobeyui zhaz ajlarynda gana 3aj zhүredi Olar bir kүnde 30000 zhumyrtka salady TermitterDүniesi ZhanuarlarZhamagaty HordalylarTaby ZhәndikterTukymdasy Coptotermes formosanus 1832 Zhylu sүjgish keledi alajda kolenkeli zherlerdi de unatady Ileulerinin negizgi bolimi zher astynda salynyp үstingi zhagy 0 5 metr biiktikte munara tәrizdi koteriledi Zhogargy zhagynda үngir zholdar ornalaskan olardy topyrakty oz nәzhisterimen zhasyryp salgan Tropikterde omir sүretin termitter birneshe metr biiktiktegi ileulerin salady Munda koptegen baska da omyrtkasyzdar tirshilik etedi Termitter eldi mekenderde kurylystarga zor nuksan keltirip balshyktan salyngan үjler men agash tireulerdi bүldiredi Avstraliyadagy termitterdin ileuiҚozgalys zhәne azyk izdeuZhumysshy zhәne soldat kastalarynyn kanattary bolmagandyktan sondyktan eshkashan ushpajdy al reproduktivti adamdar kanatty kyska uakyt ishinde gana pajdalanatyndyktan termitter kozgalu үshin en aldymen ayaktaryna sүjenedi Azyk tүlikti alu kezindegi minez kulyk termitterdin tүrine bajlanysty Mysaly olardyn kejbireuleri ozderi mekendejtin agash kurylymdarymen korektense baskalary uyanyn zhanynan korektenedi Zhumysshylardyn kopshiligi ashyk dalaga sirek shygady zhәne korganyssyz zhem shop izdemejdi olar zhyrtkyshtardan korganu үshin korganysh zhamylgysyna zhәne kashu zholdaryna sүjenedi Zher asty termitteri tamak izdeu үshin tunnelder salady al tamak kozderin taba alatyn zhumysshylar zhumysshylardy tartatyn feromondardy shygaru arkyly uyalastaryn tartady Azyk tүlik zhinaushylar bir birimen bajlanysu үshin zhartylaj himiyalyk zattardy pajdalanady al uyasynyn syrtynda korektene bastagan zhumysshylar keude bezderinen feromondardy bolip shygarady Mysaly Nasutitermes costalis tүrindegi zhemdik ekspediciya үsh kezennen turady birinshiden sarbazdar aumakty zerttejdi Olar azyk tүlik kozin tapkan kezde olar baska sarbazdar men zhumysshylardyn shagyn tobyn әkeledi Ekinshi kezende zhumysshylar uchaskege koptep keledi Үshinshi kezen katardagy zhauyngerler sanynyn azayuymen zhәne zhumysshylar sanynyn ulgayuymen sipattalady Okshaulangan termit zhumysshylary kezdejsok seruendi ozderinin baska termitterdi tabu nemese zhem izdeu үshin ontajlandyrylgan strategiya retinde pajdalana alady Termitter arasyndagy polimorfizm A Bilik etushi patshaB Bilik etushi patshajymC Ekinshi hanshajymD Үshinshi hanshajym E Zhauynger F Zhumysshyhttps www sciencedirect com science article pii S0968432805002246