Сұңғақ

Сұңғақ. Ұзын бойлы, бойшаң адам кейде осылай да бейнеленеді. «Абайлар Ділдәның бойын ғана көрді, сырт сымбаты талдырмаш, бірақ аса сұңғақ көрінді» (Мұхтар Омарханұлы Әуезов, Абай). «Сұңғақ», «сұңғақты» сын есімдерінің мағыналарына қай қазақ та қанық. Бірақ оның алғашқы түбірі қалай, тұңғыш мағынасы қандай болғаны беймәлім. моңғол тілінде «сунуға», ал қазіргі моңғолдарда «сунга», бурятша «сунгаа», сондай-ақ тунгус-маньчжур тобындағы көптеген тілдерде «суун» тұлғалы сөздер біздің түсінігіміздегі «созу», «керу», «ұзарту» сияқты етістік мағыналарында қолданылады. де «созыла тұсу» деген мағынаны «сунх» тұлғасы бере алады. Түркі тілдері ішінен хакастарда «сун» сезінің «созу» мағынасын кездестіреміз. Кезі келгенде айта кетейік, қазақтың ауызекі сөзінде де «қол созым» орнына «қол сұным» сөз тіркесі де кейде ауызға алынады. Келтірілген — сөздің алғашқы түбірі етістік «сұн» тұлғалас сөз де, тұңғыш мағынасы —«созу», «керу» екенін әрі түркі, моңғол, тунгус-маньчжур тобындағы тілдерге ортақтығын дәлелдеп береді. Тарихта қоғам, онымен қоса тіл дамуының нәтижесінде бұл сөздің морфологиялық тұлғалары өзгере түсіп, сын есімге айналып,мағынасы да басқаша баяндала бастаған. Анығырақ айтқанда, «созу», «керу» қимыл-әрекеттері заттың ұзаруына әкеліп тіреген. Өсудің осы жолы арқылы қазіргі әңгімелеп отырған «бойшаң, ұзын бойлы» мағынасын беретін «сұңғақ», «сұңғақты» тұлғасындағы сындық сөздер пайда болған.

Дереккөздер

1. Бес жүз бес сөз.— Алматы: Рауан, 1994 жыл. ISBN 5-625-02459-6