Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Септік — сөйлемдегі сөздерді бір-бірімен байланыстырып, олардың арасындағы синтаксистік қатынастарды көрсетіп, өзі жалғанған сөзге заттық ұғымға қатысты грамматикалық мағына үстейтін қосымша. Септік тікелей өзі немесе басқа Формалармен бірлесіп келіп, зат пен қимыл я зат пен зат арасындағы субъектілік (субъектілік-предикаттық), тұра және жанама объектілік, меншіктік-қатыстык, мекендік, мезгілдік құралдық, көлемдік сияқты қатынастарды білдіреді. Септіктер зат есімге тән түрлену формасы болып табылады. Септіктің мағынасы да қызметі де, формалық ерекшеліктері де заттық ұғыммен байланысты. Сын есім, сан есім, кейбір формалары (есімше, тұйық етістік) септелгенде, заттанып зат есім орнына жұмсалады.
Қазақ тіліндегі септіктер
Қазақ тілінде 7 түрлі септік бар:
| Қазақша атауы | Латынша атауы | Сұраулары | Септік жалғаулары | |
| Жай септіктің сұраулары | Тәуелдік септіктің сұраулары | |||
| Атау септік | Номинатив (Nominative) | кім? не? | кімім? кімің? кіміңіз? кімі? нем? нең? неңіз? несі? | |
| Ілік септік | Генитив (Genitive) | кімнің? ненің? | кімімнің? кіміңнің? кіміңіздің? кімінің? немнің? неңнің? неңіздің? несінің? | -ның, -нің, -дың, -дің, -тың, -тің |
| Барыс септік | Датив (Dative) | кімге? неге? қайда? | кіміме? кіміңе? кіміңізге? кіміне? неме? неңе? неңізге? несіне? | -ға, -ге, -қа, -ке |
| Табыс септік | Аккузатив (Accusative) | кімді? нені? | кімімді? кіміңді? кіміңізді? кімін? немді? неңді? неңізді? несін? | -ны, -ні, -ды, -ді, -ты, -ті |
| Жатыс септік | Локатив (Locative) | кімде? неде? қайда? | кімімде? кіміңде? кіміңізде? кімінде? немде? неңде? неңізде? несінде? | -да, -де, -та, -те |
| Шығыс септік | Аблатив (Ablative) | кімнен? неден? | кімімнен? кіміңнен? кіміңізден? кімінен? немнен? неңнен? неңізден? несінен? | -нан, -нен, -тан, -тен, -дан, -ден |
| Көмектес септік | Инструментатив (Instrumental) | кіммен? немен? | кіміммен? кіміңмен? кіміңізбен? кімімен? неммен? неңмен? неңізбен? несімен? | -мен, -бен, -пен |
Олардың әрқайсысына тән тұлғалық, мағыналық ерекшеліктері бар. , негізінде, зат есімдерді және зат есім қызметін атқаратын өзге сөздерді сөйлемдегі етістік мүшелермен байланыстырады. Септіктің ішінде етістік мүшемен тікелей байланыспай, есім сөзбен байланысатыны — тек ілік септігі. Сөздердің Септікті қабылдап өзгеруі сөздердің септелуі не септелу деп аталады. Зат есімдер және олардың қызметін атқаратын баска тәуелденбей де, тәуелденіп те қолданылады. Осыған байланысты Септік — жай септеу, тәуелдік септеу болып екіге бөлінеді.
- Жай септеу — септік қосымшаларының тікелей зат есімдердің және зат есім қызметін атқаратын басқа сөздердің тұра түрлеріне жалғануы (баланың, балаға, баладан).
- Тәуелді септеу — септік жалғауларының зат есім немесе оның қызметін атқаратын басқа сөздердің тәуелді түрлеріне жалғануы (баламның, балама, баламнан).
Тағы қараныз:
Дереккөздер
- Тіл білімі терминдерінің түсіндірме сөздігі — Алматы. «Сөздік-Словарь», 2005 жыл. ISBN 9965-409-88-9
- Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Ғылымтану. Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын- Павлодар: ҒӨФ «ЭКО», 2006. ISBN 9965-808-78-3
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Septik sojlemdegi sozderdi bir birimen bajlanystyryp olardyn arasyndagy sintaksistik katynastardy korsetip ozi zhalgangan sozge zattyk ugymga katysty grammatikalyk magyna үstejtin kosymsha Septik tikelej ozi nemese baska Formalarmen birlesip kelip zat pen kimyl ya zat pen zat arasyndagy subektilik subektilik predikattyk tura zhәne zhanama obektilik menshiktik katystyk mekendik mezgildik kuraldyk kolemdik siyakty katynastardy bildiredi Septikter zat esimge tәn tүrlenu formasy bolyp tabylady Septiktin magynasy da kyzmeti de formalyk erekshelikteri de zattyk ugymmen bajlanysty Syn esim san esim kejbir formalary esimshe tujyk etistik septelgende zattanyp zat esim ornyna zhumsalady Қazak tilindegi septikterҚazak tilinde 7 tүrli septik bar Қazaksha atauy Latynsha atauy Suraulary Septik zhalgaularyZhaj septiktin suraulary Tәueldik septiktin suraularyAtau septik Nominativ Nominative kim ne kimim kimin kiminiz kimi nem nen neniz nesi Ilik septik Genitiv Genitive kimnin nenin kimimnin kiminnin kiminizdin kiminin nemnin nennin nenizdin nesinin nyn nin dyn din tyn tinBarys septik Dativ Dative kimge nege kajda kimime kimine kiminizge kimine neme nene nenizge nesine ga ge ka keTabys septik Akkuzativ Accusative kimdi neni kimimdi kimindi kiminizdi kimin nemdi nendi nenizdi nesin ny ni dy di ty tiZhatys septik Lokativ Locative kimde nede kajda kimimde kiminde kiminizde kiminde nemde nende nenizde nesinde da de ta teShygys septik Ablativ Ablative kimnen neden kimimnen kiminnen kiminizden kiminen nemnen nennen nenizden nesinen nan nen tan ten dan denKomektes septik Instrumentativ Instrumental kimmen nemen kimimmen kiminmen kiminizben kimimen nemmen nenmen nenizben nesimen men ben pen Olardyn әrkajsysyna tәn tulgalyk magynalyk erekshelikteri bar negizinde zat esimderdi zhәne zat esim kyzmetin atkaratyn ozge sozderdi sojlemdegi etistik mүshelermen bajlanystyrady Septiktin ishinde etistik mүshemen tikelej bajlanyspaj esim sozben bajlanysatyny tek ilik septigi Sozderdin Septikti kabyldap ozgerui sozderdin septelui ne septelu dep atalady Zat esimder zhәne olardyn kyzmetin atkaratyn baska tәueldenbej de tәueldenip te koldanylady Osygan bajlanysty Septik zhaj septeu tәueldik septeu bolyp ekige bolinedi Zhaj septeu septik kosymshalarynyn tikelej zat esimderdin zhәne zat esim kyzmetin atkaratyn baska sozderdin tura tүrlerine zhalganuy balanyn balaga baladan Tәueldi septeu septik zhalgaularynyn zat esim nemese onyn kyzmetin atkaratyn baska sozderdin tәueldi tүrlerine zhalganuy balamnyn balama balamnan Tagy karanyz Septeulik shylaular Septeu Septik zhalgau Septik zhalgaularynyn tizilisi Grammatika Morfologiya Қazak tiliDerekkozderTil bilimi terminderinin tүsindirme sozdigi Almaty Sozdik Slovar 2005 zhyl ISBN 9965 409 88 9 Oryssha kazaksha tүsindirme sozdik Ғylymtanu Zhalpy redakciyasyn baskargan e g d professor E Aryn Pavlodar ҒӨF EKO 2006 ISBN 9965 808 78 3Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet