Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Плевен (болг. Плевен; ХХ ғасырдың басына дейін орыс тілінде қала Плевна-рус деп аталды) — Болгарияның солтүстігіндегі қала, теміржол және автомобиль жолдарының торабы, әкімшілік және Плевен қауымдастығы орталығы. Болгарияның солтүстік-орталық аймағының ірі экономикалық орталығы болып табылады.
Географиялық орналасуы
Қала Дунай жазығында, Дунайдан 35 шақырым жерде орналасқан.
Тарихы
I - II ғасырларда б.з.д. мұнда, бұрыннан бар Фракия қонысының орнында Ежелгі Рим Сторгозия (Storgosia) форпосты құрылды, кейінірек бекініске айналды.
441-448 жылдары бекіністі ғұндар қиратты, бірақ кейін қалпына келтірілді.
IV ғасырдың басында бекініс пен елді мекен тас бекініс қабырғасымен қоршалған.
VI ғасырдың аяғы мен VII ғасырдың басында бекіністі славяндар мен аварлар қиратты.
IX ғасырда қираған бекіністің орнында славян қонысы пайда болды.
1270 жылы қала алғаш рет жазбаша дереккөзде аталған (castrum Pleun атауымен).
XV ғасырдың басында қаланы түріктер қоршауға алып, басып алды, Дунай вилайетінің құрамына кірді, біраз уақыт Болгар қарсыласу орталықтарының бірі болып қала берді, бірақ кейінірек Никополь санжакының әкімшілік орталығына айналды.
1810 жылы 1806–1812 жылдардағы орыс-түрік соғысы кезінде қаланы генерал-майор М.С. Воронцовтың отряды басып алды, ол осы жерде орналасқан Түрік бекінісінің қабырғалары мен бекінісін қиратты.
1868 жылы қала каймаканияның әкімшілік орталығына айналды.
1877–1878 жылдардағы орыс-түрік азаттық соғысы басталғаннан кейін қала гарнизонын Осман пашаның әскерлері күшейтті, 1877 жылы 7 шілдеде Плевнаны қоршау басталды, түріктер үш рет шабуыл жасады (қоршау 1877 жылы 28 қарашада түрік гарнизоны берілгенге дейін жалғасып, соғыстың ең үлкен шайқастарының бірі болды).
1890 жылы Плевенада Болгарияда шарап және жүзім шаруашылығы мамандарын даярлайтын алғашқы оқу орны ашылды (кейіннен Плевен ауылшаруашылық техникумына айналды).
1899 жылы қала арқылы теміржол желісі өтті.
Екінші дүниежүзілік соғыс аяқталғаннан кейін қала сауда-өнеркәсіп орталығы болды, оның экономикасының негізі тамақ (диірмендер, май зауыттары, спирт зауыттары) және жеңіл (мақта және зығыр) өнеркәсіп кәсіпорындары болды, сонымен қатар ауылшаруашылық машиналары, цемент және керамика өндірілді.
1947 жылы мұнда ірі консервілеу комбинаты құрылды (Държавен консервілеу комбинаты "Георги Кирков").
1949 жылы қала округтің орталығына айналды.
1952 жылы "Плевен" стадионы салынды.
1970–1980 жылдары Плевен машина жасау, цемент, шыны, тоқыма және тамақ өнеркәсібінің ірі орталығы болды.
1999 жылы қала облыстың орталығына айналды.
Халық саны
Плевен-Болгариядағы халық саны бойынша жетінші қала және Болгарияның солтүстігіндегі үшінші үлкен қала (Варна мен Русадан кейін).
|
Саяси жағдайы
2015 жылғы сайлау нәтижесі бойынша Плевен — Кмет (мэрі) Георг Спартанский қауымы.
Ғылым және білім
1944 жылы қалада жүзім шаруашылығы және энология институты, 1954 жылы жем — шөп дақылдары институты, 1974 жылы Плевен медициналық университеті ашылды.
Көрнекті орындары
Көркем кешен — «Плевен эпопеясы 1877» панорамасы — Болгарияның Османлы қамытынан азат етілуіне арналған мұражай. Ол 1977 жылы 10 желтоқсанда, Плевен босатылғанына 100 жыл толған күні ашылды. Ескерткіш Скобелева атындағы саябақ-мұражай аумағында, күрес алаңында, 1877 жылғы 11 қыркүйекте генерал-лейтенант М.Д. Скобелевтің отряды қабылдаған «Кованлык» түрік бекінісінің жанында орналасқан.
Плевенадағы Әулие Джордж Победоносц кесенесі 1903–1907 жылдары неовизантиялық стильде салынған, 1877–1878 жылдардағы орыс-түрік соғысы кезінде Плевнаны қоршау кезінде қаза тапқан орыс және румын жауынгерлерін еске алу ескерткіші. Болгария тұрғындарының қайырымдылықтары үшін салынған.
1953 жылы ресми түрде құрылған аймақтық тарихи мұражай 1984 жылы қазіргі ғимаратына көшті, оны 1884–1888 жылдары итальяндықтар казарма ретінде салған. Мұражай Плевен және Ловеч облыстарын қамтитын 2000 жылғы 1 шілдеде аймақтық болды.
Шарап мұражайы. Мұражайдың шарап коллекциясы мұражай орналасқан үңгірдің температурасын бақылау жүйелеріне, едендеріне және жарықтандыруына 300 000 доллардан астам қаражат салған ірі жергілікті жүзімдік иесі Пламен Петковқа тиесілі. Сондай-ақ, қалада Тотлебен ескерткіші мен «1877 жылы Плевнаны азат ету» тарихи мұражайына баруға болады.
Танымал жергілікті тұрғындары
Эмил Димитров (1940–2005), «Болгар поп-музыкасының патшасы» деп аталатын әйгілі Болгар әншісі және композиторы. Ол 1970 жылы қалаға арналған ән жазды: Плевен үшін әндер.
Катя Асенова Попова (1924–1966) — опера әншісі. Болгария Халық Республикасының Халық әртісі. I дәрежелі Димитров сыйлығының лауреаты.
Дереккөздер
- Плевен // Большая Российская Энциклопедия / редколл., гл. ред. Ю. С. Осипов. том 26. М., научное издательство "Большая Российская Энциклопедия", 2014. стр.395-396
- Плевен // Большая Советская Энциклопедия. / под ред. А. М. Прохорова. 3-е изд. том 20. М., «Советская энциклопедия», 1975. стр.21-22
- Плевна // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- Плевен // Большая Советская Энциклопедия. / редколл., гл. ред. Б. А. Введенский. 2-е изд. том 33. М., Государственное научное издательство «Большая Советская энциклопедия», 1955. стр.232
- https://ru.wikisource.org/wiki/%D0%AD%D0%A1%D0%91%D0%95/%D0%9F%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D0%B0
- Рустем Помак. Техникум виноградарства // журнал «Болгария», № 2, 1956. стр.16-17
- Плевен // Большой энциклопедический словарь (в 2-х тт.). / редколл., гл. ред. А. М. Прохоров. том 2. М., «Советская энциклопедия», 1991. стр.155
- Е. И. Востоков. Грековцы. 2-е изд, доп. М., Воениздат, 1983. стр.86-89
- Плевен // Большой энциклопедический словарь (в 2-х тт.). / редколл., гл. ред. А. М. Прохоров. том 2. М., "Советская энциклопедия", 1991. стр.155
- https://www.btsbg.org/100nto/regionalen-istoricheski-muzey-6
- http://www.dnevnik.bg/pazari/2008/09/17/551684_v_pleven_se_otkri_peshteren_muzei_na_vinoto/
Әдебиет
- Тодорова Г., Васильева М. Памятники признательности в Плевенском округе / Гена Тодорова, Мария Васильева; Пер. с болг. Валентины Христовой; Ред. Недялка Хрисчева-Михайлова; Фото Велчо Борисова. Военно-исторические музеи — Плевен. — София: Партиздат, 1976. — 160 с. — 8110 экз. (в пер.)
- Аникин В. В. Памятник гренадерам, павшим под Плевной. (Скульптор В. О. Шервуд). — М.: Московский рабочий, 1986. — (Биография московского памятника). (обл.)
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Pleven bolg Pleven HH gasyrdyn basyna dejin orys tilinde kala Plevna rus dep ataldy Bolgariyanyn soltүstigindegi kala temirzhol zhәne avtomobil zholdarynyn toraby әkimshilik zhәne Pleven kauymdastygy ortalygy Bolgariyanyn soltүstik ortalyk ajmagynyn iri ekonomikalyk ortalygy bolyp tabylady Geografiyalyk ornalasuyҚala Dunaj zhazygynda Dunajdan 35 shakyrym zherde ornalaskan TarihyI II gasyrlarda b z d munda burynnan bar Frakiya konysynyn ornynda Ezhelgi Rim Storgoziya Storgosia forposty kuryldy kejinirek bekiniske ajnaldy 441 448 zhyldary bekinisti gundar kiratty birak kejin kalpyna keltirildi IV gasyrdyn basynda bekinis pen eldi meken tas bekinis kabyrgasymen korshalgan VI gasyrdyn ayagy men VII gasyrdyn basynda bekinisti slavyandar men avarlar kiratty IX gasyrda kiragan bekinistin ornynda slavyan konysy pajda boldy 1270 zhyly kala algash ret zhazbasha derekkozde atalgan castrum Pleun atauymen XV gasyrdyn basynda kalany tүrikter korshauga alyp basyp aldy Dunaj vilajetinin kuramyna kirdi biraz uakyt Bolgar karsylasu ortalyktarynyn biri bolyp kala berdi birak kejinirek Nikopol sanzhakynyn әkimshilik ortalygyna ajnaldy 1810 zhyly 1806 1812 zhyldardagy orys tүrik sogysy kezinde kalany general major M S Voroncovtyn otryady basyp aldy ol osy zherde ornalaskan Tүrik bekinisinin kabyrgalary men bekinisin kiratty 1868 zhyly kala kajmakaniyanyn әkimshilik ortalygyna ajnaldy 1877 1878 zhyldardagy orys tүrik azattyk sogysy bastalgannan kejin kala garnizonyn Osman pashanyn әskerleri kүshejtti 1877 zhyly 7 shildede Plevnany korshau bastaldy tүrikter үsh ret shabuyl zhasady korshau 1877 zhyly 28 karashada tүrik garnizony berilgenge dejin zhalgasyp sogystyn en үlken shajkastarynyn biri boldy 1890 zhyly Plevenada Bolgariyada sharap zhәne zhүzim sharuashylygy mamandaryn dayarlajtyn algashky oku orny ashyldy kejinnen Pleven auylsharuashylyk tehnikumyna ajnaldy 1899 zhyly kala arkyly temirzhol zhelisi otti Ekinshi dүniezhүzilik sogys ayaktalgannan kejin kala sauda onerkәsip ortalygy boldy onyn ekonomikasynyn negizi tamak diirmender maj zauyttary spirt zauyttary zhәne zhenil makta zhәne zygyr onerkәsip kәsiporyndary boldy sonymen katar auylsharuashylyk mashinalary cement zhәne keramika ondirildi 1947 zhyly munda iri konservileu kombinaty kuryldy Drzhaven konservileu kombinaty Georgi Kirkov 1949 zhyly kala okrugtin ortalygyna ajnaldy 1952 zhyly Pleven stadiony salyndy 1970 1980 zhyldary Pleven mashina zhasau cement shyny tokyma zhәne tamak onerkәsibinin iri ortalygy boldy 1999 zhyly kala oblystyn ortalygyna ajnaldy Halyk sanyPleven Bolgariyadagy halyk sany bojynsha zhetinshi kala zhәne Bolgariyanyn soltүstigindegi үshinshi үlken kala Varna men Rusadan kejin Zhyl Halyk sany1946 39 0591987 132 myn1992 130 8122000 120 5912005 115 3542016 103 350Sayasi zhagdajy2015 zhylgy sajlau nәtizhesi bojynsha Pleven Kmet meri Georg Spartanskij kauymy Ғylym zhәne bilim1944 zhyly kalada zhүzim sharuashylygy zhәne enologiya instituty 1954 zhyly zhem shop dakyldary instituty 1974 zhyly Pleven medicinalyk universiteti ashyldy Kornekti oryndaryKorkem keshen Pleven epopeyasy 1877 panoramasy Bolgariyanyn Osmanly kamytynan azat etiluine arnalgan murazhaj Ol 1977 zhyly 10 zheltoksanda Pleven bosatylganyna 100 zhyl tolgan kүni ashyldy Eskertkish Skobeleva atyndagy sayabak murazhaj aumagynda kүres alanynda 1877 zhylgy 11 kyrkүjekte general lejtenant M D Skobelevtin otryady kabyldagan Kovanlyk tүrik bekinisinin zhanynda ornalaskan Plevenadagy Әulie Dzhordzh Pobedonosc kesenesi 1903 1907 zhyldary neovizantiyalyk stilde salyngan 1877 1878 zhyldardagy orys tүrik sogysy kezinde Plevnany korshau kezinde kaza tapkan orys zhәne rumyn zhauyngerlerin eske alu eskertkishi Bolgariya turgyndarynyn kajyrymdylyktary үshin salyngan 1953 zhyly resmi tүrde kurylgan ajmaktyk tarihi murazhaj 1984 zhyly kazirgi gimaratyna koshti ony 1884 1888 zhyldary italyandyktar kazarma retinde salgan Murazhaj Pleven zhәne Lovech oblystaryn kamtityn 2000 zhylgy 1 shildede ajmaktyk boldy Sharap murazhajy Murazhajdyn sharap kollekciyasy murazhaj ornalaskan үngirdin temperaturasyn bakylau zhүjelerine edenderine zhәne zharyktandyruyna 300 000 dollardan astam karazhat salgan iri zhergilikti zhүzimdik iesi Plamen Petkovka tiesili Sondaj ak kalada Totleben eskertkishi men 1877 zhyly Plevnany azat etu tarihi murazhajyna baruga bolady Tanymal zhergilikti turgyndaryEmil Dimitrov 1940 2005 Bolgar pop muzykasynyn patshasy dep atalatyn әjgili Bolgar әnshisi zhәne kompozitory Ol 1970 zhyly kalaga arnalgan әn zhazdy Pleven үshin әnder Katya Asenova Popova 1924 1966 opera әnshisi Bolgariya Halyk Respublikasynyn Halyk әrtisi I dәrezheli Dimitrov syjlygynyn laureaty DerekkozderPleven Bolshaya Rossijskaya Enciklopediya redkoll gl red Yu S Osipov tom 26 M nauchnoe izdatelstvo Bolshaya Rossijskaya Enciklopediya 2014 str 395 396 Pleven Bolshaya Sovetskaya Enciklopediya pod red A M Prohorova 3 e izd tom 20 M Sovetskaya enciklopediya 1975 str 21 22 Plevna Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona v 86 t 82 t i 4 dop SPb 1890 1907 Pleven Bolshaya Sovetskaya Enciklopediya redkoll gl red B A Vvedenskij 2 e izd tom 33 M Gosudarstvennoe nauchnoe izdatelstvo Bolshaya Sovetskaya enciklopediya 1955 str 232 https ru wikisource org wiki D0 AD D0 A1 D0 91 D0 95 D0 9F D0 BB D0 B5 D0 B2 D0 BD D0 B0 Rustem Pomak Tehnikum vinogradarstva zhurnal Bolgariya 2 1956 str 16 17 Pleven Bolshoj enciklopedicheskij slovar v 2 h tt redkoll gl red A M Prohorov tom 2 M Sovetskaya enciklopediya 1991 str 155 E I Vostokov Grekovcy 2 e izd dop M Voenizdat 1983 str 86 89 Pleven Bolshoj enciklopedicheskij slovar v 2 h tt redkoll gl red A M Prohorov tom 2 M Sovetskaya enciklopediya 1991 str 155 https www btsbg org 100nto regionalen istoricheski muzey 6 http www dnevnik bg pazari 2008 09 17 551684 v pleven se otkri peshteren muzei na vinoto ӘdebietTodorova G Vasileva M Pamyatniki priznatelnosti v Plevenskom okruge Gena Todorova Mariya Vasileva Per s bolg Valentiny Hristovoj Red Nedyalka Hrischeva Mihajlova Foto Velcho Borisova Voenno istoricheskie muzei Pleven Sofiya Partizdat 1976 160 s 8110 ekz v per Anikin V V Pamyatnik grenaderam pavshim pod Plevnoj Skulptor V O Shervud M Moskovskij rabochij 1986 Biografiya moskovskogo pamyatnika obl